Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Alergia na leki - przyczyny, objawy, diagnostyka i leczenie

Alergia na leki może wystąpić po każdym zastosowanym leku i objawia się pokrzywką, wysypką lub gorączką. W przypadku ostrej reakcji może dojść nawet do zagrażającego życiu wstrząsu anafilaktycznego, dlatego nie należy lekceważyć objawów i niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Leki
Źródło: 123RF
Spis treści

Przemysł farmaceutyczny jest jednym z najprężniej rozwijających się działów światowej gospodarki. Każdego dnia do obiegu wchodzą nowe preparaty lecznicze. Niestety reakcje uczuleniowe mogą wystąpić praktycznie po każdym zastosowanym przez nas leku. Typy alergii (nadwrażliwości) na leki mogą być związane z mechanizmami alergicznymi, a nierzadko również i niealergicznymi. W praktyce bardzo trudno odróżnić te dwa typy nadwrażliwości od siebie, gdyż dają one bardzo podobne objawy.

Najczęściej spotykane są zmiany skórne takie jak pokrzywka, wysypka oraz gorączka, choć zdarzyć się mogą znacznie poważniejsze objawy mogące doprowadzić nawet do śmierci człowieka. Warto wspomnieć, że reakcje nadwrażliwości na lek stanowią do 1/4 wszystkich działań niepożądanych leków, a z tego reakcje typowo alergiczne (tj. związane z procesami immunologicznymi) to około 10%.

Reklama

Alergia na leki - czym jest?

Istotą alergii jest nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego, który stoi na straży organizmu broniąc go przed atakami różnych szkodliwych drobnoustrojów (np. bakterii, wirusów), jak i innych związków. Z nie do końca jasnych przyczyn zaczyna on traktować substancje potencjalnie nieszkodliwe – tzw. alergeny (jak np. związki zawarte w niektórych lekach) jako groźne dla organizmu czynniki i rozpoczyna z nimi walkę.

Konsekwencją działania układu odpornościowego jest uwolnienie różnych substancji odpowiadających za rozwój reakcji alergicznej i wystąpienie określonych objawów.

Zobacz wideo: Alergia jest dziedziczna

Leki mogą również wywoływać nadwrażliwość drogą mechanizmów niealergicznych. Wówczas określone związki w nich zawarte działają w nieco innym mechanizmie na komórki układu odpornościowego, bezpośrednio stymulując je do uwalniania substancji odpowiadających za wystąpienie objawów. Alergia zazwyczaj rozwija się stopniowo. W przypadku mechanizmów niealergicznych objawy mogą być już bardzo nasilone przy pierwszym kontakcie z czynnikiem wyzwalającym.

Reklama

Alergia na leki - przyczyny i czynniki ryzyka

Do tej pory nie wiadomo, dlaczego jedne osoby zażywające ten sam lek rozwijają alergię lub inny typ nadwrażliwości na niego, a inne nie. Prawdopodobnie główną rolę w procesie rozwoju alergii odgrywają wrodzona predyspozycja do uczuleń, czynniki środowiskowe oraz zażywanie dużej ilości leków.

Czynniki predysponujące do wystąpienia alergii na leki to:

  • Towarzysząca alergia na inny lek(i) – występowanie alergii na jeden rodzaj leków zwiększa ryzyko rozwoju alergii na inny nowy typ leków.
  • Stosowanie leku o podobnej budowie chemicznej do tego, który wcześniej wywołał reakcję alergiczną.
  • Podawanie leków drogą pozajelitową (inną niż doustna), miejscowo bezpośrednio na skórę oraz wielokrotne podawanie leku.
  • Czynniki genetyczne – atopia – osoby z atopią prezentują większą skłonność do rozwoju wielu rodzajów alergii w tym nadwrażliwości na leki.
  • Inne rodzaje alergii w wywiadzie.
  • Współistniejące zakażenie wirusowe np. wirus EBV lub wirus HIV.

Alergia na leki - jakie leki wywołują alergię?

Główne grupy leków które powodują reakcje alergiczne to:

  1. Antybiotyki - do najczęściej alergizujących antybiotyków należą antybiotyki z grupy penicylin. Penicylina benzylowa jest z jednej strony najczęściej uczulającym lekiem oraz główną przyczyną wstrząsu anafilaktycznego i zgonów z nim związanych. Ampicylina należąca do grupy penicylin półsyntetycznych, w przeciwieństwie do penicyliny benzylowej, bardzo rzadko wywołuje objawy alergii już przy pierwszym podaniu tego leku. Wstrząs anafilaktyczny po penicylinach półsyntetycznych występuje znacznie rzadziej, a różnorodne odczyny skórne (pokrzywka, osutka plamisto-grudkowa, rumień) pojawiają się znacznie częściej w porównaniu z penicyliną benzylową.

Istnieją tak zwane skryte źródła penicyliny takie jak: mleko i produkty mleczne (masło, sery), które są produkowane z mleka krów wcześniej leczonych penicyliną z powodu np. zapalenia wymion. Najczęściej nie dają one wyraźnych objawów, ale uczulając mogą wywołać wstrząs anafilaktyczny już przy pierwszym podaniu leku.

Znany jest również fakt, że antybiotyki znacznie częściej uczulają przy podaniu pozajelitowym (np. dożylnym, domięśniowym lub śródskórnym), niż doustnymLeki, w których mechanizmy niealergiczne odgrywają główną rolę to także szczepionki. Reakcje nadwrażliwości niealergicznej są stosunkowo częste, natomiast alergie po szczepionkach występują rzadko. Najczęściej uczulają substancje dodatkowe występujące w szczepionkach takie jak: białko jaja kurzego lub neomycyna.

  1. Kwas acetylosalicylowy (Aspiryna) i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne wywołują głównie: astmę (tzw. astma aspirynowa), nieżyt błony śluzowej nosa, pokrzywkę, obrzęk naczynioruchowy, a w rzadkich przypadkach reakcję anafilaktyczną. Dość często występujące ciężkie rekcje nadwrażliwości po popularnej Pyralginie (zawierającej metamizol) spowodowały, że z większości krajów Europy została ona wycofana.
  2. Radiologiczne środki cieniujące - do organizmu trafiają najczęściej drogą dożylną i prawie natychmiast po podaniu mogą wywołać reakcję takie jak: pokrzywka, anafilaksja lub reakcje skórne (osutka plamisto-grudkowa, rumień, obrzęk naczynioruchowy).
  3. Leki przeciwnadciśnieniowe tzw. inhibitory konwertazy angiotensyny (np. kaptopril, enalapril) - mogą wywoływać przede wszystkim kaszel oraz obrzęk ust, języka, twarzy.

Pacjent, u którego w przeszłości wystąpiła alergia na jakikolwiek lek powinien zachować ostrożność. Osoba taka powinna pilnie czytać ulotki dotyczące każdego przyjmowanego przez nią preparatu. Powinna się wystrzegać leku zawierającego substancję, która w przeszłości wywołała u niej niepożądaną reakcję.

Należy również pamiętać o tym, że często przyczyną wystąpienia alergii nie jest główny składnik leku, a substancja pomocnicza użyta przy jego produkcji, dlatego należy uważnie czytać ulotki i unikać składnika wywołującego alergię. Szczególnie w przypadku stosowania antybiotyków należy starać się przyjmować je drogą doustną, a dopiero w przypadku wyraźnego zalecenia lekarskiego - drogą pozajelitową najlepiej w jego obecności. Należy wystrzegać się wielokrotnego stosowania tego samego leku, a w przypadku leków stosowanych miejscowo unikać podawania na tę samą okolicę ciała.

Alergia na leki - objawy i diagnostyka

Jeżeli podczas stosowaniu leku wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy nadwrażliwości takie jak:

  • pokrzywka,
  • zaczerwienienie,
  • świąd,
  • gorączka,
  • trudności w oddychaniu,
  • kaszel i inne

należy niezwłocznie udać się do swojego lekarza rodzinnego i rzetelnie opowiedzieć mu wszystkim. Najlepiej w wypisać sobie wszystkie objawy na kartce, żeby niczego istotnego nie pominąć. Dobrze przygotować się do wizyty u lekarza wcześniej zastanawiając się nad odpowiedziami na pytania, które ewentualnie może on zadać.

Przykładowe pytania które może zadać lekarz podczas wizyty:

  • Kiedy i ile razy wystąpiła reakcja uczuleniowa po zastosowanym leku?
  • Jakie były wówczas objawy i jak bardzo były nasilone?
  • Jaki czas upłynął od przyjęcia preparatu do wystąpienia objawów?
  • Jakie lekarstwa lub domowe metody leczenia wówczas zastosowano?
  • Po zastosowaniu jakiego leku doszło do wystąpienia reakcji uczuleniowej?
  • Jaka była reakcja organizmu w przypadku ponownego przyjęcia leku, jeśli takie miało miejsce?
  • Czy cierpi Pan/Pani na inne rodzaje alergii?

Jeśli reakcja alergiczna (nadwrażliwość) na dany lek jest łagodna i nie zagraża życiu chorego, lekarz rodzinny z reguły sam zajmie się procesem leczniczym i diagnostycznym. Jeśli zaś problem jest  bardziej skomplikowany, lekarz rodzinny skieruje nas zapewne do lekarza alergologa, który bardziej wnikliwie zajmie się problemem i skieruje nas na dalsze bardziej specjalistyczne badania.

Inna sytuacja występuje w przypadku, gdy po zaaplikowaniu przez nas leku rozwinie się ciężka zagrażająca życiu reakcja alergiczna czyli anafilaksja lub wstrząs anafilaktyczny. W takim przypadku należy NATYCHMIAST wezwać pogotowie ratunkowe (999 lub 112).

Reklama

Alergia na leki - badania

W przypadku łagodnych postaci nadwrażliwości na leki, lekarz będzie się starał potwierdzić uzyskane od nas informacje oraz prezentowane objawy i ich związek z zażywaniem określonego leku za pomocą specjalnych badań, do których zalicza się:

  1. Testy skórne punktowe i śródskórne - polegają one na na podaniu bardzo małych dawek podejrzanego leku najczęściej za pomocą wstrzyknięć w skórę okolicy przedramienia lub pleców. Jeśli osoba badana jest uczulona na podany lek powinna u niej wystąpić miejscowa reakcja alergiczna pod postacią najczęściej czerwonego bąbla oraz rumienia. Ograniczeniem metody jest to, że nie preparaty do wstrzyknięć nie są dostępne dla każdego rodzaju potencjalnie uczulającego leku. W związku z czym tylko część przypadków alergii można w ten sposób zdiagnozować.
  2. Próby prowokacyjne z lekami - są uznawane za najlepszą metodę w diagnostyce nadwrażliwości na leki. Podejrzana substancja podawana jest w stopniowo zwiększanej dawce. Można ja aplikować różnymi drogami, to jest najpierw doustnie, potem podskórnie i oceniać która droga podania przynosi najwięcej szkody. Ta metoda jest stosowany tylko w wyjątkowych przypadkach i w ściśle określonych warunkach, kiedy z przyczyn zdrowotnych istnieje konieczność stosowania u pacjenta podejrzanego leku i nie można go zastąpić innym. Próby prowokacyjne wiążą się z możliwością wystąpienia ciężkich reakcji alergicznych - anafilaksji i wstrząsu anafilaktycznego.

Reklama

Alergia na leki - leczenie

Leczenie nadwrażliwości na leki składa się z kilku elementów:

  1. Natychmiastowego odstawienia leku - jeśli wystąpi jakakolwiek reakcja alergiczna na lek - należy go niezwłocznie odstawić, a dalsze postępowanie będzie zależało od stopnia nasilenia objawów.
  2. Leczenia ciężkich reakcji alergicznych

Jeśli dojdzie do rozwoju poważnych zagrażających życiu reakcji alergicznych, czyli anafilaksji czy wstrząsu anafilaktycznego, włączane jest odpowiednie leczenie. Ponadto chorzy cierpiący na alergię lekowe, które mogą wywołać poważne zagrażające życiu są obecnie wyposażani w ampułki z adrenaliną do samodzielnego podania. Osoby uczulone na leki oraz ich bliscy powinni być przeszkoleni przez lekarza co do sposobów i okoliczności podania adrenaliny przed przyjazdem pogotowia. Opóźnienie w podaniu adrenaliny może znacznie pogorszyć przebieg takiej reakcji.

  1. Leczenie objawowe łagodnych przypadków alergii na leki

Stosowane są leki łagodzące przebieg objawów alergii, które mimo że w tych sytuacjach są niegroźne, to często mogą być uciążliwe. Stosuje się przede wszystkim:

  • Leki antyhistaminowe – bardzo często stosowana grupa leków w różnych rodzajach alergii. Histamina jest jedną z substancji wydzielanych w trakcie odpowiedzi układu odpornościowego na alergen, a skutkiem jej działania jest wystąpienie objawów alergii. Leki przeciwhistaminowe zmniejszają jej wydzielanie, a tym samym łagodzą symptomy uczulenia na leki. Działaniem ubocznym starszych postaci tych leków była senność i zmęczenie. Nowsze preparaty ze względu na bardziej złożony mechanizm działania nie mają takich działań niepożądanych. Istnieje wiele różnych form tych preparatów: krople, syropy, tabletki.
  • Glikokortykosterydy – leki szeroko stosowane w medycynie (popularnie określane mianem sterydów). Podczas reakcji alergicznej  oprócz histaminy uwalniane są również inne substancje, sterydy znacznie silniej hamują niekorzystne działanie układu odpornościowego (ale mają również więcej działań niepożądanych).

Gdy reakcja jest łagodna do wyleczenia może wystarczyć samo odstawienie leku. Dana osoba nie powinna już kontynuować terapii tym lekiem.

  1. Immunoterapia swoista (leczenie odczulające)

Terapia ta polega na wprowadzeniu do organizmu niewielkiej ilości alergizującego leku w stopniowo zwiększanych dawkach. Celem terapii jest doprowadzenie do stanu, w którym coraz wyższe stężenie alergizującego leku będzie potrzebne do wywołania reakcji alergicznej. Skutkuje to coraz rzadszym występowaniem objawów, a symptomy mają mniejsze nasilenie. Takie leczenie jest przeprowadzane w ściśle określonych warunkach (szpital), gdzie można szybko zapobiec ewentualnym powikłaniom (anafilaksja).

Reklama

Alergia na leki - najczęściej zadawane pytania

Które leki najczęściej wywołują reakcje alergiczne?

Do najczęściej alergizujących antybiotyki, a szczególności penicyliny oraz podobne do penicylin oraz sulfonamidy.

Czy już po pierwszym zażyciu leku mogą wystąpić objawy alergii?

Penicylina benzylowa uczulając może wywołać wstrząs anafilaktyczny już przy pierwszym podaniu leku. Podobnie inne leki, w których działaniu dominują niealergiczne mechanizmy nadwrażliwości.

Kto jest narażony na rozwój tego typu alergii?

Prawdopodobnie główną rolę w procesie rozwoju alergii odgrywają: wrodzona predyspozycja do alergii, czynniki środowiskowe oraz zażywanie dużej ilości leków.

Czym są ampułki z adrenaliną do samodzielnego podania?

Są to gotowe zestawy do samodzielnego wstrzyknięcia adrenaliny w przypadku wystąpienia groźnych objawów alergii. O okolicznościach i sposobie podania informuje lekarz.

Przeczytaj też:

Bibliografia

  • Edward Rudzki,„Alergeny”,,
  • pod red. Prof. Dr hab. Andrzeja Szczeklika,„Choroby wewnętrzne” ,,
  • pod red. Prof. Dr hab. Franciszka Kokota,„Choroby wewnętrzne – podręcznik akademicki”,,
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Alergologia
Alergia na zboża - przyczyny, objawy, leczenie i dieta
Zboża
Astma - przyczyny, objawy, badania, leczenie
Kobieta cierpiąca na astmę
Gorączka przy alergii - czy może wystąpić i jak rozpoznać alergię sienną?
Pacjentka z gorączką spowodowaną alergią
Podobne artykuły
Pszczoły siedzące na ścianie budynku
Wstrząs anafilaktyczny - przyczyny, objawy, pierwsza pomoc
Pacjent podczas odczulania
Odczulanie (immunoterapia alergenowa) - na czym polega i jakie są jej skutki uboczne?
Domowe sposoby na alergię - czy można pokonać uczulenie bez leków?
Badanie próbek krwi w laboratorium
Testy alergiczne z krwi - przygotowanie, przebieg i wyniki

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!