Biegunka zakaźna - przyczyny, badania, leczenie

Biegunka to częsta i dość pospolita dolegliwość, która oznacza oddawanie luźnego stolca (wodnistego, papkowatego, półpłynnego) ponad 3 razy w ciągu doby. Praktycznie każdy miał takie nieprzyjemne sensacje brzuszne, które z reguły trwają kilka godzin do kilku dni - mówimy wtedy o ostrej biegunce. Ale jeśli trwa dłużej mówimy o biegunce przewlekającej się lub przewlekłej. Biegunka trwająca przez kilkanaście dni to inaczej biegunka przewlekła.

Bardzo często biegunce towarzyszą inne dolegliwości jak:

• bóle brzucha,
• nudności,
• wymioty,
• gorączka
• utrata masy ciała.

Typowo ostra biegunka ma tendencję do samoistnego ustępowania, ale w części przypadków konieczna jest interwencja lekarska i specjalne leczenie.

Z samej definicji biegunka to oddawanie nieuformowanego stolca, który może być papkowaty, półpłynny lub wodnisty. Możliwe są także inne objawy jak bóle brzucha, nudności, wymioty, pogorszenie apetytu, gorączka, utrata masy ciała. W niektórych przypadkach możliwa jest domieszka świeżej krwi, ropy lub śluzu w stolcu.

Reklama

Biegunka - przyczyny

Jest wiele przyczyn biegunek: począwszy od najczęstszych czyli infekcyjnych, po znacznie rzadsze. Infekcyjne biegunki mogą być spowodowane wirusami, bakteriami, pasożytami lub grzybami. Inne przyczyny obejmują alergie pokarmowe, nietolerancje niektórych składników, choroby zapalne jelit, ale też choroby ogólnoustrojowe.

Do powstawania biegunki prowadzi kilka mechanizmów, które można w skrócie opisać jako:

• nadmierne wydzielanie (sekrecja) płynów do światła jelita np. po pobudzeniu komórek jelitowych przez niektóre toksyny, hormony;
• działanie osmotyczne składników znajdujących się w stolcu np. niektórych leków (w tym leków przeczyszczających), niestrawionych resztek pokarmowych, zaburzonym wchłanianiem;
• nadmierna „ruchliwość” jelit;
• możliwe jest także działanie więcej niż jednej przyczyny.

Reklama

Wakacyjna biegunka

Dość popularna dolegliwość związana z podróżami to tak zwana zemsta faraona bądź klątwa Montezumy, czyli dolegliwości pojawiające się u podróżujących. Za objawy odpowiada zakażenie przewodu pokarmowego „lokalnymi” patogenami jak np. bakteriami Escherichia coli (E. coli), rzadziej innymi bakteriami (jak Salmonella, Shigella), wirusami lub pierwotniakami. Do zakażeń dochodzi przez drogę doustną za pośrednictwem skażonej wody lub brudnych rąk.

Biegunka podróżnych jest typowym schorzeniem krajów o niskim standardzie higieny np. kraje:

• azjatyckie,
• afrykańskie,
• Ameryki Łacińskiej.

Objawy biegunki podróżnych przypominają „pospolite” infekcje przewodu pokarmowego. W takich sytuacjach poza ogólnymi zasadami podanymi wyżej, warto pamiętać, aby usunąć się z ostrego słońca i odpoczywać albo w cieniu albo w chłodniejszych pomieszczeniach.

Reklama

Biegunka po antybiotyku

Częstym problemem są luźne wypróżnienia podczas stosowania antybiotyków, które są spowodowane zaburzeniem flory jelitowej. W skrócie antybiotyk zabije nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale i te „dobre” bakterie znajdujące się w naszym przewodzie pokarmowym. W miejsce prawidłowej flory dochodzi do namnożenia bakterii niewrażliwych na antybiotyki oraz grzybów. Bardzo często wystarczy spożywanie preparatów zawierających probiotyki, czyli dobre bakterie kwasu mlekowego. Wystarczy spożywanie jogurtów, kefiru i preparatów dostępnych w aptece bez recepty.

Reklama

Biegunka - wizyta u lekarza

Wraz z biegunkami dochodzi do utraty wody oraz składników mineralnych, co w przypadku obfitych biegunek lub długotrwałych biegunek i/lub niewystarczającym uzupełnianiu strat prowadzi do zaburzeń elektrolitowych, odwodnienia.

Podczas wizyty u lekarza bardzo ważna, oprócz badania fizykalnego, jest rozmowa z pacjentem, czyli tak zwany wywiad.

• Ważne jest określenie charakteru dolegliwości, czasu trwania oraz czynników wyzwalających, nasilających lub łagodzących.
• Konieczne jest określenie wyglądu stolca: czy stolce są papkowate, wodniste, czy są w nim domieszki niestrawionych pokarmów, krew lub śluz.
• Ile razy na dobę pojawiają się luźne wypróżnienia?
• W jakich okolicznościach?
• Czy istnieje związek ze spożywaniem posiłków albo jakimiś konkretnymi pokarmami?
• A może niedawno zażywane były antybiotyki? Ważne jest podanie zażywanych leków, także tych bez recepty.
• Jeśli biegunce towarzyszą inne objawy - powiedz o nich!
• Boli brzuch? Powiedz gdzie dokładnie (możesz pokazać na swoim brzuchu), jaki to jest typ bólu (ostry? kłujący? tępy? kolkowy?). Gdzieś promieniuje?
• Ważne jest określenie w jakich sytuacjach się pojawia i zmniejsza się. Powiedz jeśli występują nudności i/lub wymioty.
• Jeśli podczas przewlekłej biegunki dochodzi do utraty masy ciała ważne jest określenie, ile kilogramów ubyło w danym przedziale czasu (mogą to być wartości przybliżone).

Następnym krokiem jest badanie fizykalne, podczas którego poszukiwane są odchylenia od stanu prawidłowego, np. podczas badania brzucha określa się wygląd brzucha.

Reklama

Biegunka - badania

W dużej części przypadków nie jest potrzebne rozszerzanie diagnostyki - na podstawie wywiadu oraz badania fizykalnego można włączyć odpowiednie zalecenia bądź leki. W podejrzeniu biegunki infekcyjnej można poszukiwać patogenu: wirusa, bakterii itp.

Niektóre przypadki jak np. ostre biegunki z krwią i biegunki przewlekłe wymagają określenia, czy za ich sprawą stoją czynniki zakaźne: w tym celu pobiera się stolec np. na posiew, do oceny parazytologicznej (ocena pod kątem obecności pasożytów).

W diagnostyce duże znaczenie ma wywiad:

• biegunka poantybiotykowa wymaga oznaczenia toksyny Clostridium difficile, będącym sprawcą rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.
• W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie badań endoskopowych: kolonoskopii, gastroskopii. Użyteczne jest także określenie niedoborów, które mogły powstać wtórnie do biegunki, stąd oznacza się jony, glukozę, morfologię krwi, parametry stanu zapalnego. W długotrwałych biegunkach oznacza się także parametry odżywienia.

O doborze badań decyduje lekarz na podstawie wywiadu, badania fizykalnego, gdyż nie wszystkie badania są wykonywane w każdym przypadku biegunki. Jeśli badania nie wykazują odchyleń od normy i nie ma objawów alarmujących - można rozpoznać zespół jelita drażliwego (dowiedz się więcej o zespole jelita drażliwego).

Reklama

Leczenie biegunki

Podstawowe leczenie polega na zapobieganiu odwodnieniu lub uzupełnianiu już powstałych strat. Ponieważ podczas biegunki bardzo szybko dochodzi do odwodnienia, konieczne jest spożywanie dużej ilości płynów najlepiej:

• niegazowanej wody mineralnej,
• gorzkiej lub lekko osłodzonej herbaty,
• kompotu jabłkowego.

Napoje gazowane oraz te zawierające kofeinę są niewskazane. Należy unikać słodkiego mleka. W aptekach dostępne są bez recepty doustne preparaty nawadniające, które zostały tak opracowane, aby w optymalny sposób wyrównywać tracone jony.

Warto przejść na lekką dietę - wykluczyć produkty:

• smażone,
• ciężkostrawne,
• pikantne.

Osobną kwestią są biegunki spowodowane przez nietolerancje pokarmowe lub alergie - tu kluczem jest wyeliminowanie szkodliwych produktów. I tak np. w nietolerancji laktozy należy wykreślić mleko, a w celiakii produkty zawierające gluten.

Jeżeli razem z biegunką występują wymioty, to nie należy zaprzestawać doustnej drogi przyjmowania płynów. Wtedy warto wypijać bardzo często małe ilości chłodnych płynów (np. małe łyczki co kilka minut). Niższe temperatury i małe objętości nie prowokują wymiotów