Torbiele są to nieprawidłowe przestrzenie płynowe występujące w organizmie, między innymi w nerkach. Wyróżniamy 2 typy torbieli: prawdziwe - otoczone komórkami nabłonkowymi, oraz rzekome - powstające poprzez nagromadzenie się treści płynnej w danej tkance – nie posiadają torebki nabłonkowej.
Reklama
Torbiel na nerce - rodzaje
Mimo podobnych objawów obecność torbieli w nerkach nie jest jednorodnym schorzeniem, wyróżniamy:
- torbiele proste nerek,
- nabytą torbielowatość nerek,
- zwyrodnienie wielotorbielowate nerek,
- torbielowatość rdzenia nerki,
- nefronoftyzę,
- gąbczastość rdzenia nerek,
- wielotorbielowatość rdzenia nerki.
Z wyżej wymienionych schorzeń najczęściej w nerkach występują torbiele proste nerek – wykrywane (głównie przypadkowo) niemal u co trzeciego dorosłego Polaka.
Reklama
Torbiele nerki - przyczyny
Rozwój torbieli w nerkach jest procesem uwarunkowanym przez wiele czynników. Ogólnie rzecz biorąc z różnych przyczyn dochodzi do rozrostu komórek nabłonkowych cewek w nerce (cewki są jednym z elementów strukturalnych nerki, biorą udział w tworzeniu moczu), zaburzenia równowagi pomiędzy wydzielaniem a wchłanianiem płynu przez nabłonek cewek – co skutkuje gromadzeniem się płynu oraz produkcją czynników wzrostu powodujących rozwój nowych torbieli oraz powiększanie się już istniejących.
Ogólnie rzecz biorąc schorzenia związane z obecnością torbieli w nerkach można podzielić na:
- Nabyte – powstają pod wpływem różnych, nie do końca poznanych czynników:
- Torbiele proste nerek - zwykle pojedyncze torbiele, najczęstsze zmiany torbielowate nerek, które zwykle wymagają jedynie obserwacji.
- Nabyta torbielowatość nerek – powstaje jako skutek przewlekłej niewydolności nerek, szczególnie często u osób dializowanych, a do stwierdzenia tego schorzenia wymagana jest obecność co najmniej 4 torbieli w każdej nerce.
- Uwarunkowane genetycznie – za ich wystąpienie odpowiadają nieprawidłowości w budowie materiału genetycznego – co sprawia, że mogą być dziedziczone i występować u krewnych. Wystąpienie tych typów torbielowatości nerek u rodziców zwiększa ryzyko ich wystąpienia u dzieci.
- Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek – najczęstsza genetycznie uwarunkowana choroba nerek
Znacznie rzadsze:
- Torbielowatość rdzenia nerki – genetyczne schorzenie wykrywane zwykle u dorosłych, w którym występują liczne małe torbiele ograniczone do rdzenia nerki. U części chorych występuje dodatkowo dna moczanowa (już od dzieciństwa), z czasem dochodzi do schyłkowej niewydolności nerek – czyli skrajnego upośledzenia funkcji nerek.
- Nefronoftyza – genetycznie uwarunkowana choroba będąca najczęstszą przyczyną schyłkowej niewydolności nerek u dzieci. Sam przebieg choroby jest podobny do torbielowatości rdzenia nerki – tyle że objawy występują dużo wcześniej, szybciej dochodzi również do skrajnego uszkodzenia nerek.
- Wrodzone – czyli nieprawidłowości w budowie nerki obecne już od urodzenia:
- Gąbczastość rdzenia nerki - zaburzenie rozwojowe nerek o nieznanej przyczynie, w którym stwierdza się liczne torbiele w części rdzeniowej nerki, najczęściej jest wykrywane w wieku 20-50 lat, częstość jego występowania to 1/500-20 000 osób.
- Wielotorbielowata dysplazja nerek – jest to jedna z odmian wrodzonego zaburzenia budowy nerek (dysplazji), charakteryzująca się obecnością licznych torbieli i brakiem prawidłowego rozwoju niektórych elementów nerek. Zwykle dotyczy tylko jednej nerki, a torbiele ulegają samoistnej resorpcji.
Reklama
Torbiel - objawy
Zwykle obecność torbieli w nerkach zwykle jest bezobjawowa, a ich wykrycie jest przypadkowe. Objawy występują zazwyczaj, gdy mamy do czynienia z torbielami znacznych rozmiarów – powodują one ucisk na inne struktury nerki (zaburzając m.in. procesy produkcji i wydalania moczu), gdy występuje ich znaczna liczba lub w przypadku rozwoju powikłań.
Na obecność torbieli w nerkach mogą wskazywać:
- bóle w boku lub okolicy lędźwiowej (dół pleców);
- uczucie pełności i ucisku w brzuchu, nieswoiste objawy żołądkowo–jelitowe: nudności, wymioty, niestrawność, itp. (objawy uciskowe w przypadku dużych torbieli);
- epizody krwiomoczu – spowodowane śladową zawartością krwi w moczu powodującą jego czerwonawe podbarwienie;
- objawy kolki nerkowej – jako wynik rozwoju kamicy w przebiegu torbielowatości lub utrudnienia w odpływie moczu spowodowanego przez same torbiele;
- wyczuwalny guz – przy bardzo dużych torbielach;
- nocne oddawanie moczu – tzw. nykturia, potrzeba wyjścia do toalety budzi chorego ze snu, objaw występujący w wielu różnych chorobach nerek;
- nadciśnienie tętnicze – ciśnienie tętnicze krwi > 140/90 mmHg, często występuje w zwyrodnieniu wielotorbielowatym nerek.
W przypadku zakażenia zawartości torbieli występują objawy o różnym nasileniu, takie jak:
- nasilone,
- wysokie,
- przemijające gorączki z towarzyszącym słabo zlokalizowanym bólem brzucha.
W przypadku rzadkich, genetycznie uwarunkowanych zespołów: gąbczastości rdzenia nerki i nefronoftyzy - dominujące są objawy skrajnej niewydolności nerek.
Reklama
Torbiel na nerce - badania
Podstawowym badaniem wykrywającym torbiele w nerkach jest USG (ultrasonografia) jamy brzusznej. Torbiele w nerce (za wyjątkiem wrodzonych defektów) są wykrywane najczęściej przypadkowo. U pacjenta zgłaszającego się do badania ultrasonograficznego jamy brzusznej z innych przyczyn (jak np. podejrzenie chorób przewodu pokarmowego, badanie ginekologiczne itp.) podczas rutynowej oceny nerek lekarz stwierdza nieprawidłowe przestrzenie płynowe. USG jest również podstawowym badaniem do potwierdzenia obecności torbieli u chorych z towarzyszącymi objawami sugerującymi torbielowatość (wyczuwalny guz z towarzyszącymi bólami brzucha itp.).
Dalsze postępowanie zależy od:
- nasilenia objawów (bądź ich braku),
- wielkości zmian,
- towarzyszących chorób nerek,
- obecności ewentualnych powikłań.
Kontrolą przebiegu choroby mogą zajmować się lekarze pierwszego kontaktu (wykonujący USG) lub interniści. W przypadku zmian objawowych dalszym leczeniem zajmują się nefrolodzy, a zabiegi operacyjne są przeprowadzane przez urologów. Rzadko niektóre typy nowotworów nerki mogą się wywodzić z nabłonka otaczającego torbiele.
W przypadku niejasnego obrazu ultrasonograficznego ściany torbieli (pogrubienie itp.) konieczne staje się wykonanie dodatkowo:
- tomografii komputerowej (TK),
- rezonansu magnetycznego (MRI),
- pobranie zawartości torbieli (biopsja aspiracyjna) w celu oceny mikroskopowej komórek w niej zawartych - pozwala to wykluczyć bądź potwierdzić obecność nowotworu.
Rzadkie postacie wrodzonych torbielowatości diagnozowane są już w okresie płodowym lub niedługo po narodzinach – stąd dalszym monitorowaniem postępu choroby zajmują się lekarze pediatrzy.
Reklama
Torbiele nerki - u kogo występują najczęściej?
Torbiele nerek częściej występują u:
- mężczyzn,
- u osób chorych na nadciśnienie tętnicze,
- u osób z upośledzoną funkcją nerek – zwłaszcza u chorych dializowanych,
- u osób obciążonych genetycznie – np. stwierdzenie zwyrodnienia wielotorbielowatego u najbliższych krewnych.
Reklama
Bezobjawowe torbiele na nerkach - leczenie
Bezobjawowe torbiele proste nerki pozostawia się bez leczenia; pacjent jedynie w określonych odstępach czasu zgłasza się na badania kontrolne. W przypadku wystąpienia objawów, szczególnie bólu brzucha lub okolicy lędźwiowej lub, gdy powiększająca się torbiel uciska narządy sąsiednie, leczenie polega na nakłuciu torbieli w celu usunięcia płynu oraz podaniu substancji niszczącej wyściełający je nabłonek (zapobiega to nawrotowi), alternatywą jest leczenie chirurgiczne.
Reklama
Leczenie zwyrodnienia wielotorbielowatego nerek
Ze względu na to, że przyczyna schorzenia jest uwarunkowana genetycznie, nie ma możliwości całkowitego wyleczenia tej choroby. Terapia jest głównie objawowa – tzn. ma na celu łagodzenie objawów choroby i wspomaganie funkcji uszkodzonych narządów oraz leczenie możliwych powikłań. Ogólnie stosowane leczenie w zwyrodnieniu wielotorbielowatym nerek możemy podzielić na:
Leczenie przewlekłej niewydolności nerek - często w przebiegu PKD dochodzi do rozwoju przewlekłej niewydolności nerek jako wyniku postępującego uszkodzenia funkcji nerek. Terapia tego schorzenia jest wielokierunkowa, obejmuje między innymi:
- leczenie nadciśnienia (głównie farmakologiczne),
- odpowiednią dietę,
- leczenie anemii (preparaty erytropoetyny),
- zaburzeń lipidowych itp.
W zaawansowanych stadiach włączane jest leczenie nerkozastępcze (dializoterapia). Dokładniejszy opis leczenia przewlekłej niewydolności nerek zawiera artykuł poświęcony temu schorzeniu.
Torbiele nerki - leczenie
- Leczenie chirurgiczne – stosowane jest tylko w przypadku powikłań takich jak: pęknięcie torbieli, jej zakażenie bądź masywne krwawienie spowodowane przez torbiele.
- Usunięcie nerek – gdy nerki osiągają bardzo duże rozmiary, a rozważany jest przeszczep nerki lub włączenie leczenia nerkozastępczego (dializy otrzewnowe), można rozważyć ich usunięcie.
- Przeszczep nerki – chorzy na wielotorbielowate zwyrodnienie nerek w bardzo zaawansowanej fazie choroby są bardzo dobrymi kandydatami do przeszczepu nerki, jednak ze względu na bardzo małą liczbę przeszczepów w Polsce jest to najrzadziej stosowana forma leczenia.
W przypadku stwierdzenia torbieli nerek bardzo często leczenie nie jest konieczne. Ważna natomiast jest obserwacja postępu choroby. W przypadku torbieli prostych zaleca się raz do roku wykonanie badania USG – dzięki któremu można ustalić czy istniejące torbiele się powiększają, czy zwiększa się ich liczba, itp.
Torbielowatość nerek - leczenie
Nabyta torbielowatość nerek przebiegająca bez objawów nie wymaga leczenia. W przypadkach wystąpienia krótkich epizodów krwiomoczu zaleca się odpoczynek w łóżku oraz przyjmowanie leków przeciwbólowych. Leczenie operacyjne staje się konieczne, gdy krwiomocz utrzymuje się przez dłuższy czas lub jest znacznie nasilony. Również w przypadku zakażenia torbieli – które nie ustępuje pod wpływem leczenia farmakologicznego rozważa się zabieg chirurgiczny.
W przypadku torbielowatości rdzenia nerki leczenie jest ukierunkowane na zatrzymanie postępu rozwoju przewlekłej niewydolności nerek, niestety znaczna część chorych z czasem wymaga włączenia dializoterapii.
W przypadku nabytej torbielowatości nerek wskazane jest wykonywanie co 1-3 lata badań obrazowych w kierunku raka nerki. (odnośnik do diagnostyki raka nerki). We wszystkich typach torbielowatości zaleca się okresowe badania moczu oraz ocenę morfologii krwi.
Torbiele nerki - najczęściej zadawane pytania
Co to są torbiele nerki?
Torbiele są to nieprawidłowe przestrzenie płynowe występujące w organizmie m.in. w nerkach.
Kto jest narażony na obecność torbieli w nerkach?
Torbiele nerek częściej występują u mężczyzn, u osób chorych na nadciśnienie tętnicze, u osób z upośledzoną funkcją nerek – zwłaszcza u chorych dializowanych, u osób obciążonych genetycznie – np. stwierdzenie zwyrodnienia wielotorbielowatego u najbliższych krewnych.
Jakie zmiany torbielowate w nerkach są najczęstsze?
Najczęstsze są torbiele proste nerek.
Czy obecność torbieli w nerkach jest dziedziczna?
Niestety tak. Defekty w materiale genetycznym odpowiedzialne za dziedziczenie niektórych typów torbielowatości nerek mogą być przekazywane potomstwu. Zwyrodnienie wielotorbielowate nerek, torbielowatość rdzenia nerki, nefronoftyza są zespołami o udowodnionym podłoży genetycznym.
Jak wykrywa się torbiele w nerkach?
Głównym badaniem wykrywającym torbiele jest USG (ultrasonografia).
Kiedy torbiele w nerkach wymagają leczenia?
Zazwyczaj torbiele wymagają jedynie obserwacji. W przypadku wystąpienia objawów w przebiegu torbielowatości, rozwoju powikłań, ucisku narządów otaczających nerki – rozważa się wprowadzenie odpowiedniego leczenia.
Czytaj też
