Powrózek nasienny jest strukturą anatomiczną ciała mężczyzny. Mianem powrózka nasiennego określa się wszystkie twory wchodzące i wychodzące z moszny. Stanowi on zawartość kanału pachwinowego u mężczyzn.
Reklama
Powrózek nasienny - co to jest?
Powrózek nasienny można porównać do kabla wielożyłowego. W jego skład wchodzą przede wszystkim:
-
nasieniowód i jego naczynia,
-
tętnica i żyła mięśnia dźwigacza jądra,
-
tętnica jądrowa,
-
splot wiciowaty, czyli układ żył odprowadzających krew z jądra. Splot wiciowaty na pewnej wysokości przechodzi w żyłę jądrową.
Reklama
Żylaki powrózka nasiennego - czym są?
Częstym schorzeniem jest wystąpienie żylaków powrózka nasiennego, czyli patologicznego poszerzenia światła naczyń żylnych otaczających jądro i nasieniowód. W poszerzonych żyłach zbiera się krew, której odpływ jest utrudniony.
Żylaki powrózka nasiennego (podobnie jak żylaki kończyn dolnych) są ściśle związane z przyjęciem przez człowieka postawy pionowej - krew płynąca „pod górę” wytwarza wysokie ciśnienie hydrostatyczne w żyłach, powrót krwi do serca jest utrudniony. Jeśli zastawki żył nie są wydolne i zachodzą pewne niekorzystne warunki anatomiczne, dochodzi do zalegania krwi i poszerzenia naczynia żylnego, powstają żylaki.
Żylaki powrózka nasiennego tworzą się w zdecydowanej większości (ok. 90%) po lewej stronie. Jest to uwarunkowane budową anatomiczną. Lewe jądro położone jest niżej niż prawe, a żyła jądrowa lewa różni się od żyły jądrowej prawej. Podczas gdy prawa uchodzi pod kątem ostrym do żyły głównej dolnej, lewa uchodzi pod kątem prostym do żyły nerkowej, a więc nieco wyżej niż prawa. Skutkuje to faktem, że żyła jądrowa lewa jest znacznie dłuższa od prawej, a więc słup krwi wywołuje wyższe ciśnienie hydrostatyczne.
Reklama
Żylaki powrózka nasiennego - zachorowalność
Częstość występowania żylaków powrózka nasiennego to, uśredniając wyniki podawane przez różnych badaczy, około 15%. U chłopców poniżej dziesiątego roku życia są rzadko obserwowane. Częstość ich występowania wzrasta w okresie pokwitania. Występują u 14 -20% nastolatków i w podobnym odsetku w wieku dorosłym.
Reklama
Żylaki powrózka nasiennego - czynniki ryzyka
Ponieważ jednak większość mężczyzn zbudowana jest w ten właśnie sposób, a nie u wszystkich występują żylaki, uznano, że muszą wystąpić również inne czynniki sprzyjające powstawaniu żylaków. Podejrzewa się, że winna może być też dysfunkcja zastawek żylnych, które prawidłowo hamują cofająca się pod wpływem siły ciężkości krew. Jeśli mechanizm ten jest niesprawny, krew cofa się i dochodzi do jej zastoju w obrębie moszny.
Sugeruje się także udział tak zwanego mechanizmu „dziadka do orzechów” - otóż żyła nerkowa może być uciskana od tyłu przez aortę, a od przodu przez tętnicę krezkową górną, co powoduje wzrost ciśnienia w tej żyle. Ponieważ żyła jądrowa lewa uchodzi do żyły nerkowej, zwiększone ciśnienie przenosi się również na nią i dochodzi do zastoju krwi, który może spowodować powstanie żylaków.
Reklama
Żylaki powrózka nasiennego - objawy
Obecność żylaków powrózka nasiennego może nie powodować wyraźnych dolegliwości. Chory może odczuwać:
-
dyskomfort w obrębie moszny,
-
uczucie ciężkości lub tępy ból, czasem sam wyczuwa w mosznie twory, których nie ma po przeciwnej stronie.
Jako stan nasuwający podejrzenie obecności żylaków można potraktować niepłodność. Żylaki powrózka nasiennego, jeśli są wyczuwalne, to przypominają „worek z robakami”. Umiejscowione są zwykle ponad jądrem. Zaawansowane żylaki mogą być nawet widoczne.
Reklama
Żylaki powrózka nasiennego - niepłodność
Żylaki powrózka nasiennego stwierdza się u 15% mężczyzn, ale wśród zgłaszających się do lekarza z powodu niepłodności obecność żylaków stwierdza się u 10-20%. Żylaki powrózka nasiennego są uważane za jedną z najczęstszych przyczyn obniżenia płodności u mężczyzn.
Spowodowane jest to prawdopodobnie przez dwa mechanizmy. Zwiększenie ciśnienia krwi w żyle jądrowej i splocie wiciowatym prowadzi do zastoju krwi żylnej w obrębie jądra, co prowadzi do jego przekrwienia i niedotlenienia. Zastój krwi może wywoływać też przegrzewanie się jądra. Ponieważ optymalna temperatura dla procesu spermatogenezy jest o około 2°C niższa od temperatury ciała, przegrzanie może skutkować obniżeniem efektywności produkcji plemników.
Obydwa mechanizmy prowadzą do obniżenia jakości nasienia i mogą powodować niepłodność.
Reklama
Żylaki powrózka nasiennego - badania
Pojawienie się żylaków powrózka nasiennego nie jest stanem naglącym. Najlepiej jednak zgłosić się szybko do urologa w celu wykluczenia poważniejszych schorzeń.
Lekarz określi:
-
budowę prącia, moszny,
-
wielkość, kształt, spoistość i bolesność jąder,
-
obecność żylaków.
Badanie wykonuje się w pozycji zarówno leżącej jak i stojącej, aby zwiększyć ciśnienie krwi w żyłach otaczających nasieniowód i jądro. W pomieszczeniu powinno być ciepło, ze względu na to, że w niskiej temperaturze dochodzi do skurczu błony kurczliwej moszny i mięśnia dźwigacza jądra i badanie palpacyjne, czyli dotykiem staje się prawie niemożliwe. Lekarz przeprowadzi tak zwaną próbę Valsalvy. W tym celu poprosi o silne napięcie mięśni brzucha, podobnie jak przy kaszlu, sam natomiast spróbuje palpacyjnie stwierdzić obecność żylaków. Dzięki badaniu lekarz określi stopień zaawansowania żylaków i zakwalifikuje jako jeden z trzech stopni.
Żylaki powrózka nasiennego - stopnie zaawansowania
Wyróżniamy trzy stopnie zaawansowania żylaków powrózka nasiennego:
-
I stopień – żylaki małe i trudno wyczuwalne, ujawniające się w pozycji stojącej podczas próby Valsalvy.
-
II stopień – większe, dające się stwierdzić dotykiem, chociaż niewidoczne. Próba Valsalvy powoduje ich dalsze powiększenie.
-
III stopień – duże, widoczne gołym okiem żylaki, powodujące zniekształcenie zarysu moszny.
Żylaki powrózka nasiennego - wskazania do zabiegu
Na podstawie badania i oceny dolegliwości lekarz zaproponuje sposób postępowania. Leczenie jest przede wszystkim operacyjne. Wskazaniami do wykonania zabiegu są: zmniejszenie objętości jądra po chorej stronie, ból, dyskomfort odczuwany w mosznie, pogorszenie jakości nasienia i niepłodność, obecność obustronnych żylaków
Żylaki powrózka nasiennego - leczenie
Istotą leczenia jest zatrzymanie wstecznego odpływu krwi w żyle jądrowej i wymuszenie jej przepływu przez inne naczynia, które zapewnią skuteczne odprowadzanie przepływającej przez jądro krwi. W praktyce polega to na zatrzymaniu przepływu w żyle jądrowej przez jej przecięcie i podwiązanie lub ostrzyknięcie substancjami zwężającymi i zamykającymi żyłę.
Zabieg klasyczny polega na wykonaniu kilkucentymetrowego nacięcia po chorej stronie, przez które chirurg odnajduje i przecina żyłę jądrową, a jej końce dokładnie podwiązuje przy użyciu wchłanialnego szwu.
Zabieg jest przeprowadzany zwykle w znieczuleniu podpajęczynówkowym, trwa kilkadziesiąt minut. Często wykonuje się go w ramach tak zwanej chirurgii jednego dnia, czasem konieczne jest pozostanie w szpitalu przez kilka dni. Po zabiegu chory odczuwa zwykle dolegliwości bólowe, które mogą być łagodzone przez leki przeciwbólowe. Może pojawić się przemijający obrzęk moszny. Powrót do pełnej sprawności następuje zwykle po kilkunastu dniach, jednak przez kilka tygodni może utrzymywać się tkliwość i wrażliwość na wstrząsy.
Złotym standardem jest zabieg zamknięcia i przecięcia żyły jądrowej metodą laparoskopową. Chirurg przez niewielkie nacięcia w skórze wprowadza specjalną kamerę oraz narzędzia, którym manewrując przeprowadza operację kontrolując jej przebieg na monitorze. Ponieważ nie wykonuje się cięcia takiego jak w metodzie klasycznej, efekt kosmetyczny jest lepszy, jednak skuteczność, częstość powikłań, długość rehabilitacji po obu zabiegach są porównywalne.
Istnieje również metoda mniej inwazyjna polegająca na wprowadzeniu przez żyłę udową półsztywnego cewnika, którym manewrując odszukuje się żyłę jądrową i ostrzykuje substancją zamykającą jej światło. Zabieg ten jest jednak rzadko stosowany i głównie w przypadku żylaków, które ponownie pojawiły się po przeprowadzonym zabiegu chirurgicznym. Skuteczność metody jest nieco mniejsza, niż metod chirurgicznych, a nawroty są częstsze, jednak powrót do normalnej aktywności jest możliwy już po 48 godzinach. Ponieważ przebieg zabiegu kontrolowany jest przy użyciu obrazu rentgenowskiego, chory otrzymuje dużą dawkę promieniowania jonizującego.
U pacjentów, którzy zgłaszają się do lekarza z powodu niepłodności i rozpoznano u nich żylaki powrózka nasiennego (u około 10-20%) po operacji dochodzi do poprawy jakości nasienia (u 70-80% operowanych).
Żylaki powrózka nasiennego - powikłania po operacji
Oczywiście leczenie operacyjne może wiązać się z pewnymi powikłaniami. Najczęstszym powikłaniem operacyjnego leczenia żylaków powrózka nasiennego jest wodniak jądra tworzący się po operowanej stronie. Prawdopodobnie jest on spowodowany utrudnionym odpływem limfy z okolicy jądra. Wodniak to otaczający jądro, gromadzący się pomiędzy jego osłonkami płyn.
Żylaki powrózka nasiennego zwykle nie powodują dużych dolegliwości. Wskazana jest wizyta u lekarza w celu wykluczenia poważniejszych schorzeń, natomiast podjęcie leczenia nie jest sprawą pilną. Odłożenie decyzji o poddaniu się zabiegowi o kilka tygodni lub miesięcy nie grozi poważnymi następstwami. Zabieg najlepiej zaplanować w takim terminie, który zapewni nam możliwość spokojnej rehabilitacji i powrotu do zdrowia.
Żylaki powrózka nasiennego - wybór metody leczenia
Wybór metod leczenia jest ograniczony i w praktyce zależy od możliwości ośrodka, do którego zgłasza się chory. Należy zwrócić uwagę, że laparoskopia, jakkolwiek trudniejsza dla lekarza, daje lepszy efekt kosmetyczny. Opisana rzadko stosowana metoda cewnikowania żyły jest co prawda mało inwazyjna i wiąże się z małą liczbą powikłań, jednak wiąże się z dużą liczbą nawrotów, stosunkowo niską skutecznością, a chory otrzymuje sporą dawkę promieniowania rentgenowskiego.
Żylaki powrózka nasiennego - rokowania
U mężczyzn, którzy zgłaszają się z powodu niepłodności, jakość nasienia poprawia się w około 70-80% przypadków, natomiast w ciągu pierwszego roku od operacji parametry nasienia poprawiły się a szansa na ojcostwo była kilkakrotnie wyższa w porównaniu z pacjentami, którzy nie przeszli operacji żylaków
