Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Szafran - właściwości, działanie i cena. Jak go stosować i na co pomaga?

Szafran to najdroższa przyprawa świata. Nazywany też czerwonym złotem, stanowi ekskluzywny dodatek do wielu wyrafinowanych dań. Ma też udowodnione działanie lecznicze. W szczególności polecany jest na depresję. Ale uwaga: w dużych ilościach może być bardzo niebezpieczny. Sprawdź, jak dokładnie działa i w jaki sposób go stosować.
Szafran jako przyprawa w białym pojemniczku a za nim fioletowe kwiaty tej rośliny
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Szafran to najdroższa przyprawa świata. Cena 1 kg może sięgać 10 tysięcy dolarów. Za 0,1 grama płaci się około 5 złotych.
  • Ma udowodnione działanie przeciwdepresyjne. Może też być stosowany na wiele innych schorzeń i zaburzeń.
  • Szafran dodaje się do dań wywodzących się z kuchni hiszpańskiej, irańskiej, indyjskiej, marokańskiej, włoskiej.
Spis treści

Reklama

Czym jest szafran? Czy to krokus?

Szafran to przyprawa pozyskiwana z kwiatostanów krokusa uprawnego (Crocus sativus), od wieków wykorzystywana w kuchni europejskiej, azjatyckiej i afrykańskiej, a także ceniona ze względu na swoje właściwości lecznicze.

Ma bardzo charakterystyczny smak oraz intensywną żółtą barwę, którą „infekuje” wszystko, z czym ma styczność. Dodawany jest do ciast, świetnie komponuje się z ryżem i mięsem, może stanowić składnik curry.

W medycynie naturalnej stosowany jest między innymi na depresję i inne zaburzenia natury psychicznej, wykazując aktywność zbliżoną do niektórych leków psychotropowych.

W dawnych czasach leczono za jego pomocą dolegliwości żołądkowo-jelitowe, zaburzenia przepływu krwi, stany zapalne oraz infekcje.

Współcześnie coraz więcej mówi się o jego działaniu przeciwnowotworowym. Oprócz tego bywa również składnikiem perfum, a także naturalnym barwnikiem do koloryzacji ubrań.

Szafran nazywany jest najdroższą przyprawą świata. Jeden zaledwie gram złotawego proszku może kosztować nawet 50-100 złotych. Ceny za kilogram osiągają pułap od kilku do kilkudziesięciu tysięcy zł. Ma to swoje uzasadnienie.

Szafran pozyskiwany jest ze znamion kwiatowych słupków, które są niezwykle drobne. Do wyprodukowania 1 kilograma przyprawy niezbędne jest zebranie aż 150 tysięcy kwiatów, czyli 450 tys. znamion (dane: E. Sujkowska, M. Sowa-Kućma), a następnie ich zasuszenie.

Wymaga to ręcznej pracy rzesz ludzi. Istotna jest też presja czasu - siłą rzeczy zbiorów można dokonywać wyłącznie w okresie kwitnienia szafranu, który jest krótki (niekiedy tylko 2 tygodnie w roku).

Wiele osób pyta, czy szafran to inaczej krokus. Tak. Szafran to nie tylko przyprawa pozyskiwana z Crocus sativus. To też synonimiczna nazwa wszystkich 250 gatunków krokusa (Crocus L.), czyli niewielkiej rośliny z rodziny kosaćcowatych (Iridaceae Juss).

Reklama

Jakie są odmiany szafranu?

Spośród wszystkich gatunków krokusa, najbardziej znanym i najszerzej wykorzystywanym jest właśnie szafran uprawny, czyli Crocus sativus.

Jest to niewielka bylina dorastająca do 15 centymetrów wysokości, o charakterystycznych fioletowych kwiatach pojawiających się we wrześniu lub październiku.

Stosowany jest jako roślina przyprawowa i lecznicza, a także komponent zapachowy kosmetyków. Może też pełnić funkcje ozdobną.

Roślinami o mniejszym znaczeniu, ale często uprawianymi w celach ozdobnych, są takie kwiaty, jak:

  • szafran wiosenny (Crocus vernus),
  • szafran żółtokwiatowy (Crocus flavus),
  • szafran okazały (Crocus speciosus).

Są też krokusy turecki, spiżowy, alepski, wąskolistny, długokwiatowy, późny, banatyjski, kaspijski, dalmacki, biały, śnieżny, bladożółty, wspaniały, żyłkowany i wiele innych. Co jednak ważne, nie wszystkie spotykane nazwy odnoszą się roślin z rodziny Crocus L.

Tak jest choćby z szafranem indyjskim. Nie jest to w ogóle gatunek krokusa, lecz potoczna nazwa kurkumy (Curcuma longa L), czyli rośliny z rodziny imbirowatych wykazującej podobne właściwości barwiące i stanowiącej tani zamiennik szafranu.

Nie jest też krokusem szafran imeretyński. W tym przypadku chodzi o aksamitkę rozpierzchłą (Tagetes patula), roślinę z rodziny astrowatych, która także jest silnie koloryzującą przyprawą.

Z kolei szafran górski to jedynie… popularne hasło z krzyżówek. Roślina taka w ogóle nie istnieje. Nie ma też szafranu leczniczego, chyba że określenie to odnieść do prozdrowotnych właściwości Crocus sativus.

Reklama

Uprawa szafranu. Czy ma miejsce w Polsce?

Szafran jest hodowany na masową skalę w Iranie i Hiszpanii, a także Turcji, Maroku i Indiach, może jednak być też uprawiany w innych, nieco chłodniejszych częściach świata.

Uprawa szafranu w Polsce nie jest szczególnie upowszechniona, nie mniej jest możliwa, jeśli zostaną spełnione określone warunki.

Jak uprawiać szafran? Roślina ta rośnie na glebach wapiennych, przepuszczalnych i zasobnych w próchnicę, o neutralnym odczynie kwasowo-zasadowym (pH na poziomie 6-8).

Będzie się rozwijać w półcieniu, ale zdecydowanie preferuje stanowiska nasłonecznione - im więcej naturalnego światła słonecznego, tym lepiej. W hodowli wymaga cierpliwości.

Cebulki krokusa zakopuje się w ziemi późnym latem lub jesienią i zostawia na przynajmniej 2 lata, po czym należy je wykopać i ponownie zasadzić. Co ważne, dopiero za drugim razem możliwy jest zbiór plonów, czyli złocistego szafranu z kwiatowych słupków.

Oczywiście należy mieć świadomość, że przydomowa uprawa nie pozwoli na masową produkcję drogocennej przyprawy, a co najwyżej zaspokojenie własnych potrzeb konsumpcyjnych (około 150 kwiatów to liczba niezbędna do pozyskania jednego grama szafranu).

Sadząc krokusy należy pamiętać, że gleba powinna być wolna od potencjalnie szkodliwych pozostałości po wcześniejszych „lokatorach” - nie należy ich sadzić tam, gdzie wcześniej rosły inne rośliny z rodziny Iridaceae. Później natomiast powinno się dbać o regularne odchwaszczanie grządek.

Reklama

Właściwości szafranu. Jakie ma wartości odżywcze?

W słupkach krokusowych kwiatów zidentyfikowano dotąd około 150 substancji, z których najistotniejsze ze względu na zastosowania kulinarne oraz właściwości lecznicze są:

  • aldehydy monoterpenowe: safranal (odpowiada za aromat przyprawy) i pikrokrocyna (nadaje charakterystyczny gorzkawy smak);
  • karotenoidy: krocyna i krocetyna (czerwono-pomarańczowe barwniki).

Oprócz tego stwierdza się również obecność flawonoidów (takich jak kwercetyna), pektyn, tłuszczów, węglowodanów, białek, a także minerałów i witamin.

Na uwagę zwraca zwłaszcza duża ilość witaminy B2 - szafran jest jednym z najbogatszych jej źródeł spośród wszystkich produktów roślinnych.

Jeśli chodzi o wartości odżywcze szafranu, prezentują się one następująco (dane USDA w przeliczeniu na 100 gram produktu):

  • kaloryczność: 310 kcal,
  • woda: 11,9 g,
  • węglowodany: 65,4 g,
  • tłuszcze: 5,85 g,
  • białka: 11,4 g,
  • błonnik pokarmowy: 3,9 g,
  • wapń: 111 mg,
  • żelazo: 11,1 mg,
  • magnez: 264,
  • fosfor: 252 mg,
  • potas: 1720 mg,
  • sód: 148 mg,
  • witamina C: 80,8 mg,
  • witamina B1: 0,115 mg,
  • witamina B2: 0,267 mg,
  • witamina B3: 1,46 mg,
  • witamina B6: 1,01 mg,
  • foliany: 93 µg,
  • witamina A: 530 IU.

Analizując wartości dotyczące choćby kaloryczności czy zawartości poszczególnych witamin, należy mieć na uwadze, iż odnoszą się one do 100 gramów przyprawy.

Jest to więc czysta teoria. W praktyce spożycie takiej ilości szafranu jest niemożliwe - skończyłoby się to śmiercią. Na co dzień używa się dawek znacznie poniżej 1 grama.

Co oznacza, że faktyczna kaloryczność przyprawy wynosi nie 310 kcal, a ułamek 1 kilokalorii, natomiast podaż poszczególnych składników jest minimalna.

Mimo to szafran wykazuje liczne właściwości zdrowotne, co naukowcy wiążą przede wszystkim z dobroczynną aktywnością krocyny, a także krocetyny i safranalu. Wśród potencjalnych działań wymienia się między innymi:

  • przeciwdepresyjne,
  • uspokajające,
  • cytostatyczne,
  • antyoksydacyjne,
  • przeciwzapalne,
  • rozkurczowe,
  • wspierające trawienie,
  • stymulujące libido (afrodyzjak).

Część z nich opiera się głównie na wierzeniach i praktykach ludowych, wiele jednak znajduje potwierdzenie w badaniach naukowych. W szczególności warto zwrócić uwagę na prace dokumentujące działanie przeciwdepresyjne.

Reklama

Na co pomaga szafran? Zastosowanie

Szafran ma pomagać przede wszystkim na depresję, ale też potencjalnie na schizofrenię, choroby Alzheimera i Parkinsona, a także różne typy raka, objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego czy nadwagę.

O tych działaniach mówią naukowcy. Oprócz tego istnieją dziesiątki zastosowań tradycyjnych, praktykowanych od Starożytności po czasy współczesne.

Najstarsze dowody używania szafranu w lecznictwie pochodzą z greckiej wyspy Santorini i są datowane na lata 3000-1100 r. p.n.e. Wiadomo też, że przyprawę tę stosowali Persowie.

Tamtejszy kanon spisany w XI wieku przez Awicennę i mający duży wpływ na rozwój średniowiecznej medycyny europejskiej ukazywał możliwość podawania szafranu na melancholię, bezsenność, schorzenia żołądka, wątroby i oskrzeli, a także jako regulator cyklu miesięcznego oraz afrodyzjak.

Z kolei chiński podręcznik napisany przez Bencao Gangmu w XVI wieku upatruje w szafranie antidotum na zaburzenia krążenia, krwawienia oraz nadmierne pobudzenie emocjonalne.

Łącznie, w różnego typu przekazach pochodzących z całego świata, wyodrębnić można kilkadziesiąt potencjalnych zastosowań. Część z nich zainteresowała naukowców.

Szczególnie duże nadzieje budzi możliwość zastosowania szafranu w psychiatrii oraz neurologii. Okazuje się, że krocyna i safranal hamują wychwyt zwrotny kluczowych dla ludzkiego samopoczucia neuroprzekaźników: dopaminy, serotoniny oraz noradrenaliny.

Oprócz tego krocyna może się przyłączać do receptorów NMDA tzw. układu glutaminianergicznego (głównego układu pobudzającego mózgu), zaś safranal oddziałuje na receptor GABA (kwas gamma-aminomasłowy, będący głównym przekaźnikiem tonującym aktywność neuronów w mózgu).

Wyróżnia się też kilka innych potencjalnych oddziaływań. Nie wnikając w szczegóły, najistotniejszy jest fakt, że zaobserwowane mechanizmy są tożsame ze sposobem działania wielu powszechnie stosowanych tabletek na depresję, takich jak fluoksetyna czy imipramina.

Dzięki temu coraz częściej mówi się o szafranie jako alternatywie dla syntetycznych antydepresantów. Potwierdzają to wyniki badań. W jednym z nich, przeprowadzonym przez B. T. Najafabadiego i wsp., udowodniono na grupie 70 pacjentów, że szafran wykazuje działanie zbliżone do fluoksetyny, zarówno w łagodzeniu depresji, jak też objawów współwystępującego z nią zespołu jelita drażliwego.

Możliwe są także inne zastosowania szafranu. Badania na szczurach wykazały, iż krocyna może się sprawdzić pomocniczo w leczeniu schizofrenii, łagodząc takie objawy, jak nadpobudliwość, ataksja, zaburzenia zachowań społecznych oraz deficyty pamięci.

Ze względu na właściwości uspokajające, będzie szafran oddziaływać korzystnie również przy nerwicach i ADHD. Z tego samego względu może tonować afektywne objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego.

Ponieważ krocyna ma właściwości neuroprotekcyjne (chroni neurony przed skutkami tzw. stresu oksydacyjnego), ma potencjał do stosowania również w terapii choroby Alzheimera i Parkinsona.

Różne badania wykonane na całym świecie z udziałem zwierząt (głównie myszy) wykazały cytotoksyczność szafranu względem różnych odmian raka. Także silne działanie antyoksydacyjne wzmacnia przeciwnowotworowy potencjał produktów pozyskiwanych z krokusa uprawnego.

Oprócz tego coraz więcej mówi się o właściwościach przeciwmiażdżycowych, zwiększających libido, a także odchudzających (więcej na ten temat poniżej).

Działanie antyoksydacyjne przydaje się nie tylko w profilaktyce schorzeń onkologicznych, ale też w kosmetyce. Zwalczając szkodliwe, reaktywne formy tlenu (wolne rodniki), szafran spowalnia występowanie efektów starzenia się.

Dzięki temu stanowi cenny dodatek do różnych kremów odmładzających. Natomiast ze względu na charakterystyczny i frapujący zapach bywa też składnikiem perfum.

Reklama

Szafran w tabletkach, a może olej? Jak stosować?

Szafran dostępny jest w dwóch podstawowych postaciach. Mogą to być nitki, czyli zasuszone znamiona kwiatowych słupków albo proszek wytwarzany poprzez mielenie suszu.

W takiej właśnie formie sprzedaje się i stosuje się tę przyprawę, dodając ją do dań, napojów (herbata, kawa, nalewka) itd.

Oprócz tego dostępne są też suplementy, tu jednak należy się wykazać szczególną czujnością. Szafran w tabletkach lub kapsułkach? W dodatku w przystępnej cenie i na wszystkie możliwe dolegliwości?

Uważaj. Szukaj produktów, które faktycznie zawierają wyciąg ze znamion Crocus sativa, najlepiej standaryzowany na krocynę i safranal. Unikaj natomiast preparatów, które szafranem są jedynie z nazwy.

Analizując skład możesz się bowiem dowiedzieć, że dany suplement jest wytwarzany z oleju szafranowego. Rzecz w tym, że pod tą potoczną i jakże często nadużywaną marketingowo nazwą, kryje się zwykle olej, którego źródłem są… nasiona krokosza barwierskiego.

Nawet jeśli nie dowiesz się tego wprost z opakowania, zwróć uwagę na skład, w którym zapewne znajdziesz Carthamus tinctorius. Tak właśnie po łacinie nazywa się krokosz, duża roślina z rodziny astrowatych, którą z szafranem łączy jedynie zawartość żółto-czerwonych barwników.

Pozorne podobieństwo było wykorzystywane przez nieuczciwych kupców już w czasach średniowiecznych i nie inaczej jest dzisiaj. Krokosz od wieków nazywany jest fałszywym szafranem. Choć również ma liczne właściwości prozdrowotne, jego skład i działanie są zupełnie inne. Inna jest też cena -znacznie niższa.

Jak stosować szafran (ten prawdziwy)? W absolutnie minimalnych dawkach. Nie tylko ze względu na niebotyczne koszty zakupu, ale przede wszystkim własne bezpieczeństwo. A oto szczegóły…

Reklama

Dawkowanie szafranu. Jak nie przekroczyć zalecanej ilości?

Ile dodać szafranu do przygotowywanych dań? Jak go używać leczniczo. Jakie jest dawkowanie w przypadku suplementów na depresję?

Nie ma w tym zakresie bardzo precyzyjnych norm, ale warto zwrócić uwagę na to, co proponują producenci. Zwykle jedna kapsułka zawiera w granicach 15-30 mg wyciągu z Crocus sativus (choć są też większe dawki), w tym skrajnie małe ilości krocyny (na poziomie dziesiętnych części miligrama).

Należy przyjąć, że jest to ilość optymalna dla osób leczących na przykład depresję. Natomiast w różnych badaniach naukowych skuteczność działania Crocus sativa sprawdzano przy ekspozycji pacjentów na dawki mieszczące się w przedziale 30-100 mg dziennie. Rzadko więcej, choć w skrajnych przypadkach było to nawet 400 mg.

Wiele osób ma tendencję do nieprzestrzegania zaleceń, w tym jednak przypadku naprawdę warto się ich trzymać. Dlaczego?

Czy można przedawkować szafran? Tak. Niebezpieczne jest spożycie już 1 grama tej przyprawy. Przy większych dawkach zatrucie może być śmiertelne w skutkach.

Skutki uboczne szafranu. Jak ich uniknąć?

U pacjentów biorących udział w badaniach klinicznych pod kątem możliwości stosowania szafranu w leczeniu depresji notowano następujące skutki uboczne (dane: T. Szafrański):

  • lęk, niepokój (20,9 proc. przypadków),
  • wzrost apetytu (15,8 proc.),
  • mdłości (15,1 proc.),
  • bóle głowy (15,1 proc.),
  • spadek apetytu (12 proc.),
  • tachykardia, kołatanie serca (10,8 proc.),
  • zaburzenia seksualne (9,3 proc.),
  • pocenie się (8,6 proc.),
  • drżenie mięśni (8,6 proc.),
  • bezsenność (6,5 proc.).

Rzadziej występowały też takie problemy, jak bóle brzucha, zaparcia, zatrzymanie moczu, suchość w ustach. Większość z tych objawów miała charakter łagodny, należy jednak pamiętać, że zwykle badania były realizowane z użyciem dawek na poziomie 30-100 mg.

Istotniejsze efekty niepożądane występują wraz ze wzrostem ilości konsumowanego surowca, a zwłaszcza po przekroczeniu dawek uznawanych za bezpieczne. Spożycie zaledwie 1 grama szafranu może powodować:

  • zawroty głowy,
  • chwilowe oszołomienie,
  • podrażnienia przewodu pokarmowego,
  • zatrucie organizmu,
  • krwawienie z macicy .

Dawka pięciokrotnie wyższa stanowi bardzo istotne zagrożenie dla kobiet w ciąży, a właściwie ich dzieci - 5 gramów szafranu jest w stanie doprowadzić do poronienia.

I na koniec najważniejsze. Istnieje opisana w literaturze naukowej dawka śmiertelna szafranu, która wynosi około 20 gramów. To mniej więcej cztery małe łyżeczki lub niepełne dwie stołowe łyżki.

Jak unikać skutków ubocznych szafranu? Przede wszystkim rygorystycznie dbając o to, by przyprawa ta była używana w śladowych ilościach. W razie zaś wystąpienia niepokojących objawów, należy ją bezzwłocznie odstawić.

Czy można stosować szafran w ciąży? Przeciwwskazania

Jeżeli chodzi o przeciwwskazania, niewłaściwie jest przede wszystkim stosowanie szafranu w ciąży. Jeśli wiadomo, że 5 g może doprowadzić do poronienia, a 1 g wywołuje krwawienia z macicy, można domniemywać, że i mniejsze dawki nie są zupełnie obojętne, aczkolwiek nie zostało to dokładnie zbadane.

Wbrew potocznie powtarzanym opiniom, nie ma dowodów na toksyczne oraz mutagenne działanie wobec płodu.

Nie jest też przeznaczony szafran dla dzieci oraz kobiet karmiących piersią. Nie ma jednak w tym przypadku szczegółowych wytycznych, a głównym argumentem pozostaje brak badań odnośnie bezpieczeństwa stosowania w tej szczególnej grupie wiekowej.

Standardowo należy się liczyć z możliwością wystąpienia alergii - niepożądane odczyny są możliwe w przypadku krokusów, aczkolwiek nie są to przypadki częste i szczególnie groźne.

W piśmiennictwie naukowym można się spotkać z opisem zaledwie jednego poważnego zdarzenia, jakim był wstrząs anafilaktyczny u pacjenta. Biorąc pod uwagę skalę zagrożenia przy innych alergiach, tu jest ona zatem relatywnie niewielka.

Teoretycznie możliwe są też interakcje z lekami, w tym zwłaszcza antydepresyjnymi. Efekty tego bywają trudne do przewidzenia. Możliwe są nietypowe zmiany nastroju, pobudzenie, ale też paradoksalnie nasilenie objawów depresyjnych.

Brak jednak w literaturze naukowej wzmianek o możliwości wystąpienia groźnego zespołu serotoninowego. Tak czy inaczej, osoby przyjmujące różne środki farmakologiczne powinny się skonsultować z lekarzem.

Jednak głównym przeciwwskazaniem pozostaje lekceważący stosunek do zaleceń odnośnie dawkowania. Szafran staje się przyprawą niebezpieczną dopiero po przekroczeniu pewnego pułapu. 

Jakie są opinie na temat szafranu?

Opinie środowiska naukowego na temat szafranu są zróżnicowane, jak to zwykle ma miejsce w przypadku produktów roślinnych.

Tak jak zostało wspomniane wyżej, najwięcej badań dokumentujących jego działanie przeprowadzono w kontekście właściwości przeciwdepresyjnych.

Za ich pioniera uważany jest prof. Shahin Akhondzadeh z Uniwersytetu Medycznego w Teheranie - nie powinno to dziwić, zważywszy, że w właśnie w Iranie przyprawa ta cieszy się szczególną estymą.

W latach 2002-2004 porównywano działanie szafranu oraz dwóch leków przeciwdepresyjnych (imipramina i fluoksetyna). Efektem tego było stwierdzenie, że:

  • Zmniejszenie objawów depresji u pacjentów leczonych imipraminą i szafranem było podobne (po około 10 punktów na skali HDRS-17), przy czym preparat roślinny rzadziej powodował nieprzyjemną suchość w ustach oraz senność.
  • Podobną poprawę stwierdzono też porównując wyniki osób leczonych szafranem i fluoksetyną, przy czym w tym przypadku nie było statystycznie istotnych różnic odnośnie skutków ubocznych.

Inne ciekawe badania naukowe, o których warto wspomnieć, dotyczą wpływu szafranu na libido i potencję, aczkolwiek ich wyniki są niejednoznaczne. W 2009 roku A. Shamsa i wsp. opublikowali wyniki eksperymentu z udziałem 20 mężczyzn cierpiących na zaburzenia erekcji.

Przyjmowali oni przez 10 dni szafran w dawce 200 mg, naukowcy zaś sprawdzali jakość tzw. nocnych erekcji (NPT). Zastosowano też kwestionariusz subiektywnej oceny życia seksualnego (IIEF-5). W obu przypadkach zanotowano poprawę.

W innym badaniu przeprowadzonym w tamtym okresie M. Heidary i wsp. wykazali, że 3-miesięczna kuracja szafranem (w dawce 50 mg 3 razy w tygodniu) nieznacznie poprawiła ilość spermy oraz zwiększyła ruchliwość plemników u wybranej grupy mężczyzn.

Z kolei M.R. Safarinejad i wsp. porównali działanie szafranu (60 mg 1 raz dziennie lub 30 mg 2 razy na dobę) i sidenafilu (50 mg), czyli popularnego środka farmakologicznego na erekcję. 

Badanie obejmujące aż 346 mężczyzn wykazało zdecydowaną wyższość leku w tej materii. Udany stosunek seksualny było w stanie odbyć:

  • 74,1 procent panów przyjmujących doraźnie sidenafil (aczkolwiek aż 35, 5 proc. zgłaszało skutki uboczne);
  • 21,6 procent leczonych długoterminowo szafranem (na plus przemawia mniejszy odsetek niepożądanych reakcji, wynoszący zaledwie 6,4 proc.).

W 2008 roku M. Agha-Hosseini opublikowała wyniki badań oceniających wpływ szafranu na objawy zespoły napięcia przedmiesiączkowego. 50 kobiet w czasie dwóch pełnych cykli otrzymywało szafran w dawce 2 x 15 mg lub placebo, czyli substancję obojętną.

W pierwszej grupie stwierdzono istotny efekt terapeutyczny (zmniejszenie natężenia objawów przynajmniej o połowę) u 76 procent pacjentek, w drugiej - tylko 8 proc.

W roku 2010 B. Gout i wps. przeprowadzili badanie z udziałem 60 kobiet z lekką nadwagą (BMI na poziomie 25-28).

Po 8 tygodniach codziennego przyjmowania szafranu w dużej dawce (176,5 mg) stwierdzono, że w porównaniu z grupą kontrolną przyjmującą placebo, nastąpił nieznaczny spadek masy ciała oraz zmniejszyła się częstotliwość podjadania.

Według autorów uwiarygadnia to tezę, że szafran jest dobrym dodatkiem do diety dla kobiet planujących odchudzanie.

Szafran badano także pod kątem zaburzeń funkcji kognitywnych występujących w przebiegu choroby Alzheimera. Niektóre z nich wykonano na zwierzętach, były też dwa eksperymenty z udziałem ludzi.

Oba wstępnie wykazały skuteczność Crocus sativa w łagodzeniu niektórych objawów, były to jednak badania małe i realizowane w krótkim czasie, stąd postulat, by powtórzyć je w większych grupach i w dłuższej perspektywie. 

Przepisy z szafranem. Do czego go dodawać?

Przyprawa pozyskiwana z kwiatów Crocus sativa ma rozliczne zastosowania kulinarne. Choć w każdym z przypadków wykorzystywana jest w minimalnych ilościach, silnie definiuje poszczególne dania, nie tylko barwiąc je na żółto, ale też dodając sienno-cierpkiego smaku.

Jest to jedna z ważniejszych przypraw w kuchni irańskiej, hiszpańskiej, marokańskiej czy hinduskiej, jednak także w innych kręgach kulturowych przyjęła się doskonale. Do czego można dodawać szafran?

Czerpiąc z bogactwa tradycji kulinarnych całego świata, przyrządza się z jego udziałem takie potrawy, jak między innymi:

  • paella, czyli ryż z szafranem i owocami morza - tradycyjna potrawa wywodząca się z hiszpańskiej Walencji;
  • pilaw - bliskowschodnie danie, popularne m.in. w Iranie, przyrządzane z ryżu lub kaszy bulgur z dodatkiem warzyw i mięsa oraz dużej ilości przypraw;
  • biriani - klasyczna potrawa rodem z Indii, będąca mieszanką naprzemiennie zapieczonych i obficie przyprawionych warstw ryżu i mięsa;
  • risotto - włoska potrawa zawierająca w swoim składzie ryż ugotowany w bulionie z dodatkiem m.in. cebuli, masła, białego wina i szafranu.
  • curry - pod tym pojęciem kryją się różne dania kuchni indyjskiej przyrządzane z mięsa, warzyw, serów i innych składników, głęboko skąpanych w sosie przygotowanym z mieszanki przypraw, takich jak kurkuma, imbir, gorczyca i wiele innych (w tym niekiedy także szafran);
  • spaghetti - tradycyjny włoski przysmak może być przyrządzany na wiele sposobów. Jedną z propozycji jest makaron z szafranem i szynką parmeńską;
  • kefta - marokańskie pulpety z pomidorami i przyprawami;
  • chermoula - marynata stosowana w krajach północnej Afryki, której bazę stanowi mieszanka ziół;
  • saffron buns, czyli bułeczki z szafranem, popularne zwłaszcza w krajach nordyckich;
  • lassi - orzeźwiający indyjski napój na bazie jogurtu.

Istnieją setki przepisów pozwalających wykorzystać szafran. Poniżej jeden przykładowy, na hiszpańską paellę w klasycznym wydaniu z ryżem, mięsem, owocami morza, szafranem i innymi przyprawami. Do jej przyrządzenia niezbędne będą:

  • ryż o krótkich, zaokrąglonych ziarnach (dwie torebki),
  • owoce morza, w tym około 10 krewetek i 10 małż,
  • kurczak (1 pierś),
  • 1 cebula, 2 ząbki czosnku, 1 czerwona papryka,
  • pół puszki groszku zielonego,
  • bulion warzywny albo drobiowy (3-4 filiżanki) ,
  • oliwa z oliwek (2-3 łyżki),
  • szafran (drobna szczypta),
  • natka pietruszki,
  • sól i pieprz,
  • cytryna lub limonka.

W pierwszej kolejności należy rozgrzać oliwę z oliwek na patelni, a następnie podsmażyć na niej cebulę, czosnek i paprykę. W dalszej kolejności dolewa się około 100 ml bulionu i wsypuje szafran, gotując całość przez około 10 minut.

Następnie na patelnię powinny trafić ryż i kurczak. Co ważne, składników tych nie należy już mieszać ze sobą, podobnie jak tych, które zostaną dodane w kolejnych krokach.

Po zalaniu potrawy resztką bulionu, musi ona pozostać na gazie przez około 10-15 minut (do czasu, aż ryż nabierze odpowiedniej miękkości). Na koniec wykłada się na wierzchu owoce morza oraz groszek.

Całość należy jeszcze dusić pod przykryciem przez około 10 minut. Gotową paellę podaje się na patelni (uwaga: można się poparzyć w czasie jedzenia), a dla smaku intensywnie skrapia cytryną lub limonką.

Czym zastąpić szafran? Odpowiedniki

Z uwagi na bardzo wysoką cenę, stosuje się w kuchni zamienniki szafranu. Mają one inne właściwości, ale również silnie barwią na żółto. Takimi „odpowiednikami” są wspominane już wyżej:

  • kurkuma (Curcuma longa L), czyli ostryż długi, roślina z rodziny imbirowatych, nazywana potocznie szafranem indyjskim. Wywodzi się z Azji Południowej, współcześnie jest uprawiana głównie w Indiach i Chinach. W kuchni stanowi przede wszystkim główny składnik curry. Jej korzeń to bogate źródło substancji o nazwie kurkumina, która ma liczne zastosowania lecznicze (wykazuje zwłaszcza silne działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe);
  • krokosz barwierski (Carthamus tinctorius) - roślina z rodziny astrowatych, nazywana fałszywym szafranem. Także pochodzi z Azji i również ma rozliczne działania prozdrowotne (m.in. przeciwzapalne, przeciwbólowe, przeciwskurczowe, przeciwmiażdżycowe, uspokajające). W jej składzie wyróżnić należy duże ilości witamin A i E, a także fitosteroli, flawonoidów i kwasów takich jak linolowy i linolenowy.

Cena szafranu. Gdzie kupić?

Szafran nazywany jest nie tylko najdroższą przyprawą świata, ale też czerwonym złotem. Nie przypadkiem. W przybliżeniu podaje się, że przeciętna wartość 1 kilograma szafranu to około 10 tysięcy dolarów, czyli mniej więcej 40 tysięcy złotych.

Są przyprawy znacznie tańsze, ale są też droższe. Oczywiście przeciętny Kowalski nie kupuje takich ilości jedynie ze względu na finanse, ale i niemożność wykorzystania.

W praktyce najwięcej osób styka się z przyprawą w saszetkach. Cena za 0,1 grama wynosi około 5-6 złotych. Gdzie można kupić tego typu produkty?

W większości hipermarketów, a także w sklepach z ziołami i zdrową żywnością. Jeśli chodzi o suplementy diety zawierające wyciągi z Crocus satvia, należy się liczyć z wydatkiem na poziomie 40-60 złotych za kilkadziesiąt kapsułek 15-30 mg.

Czytaj również

Bibliografia

  • Tomasz Szafrański, Zastosowanie szafranu (Crocus sativus) w psychiatrii, Przegląd piśmiennictwa, Psychiatria / Pismo dla praktyków / maj 2013.
  • Ewelina Sujkowska, Magdalena Sowa-Kućma, Szafran - dawny środek zaradczy na współczesne dolegliwości ośrodkowego układu nerwowego, Wszechświat, t. 122, nr 4-6/2021.
  • Spices, saffron, https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/170934/nutrients, [data dostępu 15.08.2023].
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Zioła
Kozieradka na włosy - jakie są efekty kuracji? Olej, wcierka i maseczka
Nasiona kozieradki
Mak lekarski - jak go rozpoznać i gdzie rośnie? Nasiona i uprawa
Rumianek - właściwości i działanie. Na co pomaga i czy można pić codziennie?
Kwiaty rumianku
Podobne artykuły
Skrzyp polny - jak wygląda i na co pomaga? Właściwości i skutki uboczne
Zielony liść laurowy oraz olej laurowy
Liść laurowy - jakie ma właściwości i na co pomaga? Przeciwwskazania
Roślina babka płesznik
Babka płesznik - właściwości, przeciwwskazania i opinie. Jak ją stosować?
Roślina ostropest plamisty
Ostropest plamisty - dawkowanie i skutki uboczne. Jak stosować i na co pomaga?
Ziele czystku
Czystek - na co pomaga i jak długo można go pić? Właściwości i działanie

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!