Zespół Sjögrena - objawy, diagnostyka, leczenie

Reklama

Zespół Sjogrena – co to jest?

Zespół Sjogrena (ang. Sjogren’s syndrome, skrót – SS) jest przewlekłą chorobą zapalną niszczącą przede wszystkim gruczoły wydzielania zewnętrznego, ale również inne układy i narządy (np. stawy, płuca, serce, wątrobę, nerki, nerwy).

Podłożem choroby jest proces autoimmunologiczny – komórki układu odpornościowego organizmu “atakują” między innymi gruczoły, takie jak gruczoły łzowe czy ślinianki i w efekcie uszkadzają je, co prowadzi do zaburzenia ich funkcji (wydzielania łez lub śliny, które mają za zadanie przed wszystkim nawilżanie błon śluzowych, i dodatkowo w przypadku śliny ułatwienie tworzenia i pasażu kęsów pokarmowych).

Podstawowym problemem, z jakim zmaga się większość pacjentów, jest suchość oczu i jamy ustnej, suchości skóry lub innych, niż poprzednio wymienione, błon śluzowych np. w nosie, gardle, pochwie.

Reklama

Zespół Sjogrena – opis choroby

Opisywaną chorobę zaliczamy do kręgu autoimmunologicznych. Oznacza to, że układ odpornościowy, na skutek nieznanego nam defektu, atakuje komórki naszego organizmu i uszkadza je. W przypadku zespołu Sjogrena, białe ciałka krwi (limfocyty) napływają do gruczołów wydzielania zewnętrznego (np. ślinianek), ale również do innych narządów (np. nerki, płuca, serca itd.).

Rozpoczyna się proces zapalny. Nacieki z białych ciałek krwi, proces zapalny, apoptoza komórek przewodów ślinowych oraz inne mechanizmy prowadzą do upośledzenia wydzielania substancji nawilżających z gruczołów. Przewlekłe uszkadzanie gruczołu może prowadzić do jego włóknienia i całkowitej niezdolności do produkcji substancji zwilżających.

Pomimo, że dokładne przyczyny choroby nie są znane, możliwe jest, że u osoby predysponowanej genetycznie, to czynnik zakaźny po dostaniu się do organizmu, zapoczątkowuje zaburzenia w układzie immunologicznym i następową, nadmierną i błędnie skierowaną odpowiedź zapalną.

Reklama

Zespół Sjogrena - postacie

Rozróżnia się dwie postaci zespołu Sjogrena – pierwotną i wtórną. Pierwotna to taka, która pojawia się u osób, które nie chorują na inne schorzenia z kręgu autoimmunologicznych. Wtórna, występuje w przebiegu innych chorób autoimmunologicznych, np. u ludzi chorujących na reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) lub toczeń rumieniowaty.

Zespół Sjogrena uważa się za drugą co do częstości występowania, po reumatoidalnym zapaleniu stawów, chorobę autoimmunologiczną. Szacuje się, że na SS choruje od 0,5 do 5% populacji ogólnej. Ponad 90% chorych to kobiety. Postać pierwotna stanowi 40% wszystkich przypadków choroby.

Zespół Sjogrena może rozwinąć się praktycznie w każdym wieku, ale zazwyczaj pojawia się między 45 a 55 rokiem życia. Najczęściej chorują białe kobiety w wieku okołomenopauzalnym.

Zespół Sjogrena może dawać wiele różnych objawów. Można je podzielić na dwie duże grupy – objawy związane z zajęciem gruczołów wydzielania zewnętrznego oraz objawy związane z zajęciem innych narządów i układów.

Reklama

Zespół Sjogrena - przyczyny

Dokładne czynniki ryzyka nie są znane, gdyż niejasne pozostają przyczyny choroby.

Czynnikiem ryzyka rozwoju zespołu Sjogrena mogą być zmiany hormonalne. Przemawia za tym fakt, że SS występuje najczęściej u kobiet w wieku okołomenopauzalnym (okres burzliwych zmian hormonalnych u kobiet).

Jak w każdej chorobie, lekarz rozpocznie rozmowę z pacjentem od zebrania wywiadu lekarskiego i przeprowadzenia badania fizykalnego. W trakcie wywiadu, oprócz wszelkich innych ważnych informacji, lekarz zwróci również uwagę na to, jakie leki przyjmuje obecnie pacjent, gdyż pewne grupy leków (np. antyhistaminowe, antydepresyjne) mogą dawać objawy podobne do zespołu Sjogrena.

Dokładna przyczyna powstawania zespołu Sjogrena nie jest znana. Podejrzewa się udział:

• czynników genetycznych,
• czynników immunologicznych (antygen HLA-B8, DR2, DR3, DQ),
• czynników infekcyjnych (wirus Epsteina-Barra, wirus cytomegalii, zapalenie wątroby typu C, HIV).

Prawdopodobna przyczyna choroby jest wynikiem połączenia wszystkich powyższych czynników.

Reklama

Zespół Sjogrena a inne narzady

Zespół Sjogrena może atakować również układy i narządy wewnętrzne i powodować objawy takie jak:

• płuca (10-20% chorych) – kaszel, duszność, częstsze infekcje dróg oddechowych (np. zapalenie płuc lub oskrzeli),
• nerki (10-15%) – zazwyczaj bezobjawowe, może wystąpić podwyższenie wyników badań laboratoryjnych,
• przewód pokarmowy – problemy z przełykaniem, ból brzucha, zgaga, mogą wystąpić podwyższone wyniki prób wątrobowych lub enzymów trzustkowych,
• tarczyca zazwyczaj występuje bezobjawowe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy,
• układ nerwowy (22-76% chorych) – zaburzenia czucia i słuchu, osłabienie siły mięśni.

Reklama

Zespół Sjogrena - objawy

Najczęstszym (odczuwa go około 95% chorych) objawem zespołu Sjogrena jest uciążliwa suchość oczu (kserooftalmia) i jamy ustnej (kserostomia). W zespole Sjogrena, aby postawić jego rozpoznanie, suchość musi trwać minimum trzy miesiące i nie być spowodowana przyjmowanymi lekami. Objawy "suchości" łącznie są określane mianem sicca syndrome. Z czasem pacjent może zauważyć/wyczuć u siebie powiększenie ślinianek przyusznych i/lub podżuchwowych.

Objawy zmniejszonego wytwarzania łez:

• uczucie “obecności piasku” pod powiekami,
• pieczenie, suchość oczu,
• nadwrażliwość na światło, dym papierosowy, suche powietrze,
• zaczerwienienie spojówek,
• łatwe męczenie się wzroku,
• grube “włókna’ suchego śluzu na oczach po przebudzeniu.

Objawy zmniejszonego wytwarzania śliny:

• uczucie mniejszej ilości śliny w ustach niż zazwyczaj,
• suchość w ustach,
• problemy z żuciem i połykaniem jedzenia,
• problemy z mową,
• utrata lub zaburzenia smaku i węchu,
• szybko postępująca próchnica zębów,
• zakażenie grzybicze jamy ustnej,
• pogłębiające się bruzdy na języku i wargach.

Inne objawy, jakie mogą odczuwać chorzy z zespołem Sjogrena to między innymi:

• gorączki o niejasnej przyczynie,
• uogólniony ból, zmęczenie, słabość,
• zaburzenia snu,
• uczucie lęku i depresji,
• suchość w nosie i w gardle prowadząca do częstszych zapaleń zatok, oskrzeli lub płuc,
• ból i/lub zapalenie (obrzęk, zaczerwienienie) stawów (60-70% chorych), które może współwystępować z suchością błon śluzowych lub ją poprzedzać,
• wysypki skórne, zmniejszona produkcja potu (zauważalna np. przy aktywności fizycznej), światłoczułe (pojawiające się lub powiększające pod wpływem światła) zmiany skórne,
• u kobiet suchość pochwy skutkująca dyskomfortem, pieczeniem, bólem w czasie stosunku,
• nagle pojawiające się sinienie rąk połączone z bólem palców (zjawisko to jest nasilane przez niską temperaturę i emocje - tzw. objaw Raynauda) – przyczyną jest napadowy skurcz naczyń krwionośnych w obrębie ręki (zmniejszenie/zatrzymanie dopływu krwi) (40% chorych).

Objawy pierwotnego i wtórnego zespołu Sjogrena są takie same. Jednak w przypadku wtórnego SS, odróżnienie czy występujące objawy pochodzą od zespołu Sjogrena czy od drugiej, wcześniej występującej choroby autoimmunologicznej, może być trudne.

Reklama

Zespół Sjogrena – kiedy pójść do lekarza?

Jeśli u chorego pojawi się ból oczu lub ich zaczerwienienie, należy niezwłocznie udać się do lekarza, gdyż mogą być to pierwsze objawy infekcji. Wczesne wykrywanie jest tu bardzo ważne, gdyż skraca czas trwania zakażenia, co w przypadku chorych na zespół Sjogrena ma duże znaczenie. Równie ważna jest poprawna i regularna toaleta jamy ustnej, która zmniejsza ryzyko rozwoju próchnicy zębów i ewentualnych zakażeń grzybiczych.

Pacjenci powinni zgłaszać się na regularne wizyty kontrolne do lekarza oraz pilnować, czy nie występuje u nich obrzęk w okolicy:

• twarzy,
• szyi,
• pod pachami,
• pachwin.

Taki obrzęk może być objawem rozwijającego się chłoniaka. Niestety, w porównaniu do osób zdrowych, chorzy z zespołem Sjogrena około 40 razy częściej zapadają na chłoniaki nieziarnicze.

Zespół Sjogrena – pierwsza wizyta

W przypadku nasilonych objawów ogólnych, takich jak:

• gorączka,
• bóle mięśni lub stawów,
• uczucie zmęczenia i osłabienia,

pacjent powinien zgłosić się do swojego lekarza rodzinnego. W trakcie wizyty należy dokładnie opisać objawy, ich czas trwania i okoliczności, podczas których pojawiły się. Są to objawy niespecyficzne, ale zwrócą uwagę lekarza, że coś nie tak dzieje się z organizmem.

Jeśli u pacjenta wystąpią objawy związane ze zmniejszoną produkcją śliny lub łez należy niezwłocznie udać się do lekarza rodzinnego. Im szybciej zostanie rozpoznany zespół Sjogrena, tym szybciej będzie można zapobiec ewentualnym poważnym skutkom wysychania np. oka. W przypadku, gdy podejrzewany może być wtórny zespół Sjogrena należy być szczególnie uważnym. Należy dokładnie i wyraźnie opisać objawy, gdyż lekarz może być skłonny przypisywać je już istniejącej chorobie autoimmunologicznej, a nie poszukiwać nowego, dodatkowego schorzenia. Nie jest to wcale błąd lekarza, gdyż choroby z autoagresji mogą mieć wiele masek. Tym większa i ważniejsza rola pacjenta, by dokładnie przedstawić nowo powstały problem w kontraście do starych, a nie jako coś, co może być jedynie kolejną manifestacją istniejącego już problemu.

Inni lekarze, których pacjent może chcieć odwiedzić, ze względu na dolegające mu problemy związane z zespołem Sjogrena, to okulista, reumatolog, internista, dermatolog, stomatolog.

Zespół Sjogrena – pytania do lekarza

Kiedy rozpoznanie zostanie postawione nadchodzi czas, w którym pacjent powinien dowiedzieć się więcej na temat choroby, z którą przyjdzie mu się zmagać. W tym momencie warto zadać lekarzowi kilka pytań:

• Jak często zgłaszać się do kontroli?
• Jakie badania będą wykonywane podczas kontroli i jak należy się do tych badań przygotowywać?
• Jak postępować w przypadku pojawienia się powikłań choroby?
• Czy są czynności, które należy ograniczyć?

Nasuwających się pytań będzie zapewne o wiele więcej. Podstawą jest, by nie bać się ich zadawania. Lekarz jest dla pacjenta i w danym momencie służy mu swoją wiedzą tak dobrze, jak tylko potrafi.

Zespół Sjogrena - kryteria

Lekarz stawia diagnozę zespołu Sjogrena na podstawie ścisłych kryteriów ustalonych w 2002 roku przez specjalną amerykańsko-europejską grupę ekspertów.

W skład kryteriów rozpoznania SS wchodzą:

• specyficzne objawy (np. suchości błon śluzowych),
• zmiany w narządzie wzroku potwierdzone testem Schirmera lub testem barwienia spojówki i rogówki różem bengalskim,
• czynność ślinianek oceniona za pomocą testu niestymulowanego wydzielania śliny lub sialografia ślinianek lub scyntygrafia ślinianek,
• biopsja ślinianki,
• obecność specyficznych przeciwciał.

Zespół Sjogrena - badania

Zmiany w narządzie wzroku ocenia się za pomocą:

• Testu Schirmera – pod dolną powieką umieszcza się zaokrąglony brzeg paska jałowej bibuły. Po pięciu minutach ocenia się powierzchnię paska, która uległa namoczeniu łzami. Daje to obraz ilości produkowanych łez. W drugiej wersji tego testu w nosie pacjenta umieszcza się niewielki tampon z bawełny, który ma na celu drażnić i stymulować produkcję łez. Ocenia się szybkość powstawania łez w oczach, licząc od początku drażnienia.
• Testu z różem bengalskim – ocenia on stan rogówki. Mała kropla barwnika zakraplana jest pod dolną powiekę. Barwnik najpierw pokrywa powierzchnię rogówki, a następnie jest spłukiwany. Przy użyciu specjalnej lampy lekarz bada powierzchnię oka poszukując obszarów “zadrapań”, które wybarwiają się różem. Test ten przeprowadzany jest zazwyczaj przez okulistę.
• Można przeprowadzić również test krystalizacji śliny i łez – w zespole Sjogrena krystalizacja jest nieprawidłowa ze względu na zmieniony skład śliny i łez. Preparaty z kryształkami ocenia się pod mikroskopem.

Czynność gruczołów ślinowych (ślinianek) oceniana jest za pomocą:

• Testu Saxona (ocena ilości wytwarzanej śliny bez stymulacji) – pacjent przez dwie minuty żuje kompres z jałowej gazy, który przed rozpoczęciem testu został zważony. Po dwóch minutach żucia kompres jest ponownie ważony i oceniany jest przyrost ciężaru. Test ma na celu ocenę ilości produkowanej śliny.
• Sialografii ślinianek – do przewodu wyprowadzającego ślinianki przyusznej wprowadza się środek kontrastowy, a następnie robi celowane zdjęcie rentgenowskie danej okolicy. Następnie na zdjęciu ocenia się kształt przewodów wyprowadzających. Obraz poszerzeń i zwężeń w obrębie przewodów może sugerować zespół Sjogrena.
• Scyntygrafia ślinianek – pacjentowi podaje się dożylnie znacznik (radioaktywny Technet – nieszkodliwy dla pacjenta) i następnie wykonuje w przeciągu 40 minut serię zdjęć (zdjęcie co dwie do pięciu minut). Co około 15 minut podaje się pacjentowi środek stymulujący uwalnianie śliny (np. kwasek cytrynowy). Podczas badania pacjent pozostaje w pozycji leżącej, cały czas nieruchomo. Na zdjęciach ocenia się tempo wychwytu znacznika przez śliniankę oraz jego uzyskane stężenie w śliniance. Do badania pacjent musi się stawić na czczo. Zażywane leki przyjmuje się normalnie, z wyłączeniem leków przeciwcukrzycowych, których przyjęcie należy dostosować do czasu najbliższego posiłku.
• Można wykonać również USG ślinianek – umożliwia ono ocenę wielkości i budowy ślinianki oraz uwidacznia ewentualne torbiele.
• Biopsję ślinianki wykonuje się w celu oceny, czy występuje w niej naciek z białych ciałek krwi. Biopsję pobiera się w miejscu niezmienionej błony śluzowej dolnej wargi (wewnętrznej części). Następnie wycinek jest odpowiednio przygotowywany, barwiony i oceniany pod mikroskopem przez specjalistę patomorfologa.

Specyficzne, dla SS, przeciwciała ocenia się we krwi chorego. Lekarz, podejrzewając zespół Sjogrena będzie poszukiwał tzw. przeciwciał anty-Ro lub anty-La. Ich obecność u chorego może potwierdzić rozpoznanie zespołu Sjogrena.

Lekarz może przeprowadzić szereg różnych badań jeśli podejrzewa u pacjenta obecność innej, niż zespół Sjogrena, choroby autoimmunologicznej. Między innymi mogą to być:

• pomiary markerów stanu zapalnego (OB, CRP) – służą do oceny obecności i wielkość procesu zapalnego toczącego się w organizmie,
• ocena obecności we krwi tzw. czynnika reumatoidalnego – służącego między innymi do diagnozy RZS,
• ocena obecności przeciwciał przeciwjądrowych (ANA) – służących między innymi do diagnostyki tocznia rumieniowatego.

Zespół Sjogrena - leczenie

Niestety nie znamy na razie lekarstwa, którym można by wyleczyć zespół Sjogrena. Obecna terapia ma na celu ograniczać objawy i zapobiegać powstawaniu powikłań zespołu Sjogrena.

Leczenie zespołu Sjogrena składa się z trzech faz. W fazie pierwszej na leczenie składa się używanie różnego rodzaju zastępczych substancji nawilżających. W ten sposób można leczyć suchość jamy ustnej, oczu, nosa, skóry i narządów płciowych. W drugiej fazie (jeśli leczenie w pierwszej fazie okazało się niewystarczające) stosuje się substancje stymulujące wytwarzanie śliny i łez (np. pilokarpinę). Leczenie to pomaga przede wszystkim w suchości jamy ustnej, chociaż bada się również jego skuteczność w suchości oczu i skóry. U pacjentów, u których wystąpiło zajęcie przez chorobę narządów wewnętrznych (np. płuc, nerek) należy rozważyć użycie glikokortykosterydów lub innych leków immunosupresyjnych.

Stymulacja funkcji wydzielniczej gruczołów (stymulacja wydzielania między innymi śliny i łez) – u pacjenta, u którego objawów suchości nie da się kontrolować poprzez stosowanie substytutów łez i śliny, należy rozważyć zastosowanie substancji stymulujących produkcję śliny i innych wydzielin nawilżających. Substancje te stymulują specjalne receptory w organizmie (receptory muskarynowe), które po aktywacji pobudzają gruczoły wydzielające substancje nawilżające. Jako że receptory muskarynowe znajdują się w całym ciele, ich stymulacja musi podlegać szczególnej kontroli u osób z:

• astmą oskrzelową,
• jaskrą,
• niektórymi schorzeniami sercowo-naczyniowymi,
• kamicą nerkową,
• biegunką,
• chorobą wrzodową,

gdyż substancje stymulujące receptory M mogą zaostrzać przebieg wymienionych schorzeń. W leczeniu zespołu Sjogrena stosuje się takie substancje jak pilokarpina i cevimeline. Pilokarpina podawana jest w tabletkach cztery razy dziennie, a cevimeline w kapsułkach trzy razy dziennie.

Zespół Sjogrena – leczenie suchości oczu

Suchość oczu – leczenie zaczyna się od używania sztucznych łez. Pacjent powinien używać ich tak często jak to tylko możliwe, tak aby jak najbardziej naśladować normalne nawilżenie gałki ocznej. Dostępność preparatów jest naprawdę duża. Pacjent powinien zaznajomić się z kilkoma podstawowymi grupami:

• standardowe sztuczne łzy składające się z metylocelulozy albo alkoholu poliwinylowego
• sztuczne łzy nie zawierające środków utrwalających, stosowane w przypadku, gdy standardowe sztuczne łzy powodują podrażnienie oka. Preparaty te są jednorazowego użytku, sterylne i muszą być przechowywane w niskiej temperaturze (np. lodówka);
• preparaty o zwiększonej lepkości – dobrze sprawdzają się w zaostrzeniach zespołu Sjogrena, ale mogą powodować “zamazywanie” się wzroku,
• maści nawilżające są najlepszym rozwiązaniem na noc, jako że mają dłuższy okres działania. Niestety na początku stosowania powodują “zamazywanie” się wzroku, co jednak nie powinno stanowić dużego problemu dla pacjenta, jeśli maść jest aplikowana na noc.

Nawilżenie oka można utrzymać poprzez blokowanie odpływu łez lub zapobieganie odparowywaniu. Blokowanie odpływu wykonuje się poprzez czasowe (kolagenowe lub silikonowe “zatyczki”) lub stałe (operacyjne) zamknięcie punktów łzowych. Zapobieganie parowaniu można uzyskać nosząc specjalne gogle lub okulary z odpowiednio skonstruowanym komorami bocznymi. Nie jest to zbyt popularna metoda wśród pacjentów, chociaż bardzo skuteczna w ochronie np. przed wiatrem. W przypadku zapaleń różnych elementów oka w leczeniu stosuje się ciepłe okłady, przemywanie oka i w razie potrzeby antybiotyk w maści. W przypadku zapalenia lekarz może przepisać również krople do oczu zawierające cyklosporynę. Zmniejsza ona zapalenie oraz zwiększa produkcję łez.

Zespół Sjogrena – leczenie suchości w jamie ustnej

Suchość w jamie ustnej – niestety w tym przypadku leczenie nie jest tak proste jako stosowanie sztucznych łez. Istnieją preparaty sztucznej śliny, lecz mają one krótki okres działania i pacjenci zgłaszają, że są one po prostu niesmaczne. Istnieją również nawilżające żele o dłuższym czasie działania. Polecane są do stosowania na noc. Głównym sposobem walki z suchością jamy ustnej jest edukacja pacjenta. Zaleca się używanie nawilżacza powietrza w pomieszczeniach, w których przebywa się dłużej, unikanie korzystania z klimatyzacji i systemów grzewczych opartych na kaloryferach.

Powinno poinstruować się pacjentów, że nie wolno rozpuszczać w ustach słodyczy (np. landrynek), a produkcję śliny stymulować raczej poprzez żucie bezcukrowej gumy. Bardzo ważne są regularne kontrole u dentysty (w celu obserwacji, czy nie rozwija się próchnica zębów lub zakażenie grzybicze) oraz częste mycie zębów pastą zawierającą fluor. Spora część problemów z suchością w jamie ustnej ma swoje podłoże w infekcjach grzybiczych tego rejonu. W leczeniu tego typu problemu stosuje się nystatatynę w zawiesinie. Jeśli pacjent używa protezy, powinien ją zdejmować i również zanurzać w zawiesinie, tak aby zapobiec ponownemu zakażeniu. Niestety zakażenia grzybicze często nawracają i wymagają powtórnego leczenia.

Szukając odpowiedniego preparatu należy zwrócić uwagę na znajdujące się w nim substancje. Wartościowymi składnikami są nanosrebro i porost islandzki. Srebro koloidalne działa antyseptycznie, przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Natomiast porost islandzki ma właściwości powlekające i nawilżające. Takie połączenie sprawdza się przy infekcjach w jamie ustnej i gardle.

Zespół Sjogrena – leczenie narządów wewnętrznych

Leczenie w przypadku zajęcia narządów wewnętrznych – z założenia leczenie zmian narządowych powinno być celowane (ograniczone tylko do chorego narządu), a ogólne glikokortykosterydy i leki immunosupresyjne powinny być zarezerwowane tylko dla ciężkich przypadków. Niesterydowe leki przeciwzapalne (np. aspiryna, ibuprofen) niwelują ból mięśni i stawów, jak również ból pochodzący od obrzękniętych ślinianek przyusznych. W przypadku dużego nasilenia zmęczenia oraz mocnych bóli mięśni i stawów lekarz może przepisać hydroksychlorchinon.

Aktualnie w fazie badań są leki biologiczne (np. te, które są już stosowane w reumatoidalnym zapaleniu stawów). Nie wiadomo jeszcze, czy będą one skuteczne w leczeniu zespołu Sjogrena.

Przy średnim zajęciu narządów (głównie stawów, skóry, niskiego stopnia zajęciu układu nerwowego) do leczenia wystarcza glikokortykosteryd (np. prednizon). W przypadku zajęcia płuc, nerek lub poważnych objawów neurologicznych lekarz może zdecydować się na dołączenie do steroidu leku immunosupresyjnego (np. cyklofosfamidu, azatiopryny, mykofenolanu mofetylu).

Zespół Sjogrena – leczenie zgagi

Zgagę i pieczenie w przełyku (objawy choroby refluksowej przełyku) leczy się za pomocą substancji zobojętniających, blokerów receptorów H2 (np. Ranigast) lub blokerów pompy protonowej (omeprazol, polprazol). Okresowa kontrola gastroskopowa może być konieczna. Porozmawiaj ze swoim lekarzem, jeśli dolegliwości nasilają się pomimo stosowania leczenia domowego.

Zespół Sjogrena - chłoniak

W przypadku zdiagnozowania chłoniaka w przebiegu zespołu Sjogrena leczenie wymaga włączenia chemioterapii. Schemat chemioterapii zależy od typu nowotworu, który oceniany jest na podstawie obrazu mikroskopowego. W przypadku zlokalizowanego chłoniaka typu MALT leczenie można oprzeć na napromienianiu i podawaniu przeciwciał monoklonalnych.

Zespół Sjogrena - zapobieganie

Niestety nie wiemy, jak zapobiegać powstawaniu zespołu Sjogrena. Możemy jedynie łagodzić i niwelować dolegliwości z nim związane.

Niestety nie znamy lekarstwa na opisywaną chorobę, ale chorzy z zespołem Sjogrena są, w większości przypadków, w stanie prowadzić normalne życie z nielicznymi tylko modyfikacjami. Co prawda choroba wymaga od pacjenta poświęcenia dużej uwagi problemom suchości oczu i jamy ustnej, ale przy odpowiedniej kontroli i stosowaniu się do zaleceń lekarza dolegliwości te, prawie zawsze, dają się opanować. Tempo postępowania objawów jest różne u różnych ludzi. U niektórych mogą rozwinąć się objawy narządowe choroby, podczas gdy u około 12% chorych może nastąpić spontaniczna poprawa. Jednak, większości pacjentów suchość oczu i jamy ustnej towarzyszy przez całe życie.

Zespół Sjogrena – rokowanie

Rokowanie we wtórnym zespole Sjogrena zależy w dużej mierze od przebiegu choroby podstawowej.

Aby jakiekolwiek leczenie domowe było skuteczne, należy w pierwszej kolejności stosować się do zaleceń lekarza. Poniższe wskazówki i uwagi mogą okazać się bardzo pomocne w niwelowaniu objawów zespołu Sjogrena i poprawie jakości życia. Przede wszystkim pamiętaj, aby dużo odpoczywać, zdrowo się odżywiać (poproś lekarza o możliwość kontaktu z dietetykiem w celu ustalenia odpowiedniej diety) oraz ćwiczyć (poproś lekarza o możliwość kontaktu z fizjoterapeutą w celu ustalenia odpowiedniego programu ćwiczeń fizycznych).

Zespół Sjogrena - zalecenia

Jak radzić sobie z problemami ocznymi?

• Stale miej przy sobie sztuczne łzy. Używaj ich tak często jak tylko się da, tak aby zachowywać maksymalne nawilżenie oka. Jeśli to możliwe używaj jednorazowych sztucznych łez (nie zawierają środków utrwalających, przez co nie powodują podrażnienia oka).
• Na noc zakładaj na oko maści nawilżające. Są one trwalsze niż sztuczne łzy, co umożliwi uniknięcie z rana uczucia pieczenia i suchości oczu. Maści mogą powodować “zamazywanie” wzroku, ale wrażenie to powinno przejść z czasem.
• W miarę możliwości unikaj stosowania leków, które mogą powodować suchość oczu (np. leki przeciwdepresyjne, niektóre przeciwuczuleniowe, moczopędne).
• Unikaj dymu papierosowego.
• Chroń oczy przed wysychaniem (np. wiatrem) – używaj okularów dobrze przylegających do twarzy (również przeciwsłonecznych).
• Nakładając makijaż uważaj, by nie dostał się on do oczu.

Jak radzić sobie z problemami związanymi z jamą ustną?

• Pij dużo płynów by utrzymać odpowiedni poziom wilgoci w ustach. Pamiętaj, że nadmierne picie wody może powodować częste oddawanie moczu. Pij wodę małymi łykami i staraj się za każdym razem “przepłukać” usta wodą, którą pijesz. W nocy miej przy łóżku butelkę wody.
• W trakcie dnia żuj bezcukrową gumę, by stymulować produkcję śliny. Przetrzymywanie słodzonych produktów w ustach może zwiększyć ryzyko próchnicy lub infekcji grzybiczej.
• W miarę możliwości unikaj stosowania leków, które mogą powodować suchość w jamie ustnej (np. leki przeciwdepresyjne, niektóre przeciwuczuleniowe, moczopędne).
• Jeśli zajdzie taka potrzeba, używaj sztucznej śliny.
• Myj zęby przynajmniej dwa razy dziennie (rano i wieczorem) oraz po posiłkach. Używaj pasty do zębów zawierającej fluor.
• Nie zapominaj o kontrolnych wizytach u dentysty!
• W przypadku pojawienia się nalotu na języku lub wewnętrznej stronie policzków zgłoś się do lekarza. Niech zweryfikuje, czy jest to infekcja grzybicza i w razie potrzeby niech wypisze odpowiedni leki.

Jak radzić sobie z problemami skórnymi?

• W ciągu dnia używają kremów nawilżających.
• Bierz prysznic nie kąpiel, używaj nawilżających mydeł.
• Po umyciu się nie wycieraj się, tylko delikatnie osusz skórę (metodą lekkich dotknięć ręcznikiem), tak aby pozostawić ją wilgotną. Po umyciu się nałóż na skórę krem nawilżający.
• Jeśli Twoja skóra jest wrażliwa na światło, unikaj opalania i noszenia ubrania, które odsłania duże części skóry. Noś ubranie z długimi rękawami, spodnie z długimi nogawkami i kapelusze (by chronić twarz). Na pozostałe, nie przykryte części ciała, nakładaj krem przeciwsłoneczny z wysokim filtrem.
• Unikaj noszenia ciasnych, mocno dopasowanych ubrań, gdyż mogą one zaostrzać ewentualne zmiany skórne. Noś luźno dopasowane ubrania.

Jak radzić sobie z problemami z układem oddechowym?

• W przypadku suchości w nosie używaj sprayu z fizjologicznym roztworem wody morskiej.
• Umieść w miejscu pracy i w domu nawilżacz powietrza.

Jak radzić sobie z problemem suchości w pochwie?

W przebiegu zespołu Sjogrena u kobiet może wystąpić suchość w pochwie skutkująca bólem w trakcie stosunków.

• Na co dzień, by nawilżyć i odtworzyć naturalne środowisko w pochwie, najlepsze są lubrykanty oparte na wodzie.
• Do stosunku najlepiej nadają się lubrykanty oparte na oleju. Zmniejszają one tarcie podczas stosunku i czasowo poprawiają nawilżenie.

Jak radzić sobie z problemem refluksu żołądkowo-przełykowego?

• W razie uczucia pieczenia w przełyku lub zgagi użyj produktu zobojętniającego,
• Przed snem podłóż pod głowę dodatkową poduszkę. To zmniejszy przepływ treści żołądkowej do przełyku podczas snu.

Jeśli powyższe kroki nie pomogą kontrolować zgagi, uczucia pieczenia lub pustych odbijań, zgłoś się do swojego lekarza rodzinnego.

Jak radzić sobie z problemem osłabienia, braku energii i bólu?

• Wysypiaj się – staraj się spać minimum 7 godzin na dobę.
• Ogranicz siedzący tryb życia, więcej czasu spędzaj na powietrzu np. na spacerach.
• Pij mnie kawy i alkoholu, rzuć palenie papierosów.
• Zaplanuj wraz z dietetykiem dietę. Staraj się jeść minimum pięć posiłków na dobę. Nie zapominaj o zjedzeniu śniadania, gdyż jest ono najważniejszym posiłkiem dnia.
• Umiejętnie łącz odpoczynek z ćwiczeniami.
• Porozmawiaj z lekarzem na temat przyjmowanych lekarstw. Ogranicz lub wyeliminuj leki, które lekarz uzna za zbędne.
• Korzystaj z sauny lub jacuzzi. Pomoże Ci to zrelaksować się, zmniejszyć poziom stresu i zmęczenia.
• Chodź na basen. Pływanie to najlepszy sposób na utrzymanie ogólnej sprawności.
• Na bolące mięśnie i stawy stosuj ciepłe kompresy, masaże i zimno-ciepłe natryski.
• Ból możesz kontrolować zażywając preparaty paracetamolu (np. Apap), obrzęk i zapalenie zmniejszą niesteroidowe leki przeciwzapalne (np. ibuprofen). Porozmawiaj ze swoim lekarzem na temat wyboru leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych. Jeśli leki bez recepty nie skutkują, porozmawiaj ze swoim lekarzem na temat innych opcji leczenia bólu.

Wpływ leków na objawy suchości – różne grupy leków mogą powodować objawy suchości i zaostrzać przebieg zespołu Sjogrena. Porozmawiaj ze swoim lekarzem na temat przyjmowanych leków. Jeśli któreś z nich mogą zaostrzać objawy suchości, zapytaj się lekarza czy istnieje możliwość wymiany tych preparatów na inne. Leki, które mogą zaostrzać objawy suchości to między innymi:

• leki antyhistaminowe,
• leki obniżające ciśnienie krwi,
• leki przciwdepresyjne,
• moczopędne,
• leki przeciw Parkinsonowskie,
• leki nasercowe.

Zespół Sjogrena – dodatkowe formy leczenia

Inne formy leczenia – nie posiadamy na ich temat dokładnych danych klinicznych co do skuteczności działania w zespole Sjogrena, chociaż pacjenci zgłaszają subiektywną poprawę zdrowia i samopoczucia po ich stosowaniu. Wartym wspomnienia sposobem jest wzbogacenie diety w preparaty kwasu omega-3, który dzięki niewielkiemu działaniu przeciwzapalnemu może zmniejszać nasilenie objawów suchości. Niektórzy pacjenci twierdzą, że zabiegi akupunktury zmniejszają u nich objawy suchości oczu i jamy ustnej.

Przed zdecydowaniem się na jakikolwiek zabieg z zakresu tzw. medycyny alternatywnej porozmawiaj ze swoim lekarzem prowadzącym i poznaj jego opinię na ten temat.

Artykuł zawiera lokowanie produktu