Choroba niedokrwienna serca jest stanem obejmującym wszelkiego rodzaju niedokrwienia miokardium, bez względu na patomechanizm powstających zmian. Odmianą tego schorzenia jest choroba wieńcowa, która oznacza niedokrwienie serca na skutek zmian w tętnicach wieńcowych. Zmianami tymi jest najczęściej przewlekły proces zapalny obejmujący tętnice, znany pod nazwą arteriosklerozy (miażdżycy naczyń).
Istotą miażdżycy jest odkładanie się w wewnętrznej ścianie tętnic cholesterolu, jego estrów i lipidów oraz tworzenie blaszek miażdżycowych. Postępujący proces miażdżycowy doprowadza do rozrostu tkanki łącznej, co w konsekwencji prowadzi do zgrubienia ściany tętnic i zwężenia jej światła.
Jako wiodącą przyczynę miażdżycy można uznać niewłaściwą dietę. Spożywanie bogatoenergetycznego pożywienia o dużej zawartości tłuszczów zwierzęcych i cholesterolu, często skutkujących otyłością oraz zaburzeniami gospodarki tłuszczowo-węglowodanowej, może prowadzić do przewlekłego i czasem utajonego procesu chorobowego. Jednak zmiana nawyków żywieniowych przynosi oczekiwany skutek zarówno u osób zdrowych zmniejszając ryzyko wystąpienia choroby w przyszłości, jak i u osób z widocznymi zmianami miażdżycowymi (poprawne odżywianie w miażdżycy).
Zobacz wideo: Jak wygląda wizyta u kardiologa
Reklama
Podstawą diety stosowanej w celu zapobiegania i leczenia miażdżycy (wg wytycznych europejskich) jest:
• utrzymanie prawidłowej masy ciała oraz jej normalizacja (zmniejszenie masy ciała przy istniejącej nadwadze i otyłości o ok. 10%) przez zastosowanie diety niskoenergetycznej,
• ograniczenie spożycia tłuszczu do 30% pokrycia zapotrzebowania na energię oraz cholesterolu do 300 mg (w celu obniżenia stężenia cholesterolu całkowitego <175 mg/dl i frakcji LDL cholesterolu <100 mg/dl),
• zwiększenie spożycia błonnika pokarmowego do 40 g/dobę,
• obniżenie ciśnienia tętniczego krwi do wartości <140/90 mmHg (u chorych z towarzyszącą cukrzycą wartości <130/80 mmHg).
W prewencji choroby niedokrwiennej serca należy dążyć do uzyskania prawidłowej masy ciała, której odzwierciedleniem są wartości wskaźnika BMI w granicach 19-24,9. Utrata wagi nie powinna jednak następować w sposób agresywny. Staraj się obniżyć masę ciała o ok. 5-10% wartości wyjściowej w pierwszym roku leczenia. Aby to osiągnąć, ogranicz kaloryczność diety o ok. 500-1000 kcal na dobę w stosunku do wcześniejszej podaży energii. Stosując dietę niskokaloryczną należy pamiętać o prawidłowym jej zbilansowaniu, aby dostarczała odpowiedniej ilości niezbędnych składników odżywczych.
| Rekomendacje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA) dotyczące zapobiegania chorobie niedokrwiennej serca obejmują: • dostosowanie kaloryczności diety od aktywności fizycznej oraz masy ciała, • udział węglowodanów złożonych w diecie na poziomie 50-60% zapotrzebowania energetycznego, • ograniczenie tłuszczów do 20-30% z równoczesną rezygnacją z tłuszczów nasyconych na rzecz jedno- i wielonienasyconych, • ograniczenie spożycia białka pochodzenia zwierzęcego na rzecz białka roślinnego, • ograniczenie spożycia cholesterolu do 200-300 mg/dobę, • ograniczenie spożycia sodu do 2,4 g/dobę, • zaniechanie picia alkoholu. |
Węglowodany proste zamieniamy na złożone, które powinny dostarczać 50% całodobowego zapotrzebowania na kalorie. Cukry proste kategorycznie ograniczamy tak, aby nie dostarczały więcej niż 10% całkowitego zapotrzebowania na energię. Nadmierne ilości cukru, słodyczy, ciast i słodkich deserów przyczyniają się do podwyższenia poziomu cholesterolu i trójglicerydów we krwi, co sprzyja powstawaniu miażdżycy. Węglowodany złożone natomiast charakteryzują się powolnym dostarczaniem energii, dzięki czemu nie odkładają się w postaci tkanki tłuszczowej. Okazuje się bowiem, że korzystniejsze dla naszego zdrowia są pokarmy o niskim indeksie glikemicznym <50.
| Indeks glikemiczny IG – określa wzrost stężenia glukozy we krwi w zależności od spożytego pokarmu. Im wyższa wartość IG, tym szybszy wzrost stężenia glukozy oraz insuliny. Powinno się więc unikać pokarmów, których indeks glikemiczny ≥70. Produktami charakteryzującymi się niskim IG są: pieczywo pełnoziarniste, grube kasze (gryczana, jęczmienna), ryż brązowy, makaron pełnoziarnisty i sojowy, płatki zbożowe (jęczmienne, żytnie, owsiane), owoce świeże i suszone, produkty mleczne. |
Wymienione wyżej produkty są także bogate w błonnik pokarmowy, który zwiększa wytwarzanie kwasów żółciowych, a tym samym przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi oraz utraty zbędnych kilogramów.
Tłuszcze nie powinny dostarczać więcej niż 30% całkowitej podaży energii, przy czym dominować powinny tłuszcze jedno- i wielonienasycone. Tłuszcze zwierzęce natomiast powinno się zastępować rybami morskimi (łosoś, makrela, dorsz, pstrąg, flądra) oraz olejami roślinnymi tłoczonymi na zimno. Oleje z pestek dyni, rzepaku, lnu, słonecznika, soi oraz orzechów zawierają duże ilości nienasyconych kwasów omega-3 oraz omega-6, które przyczyniają się do obniżenia poziomu cholesterolu.
Białka niezbędne do prawidłowego przebiegu procesów wzrostu i regeneracji tkanek powinno pokrywać ok. 15% dziennego zapotrzebowania na energię. Głównym źródłem białka w diecie powinny być produkty pochodzenia roślinnego takie jak nasiona roślin strączkowych, fasola, soja i inne warzywa, a także bogate w białko orzechy. Białko pochodzenia zwierzęcego powinno pochodzić z produktów o obniżonej zawartości tłuszczu, np. odtłuszczone przetwory mleczne, białko jaja czy mięso drobiowe.
Mikroelementy i witaminy należy brać pod uwagę planując racjonalną dietę osoby cierpiącej na niedokrwienną chorobę serca. Szczególne znaczenie odgrywa sód i potas. Zawartość soli w diecie jest istotna zwłaszcza w przypadku pacjentów z współwystępującym nadciśnieniem tętniczym, u których dzienna podaż nie powinna przekraczać 6 g chlorku sodu. Potas obficie występujący m.in. w bananach i pomidorach jest mikroelementem warunkującym prawidłową pracę serca oraz kontrolującym ciśnienie tętnicze. Warto także zadbać o dostateczną porcję świeżych owoców i warzyw, bogatych w przeciwutleniacze, czyli witaminy C, E i beta-karoten.
| W walce z miażdżycą: • grejpfruty – dzięki zawartości witaminy C i beta-karotenu oraz kwasu galakturonowego przyczyniają się do rozpuszczania skrzepów w tętnicach cofając zmiany miażdżycowe, • czosnek i cebula – zawierają substancje przeciwkrzepliwe, prowadzące do obniżenia ciśnienia tętniczego oraz poziomu cholesterolu, • zielona i czarna herbata – poprzez dużą zawartość kwercetyny zapobiegają odkładaniu cholesterolu w tętnicach, • orzechy – są źródłem statyn, które obniżają poziom cholesterolu we krwi, • kakao i czekolada – zawierają polifenole, które charakteryzują się przeciwdziałaniem zlepiania płytek krwi oraz minimalizują negatywne działanie cholesterolu LDL |
Produkty zalecane i przeciwwskazane w miażdżycy
| Produkty spożywcze | Produkty zalecane | Produkty zalecane w umiarkowanych ilościach | Produkty przeciwwskazane |
| Produkty zbożowe | Pieczywo pełnoziarniste, kasze gruboziarniste, makarony z mąki razowej, ryż brązowy, płatki, musli | Pieczywo cukiernicze (rogaliki francuskie) | |
| Owoce i warzywa | Owoce i warzywa świeże, mrożone i suszone, soki, owoce konserwowane bez dodatku cukru | Ziemniaki smażone na głębokim oleju lub oliwie | Frytki, ziemniaki smażone na nieodpowiednim tłuszczu, warzywa konserwowane, chipsy |
| Produkty mleczne | Mleko i jego przetwory odtłuszczone, chude sery i twarogi, białko jaja | Mleko i jego przetwory półtłuste, sery półtłuste, 2 całe jaja na tydzień | Pełnotłuste przetwory mleczne, skondensowane mleko, sery pełnotłuste |
| Ryby i owoce morza | Ryby gotowane, wędzone, z rusztu (można przyjmować tran) | Ryby smażone na oleju rzepakowym, małże, homary | Ryby smażone na niewłaściwym tłuszczu, krewetki, kalmary, ikra |
| Mięso | Drobiowe bez skóry, cielęce, króliki, dziczyzna | Chuda wołowina, jagnięcina, szynka, wędliny drobiowe | Z widocznym tłuszczem, kaczki, gęsi, pasztety, kiełbasy |
| Zupy | Warzywne na chudym wywarze mięsnym | Zaprawiane śmietaną | |
| Tłuszcze | Najlepiej oliwa z oliwek i olej rzepakowy, dopuszcza się olej słonecznikowy kukurydziany i margaryny miękkie | Masło, smalec, margaryny twarde | |
| Przyprawy i sosy | Przyprawy korzenne, zioła, pieprz, musztarda | Sosy na bazie jogurtu naturalnego | Sól, majonez, sosy na bazie tłuszczu i śmietany |
| Desery | Galaretki, sorbety, budyń na chudym mleku, orzechy włoskie i migdały | Ciasta i ciasteczka, marcepany, chałwa, orzechy laskowe, ziemne, pistacjowe | Lody, kremy, budynie na pełnym mleku, torty, produkty cukiernicze, czekolada, toffi, kokos, orzechy solone |
| Napoje | Kawa filtrowana lub rozpuszczalna, herbata, soki, woda niegazowana | Alkohol, niskotłuszczowe napoje czekoladowe | Mocna kawa i herbata, kawa ze śmietanką, napoje gazowane |
