Reklama
Czym jest kombucha i jak wygląda?
Kombucha (czyt. kombucza) to napój uzyskany w wyniku fermentacji tzw. grzybków herbacianych, nazywanych też grzybami japońskimi albo SCOBY.
Nazwa SCOBY to angielski skrót od słów: Symbiotic Cultures of Bacteria and Yeasts, wskazujący na to, że w napoju znajdziemy specjalnie przygotowaną symbiotyczną kulturę drożdży i bakterii kwasu octowego. Taki składnik dodany do słodkiej herbaty prowadzi do fermentacji i powstania różnych bioaktywnych związków.
Kompozycja SCOBY wykorzystywana do tworzenia kombuchy zależy w dużej mierze od lokalnie dostępnych gatunków drożdży i bakterii. Grzyb do kombuchy przypomina galaretowatą masę w kształcie okrągłego placka.
Niektórzy nazwą ,,kombucha” określają nie tylko napój, ale też jego podstawowy składnik, czyli grzyba japońskiego. Jest to jednak raczej skrót myślowy niż prawidłowe nazewnictwo. Widać to chociażby w etymologii tego słowa. Określenie „kombucha” pochodzi od połączenia dwóch wyrazów: „kombu” i „cha”. To pierwsze nawiązuje do imienia koreańskiego lekarza, który na początku V wieku naszej ery sprowadził ten napój do Japonii, by leczyć problemy trawienne cesarza Inkyo. Natomiast drugi człon oznacza po prostu „napój”. W wolnym tłumaczeniu kombucha to po prostu „napój Kombu”.
Ojczyzną kombuchy są północno-wschodnie Chiny, czyli Mandżuria. To tam już około 220 r. p.n.e. jej walory oczyszczające i energetyzujące były doceniane przez ówczesnych władców z dynastii Tsin Ling Chi. Napar ten początkowo funkcjonował jako Mo-Gu. W Europie Wschodniej znany był pod takimi wyrażeniami jak: japoński grzyb, grzyb Cainii oraz kwas Cainii. W Niemczech pojawił się dopiero na przełomie XIX i XX wieku, a we Francji w połowie XX wieku. Z kolei w Szwajcarii, gdzie znany jest od lat. 60 poprzedniego stulecia przypisuje się mu walory zdrowotne zbliżone do jogurtu.
Reklama
Czy kombucha jest zdrowa? Wartości odżywcze
W napoju kombucha można znaleźć szereg substancji, które przekładają się na jego właściwości odżywcze. W składzie kombuchy znajdują się m.in.:
- witamina C,
- witaminy z grupy B,
- witaminę K,
- witaminę E,
- kwas foliowy,
- kwas glukuronowy o działaniu detoksykacyjnym,
- kwas glukonowy o działaniu nawilżającym,
- kwas octowy,
- kwas mlekowy o działaniu antybakteryjnym,
- niewielkie ilości alkoholu,
- heparyna,
- dwutlenek węgla,
- kwas usninowy przyspieszający gojenie się ran.
Każdy z tych składników w inny sposób oddziałuje na organizm osoby spożywającej kombuchę. Z uwagi na obecność przyjaznych bakterii kombuchę uznaje się za probiotyk. W napoju obecne są również składniki mineralne, w tym potas, mangan, jony fluorkowe, a także aminokwasy. Pochodzą one jednak głównie od herbaty, a nie grzybów japońskich.
Skład i wartości odżywcze kombuchy zmieniają się w przebiegu procesu fermentacji. Przekłada się to nie tylko na walory smakowe napoju. Daje to też możliwość dostosowania zawartości składników bioaktywnych do własnych potrzeb. Zdaniem Bożeny Waszkiewicz-Robak i innych specjalistów z SGGW w Warszawie i PWSIP w Łomży, najwyższą wydajność bakterii SCOBY zaobserwowano wtedy, gdy fermentacja trwała 8 dni, a zawartość cukru wynosiła 90 g/1 l napoju.
Kombucha to napój o bogatym i zdrowym składzie, a przy tym jest mało kaloryczny. W 250 ml znajduje się tylko około 30 kcal. Podobnie niski jest indeks glikemiczny kombuchy, który wynosi 30. To tyle, ile mają śliwki, jabłka, brzoskwinie czy wiśnie.
To jedna strona medalu. W tym napoju znajdziemy też mniej korzystne dla zdrowia składniki. Z uwagi na to, że kombucha zawiera alkohol i kofeinę, powinny z niej zrezygnować osoby, które nie chcą lub nie mogą sięgać po te substancje.
Reklama
Właściwości kombuchy i zastosowanie
Obecność wskazanych powyżej substancji przekłada się bezpośrednio na właściwości kombuchy. Napój ma wiele walorów zdrowotnych. W tym m.in.:
- korzystnie wpływa na pracę przewodu pokarmowego - wspomaga trawienie i działanie jelit, zapobiega zaparciom, a także działa delikatnie rozwalniająco, sprzyja utrzymaniu właściwej mikroflory jelitowej;
- pobudza do działania układ odpornościowy;
- oczyszcza krew;
- odtruwa organizm z toksycznych składników;
- wzmacnia i dodaje energii;
- zapobiega zawrotom głowy, zmniejsza zmęczenie i pomaga przezwyciężyć stres;
- łagodzi objawy menopauzy;
- wspiera walkę z migreną;
- zmniejsza zmiany skórne;
- poprawia kondycję włosów, skóry i paznokci.
Co ciekawe, kombucha wspiera pracę gruczołów dokrewnych i przyśpiesza metabolizm poprzez usuwanie odłożonego tłuszczu oraz przekształcanie złogów cholesterolu i kwasu moczowego do form rozpuszczalnych. To działanie kombuchy jest wykorzystywane m.in. w walce z otyłością i arteriosklerozą.
Na co jeszcze jest dobra kombucha? Grzyb herbaciany wykazuje też właściwości antynowotworowe.
Jak twierdzi Bożena Waszkiewicz-Robak wraz z innymi naukowcami, znajduje to odzwierciedlenie w badaniach. Ich wyniki sugerują, że kombucha może sprzyjać hamowaniu mutacji genu odpowiedzialnego za zmiany nowotworowe. Według C. Ioannidesa, V. Yoxalla, kombucha przedłużyła życie myszy, którym ją podawano w porównaniu do zwierząt z grupy kontrolnej, a dodatkowo podniosła ich kondycję fizyczną. Może to stanowić inspirację dla twórców różnych preparatów wspierających osoby chore.
Zawarty w składzie kombuchy kwas octowy hamuje rozwój większości bakterii gramm-dodatnich i gramm-ujemnych. Zwalcza on m.in. takie drobnoustroje jak:
- Salmonella typhimurium,
- Bacillus cereus,
- Helicobacter pylori,
- Listeria monocytogenes,
- Candida albicans.
Ponadto kwas octowy przyśpiesza metabolizm i bierze udział w kontroli apetytu, co sprawia, że kombucha na odchudzanie to doskonałe rozwiązanie.
Choć wiele osób pokłada w kombuchy nadzieje związane z szybszym pozbyciem się kaca, to brakuje naukowych dowodów potwierdzających jej skuteczność. Można jednak wspomóc się tego typu napojem, bogatym w witaminy i minerały.
Reklama
Przepis na kombuchę. Do czego ją wykorzystać?
Procedurę związaną z przygotowaniem kombuchy opisują specjaliści z SGGW w Warszawie oraz Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży. Standardowa metoda na to, jak zrobić kombuchę, opiera się na kilku krokach.
Na początek należy przygotować napar z suchych liści herbaty i dodatku miodu. Czas gotowania powinien wynosić około 15 minut. Na każdy 1 litr wody potrzebne jest:
- ok. 6 g liści,
- ok. 100 g miodu.
Następnie należy odcedzić fusy i wystudzić napój do temperatury około 20-30 st. Celsjusza. Taki napój możesz już zaszczepić kulturą bakterii, ok. 24 g SCOBY na 1 litr napoju. Całość pozostawiasz do fermentacji na około 10-12 dni w temperaturze 18-26 st. Celsjusza. Fermentacja powinna zostać przerwana poprzez usunięcie grzyba z brzeczki herbacianej. Napój musi zostać przefiltrowany. Gotową kombuchę najlepiej przechowywać w temperaturze 2-4 st. Celsjusza - sprawdzi się tu doskonale lodówka.
To, jaką herbatę zastosujesz, zależy od Twoich indywidualnych preferencji, jednak wspominani już specjaliści polecają sięgnąć po tę czarną. Herbata czarna uznawana jest za składnik tradycyjny i jednocześnie warunkujący właściwości prozdrowotne całego napoju.
Smak kombuchy łączy w sobie słodycz i kwaskowatość. Napój jest też delikatnie owocowy i musujący. Po kilku dniach przechowywania kombucha w smaku zaczyna przypominać ocet winny.
Co ciekawe, znany jest ten wyrób także w różnych wersjach smakowych. Popularnością cieszy się kombucha:
- truskawkowa,
- imbirowa,
- cytrynowa.
Źle przyrządzony napój może być źródłem infekcji niepożądanymi bakteriami i grzybami pleśniowymi, stąd tak istotne, by znać odpowiedni przepis na jego przygotowanie.
Reklama
Herbata z kombuchą, kapsułki i kosmetyki
Kombucha to napój do picia, jednak składniki wykorzystywane do jej przyrządzenia, w tym przede wszystkim grzyb japoński, można spotkać nie tylko w wersji herbaty, ale również w różnorodnych preparatach w formie tabletek i kosmetykach stosowanych zewnętrznie.
Na uwagę zasługują chociażby suplementy diety z kombuchą w kapsułkach. Nierzadko taki środek zawiera w swoim składzie również cenne witaminy, np. witaminę C.
Ze względu na to, że grzyb japoński korzystnie wpływa na stan włosów, skóry i paznokci, jest coraz częstszym składnikiem wielu kosmetyków. Chcąc poprawić kondycję swojego organizmu, a przy tym wspomóc urodę, warto mieć w domu kosmetyki z tą substancją. Preparaty poprawiające urodę dostępne są w różnych wersjach.
Kosmetyki z kombuchą
Obecnie w praktycznie każdej drogerii, a nawet w supermarkecie, można spotkać kosmetyki z kombuchą do stosowania na twarz, włosy lub paznokcie.
Kremy, toniki i maseczki z tym składnikiem doskonale tonizują skórę i wspomagają walkę z niedoskonałościami. Wykazują również działanie antybakteryjne, a także przywracają skórze odpowiednie pH
Z kolei pasta peelingująca z kombuchą nałożona na cerę to sposób na oczyszczenie i pobudzenie komórek do regeneracji.
Preparaty na twarz z kombuchą mogą mieć formę:
- kremu na noc;
- kremu na dzień.
Sprawdzą się przede wszystkim do pielęgnacji skóry mieszanej oraz tłustej.
Po kombuchę możesz sięgnąć nie tylko w przypadku problemów z cerą, ale także wtedy, gdy borykasz się z przetłuszczającymi się włosami. Moczenie włosów w takim ekstrakcie z kombuchy zmniejsza produkcję łoju, a także wzmacnia ich cebulki. Dodatkowo poprawia strukturę włosów, przez co możesz cieszyć się pięknie wyglądającymi kosmykami.
Reklama
Ile dziennie pić kombuchy? Dawkowanie
Choć kombucha to niezwykle wartościowy napój, nie należy przekraczać jej zalecanej porcji. Nie powinna też gościć w Twoim menu codziennie przez dłuższy czas. Amerykańska Agencja Żywności i Leków wskazuje, że maksymalne dawkowanie kombuchy to około 125 ml napoju dziennie.
Według innych danych, m.in. Amerykańskiego Centrum Zwalczania i Zapobiegania Chorobom, bezpieczna dawka to 118 ml. Większe ilości wiążą się z nieprzyjemnymi, a nawet zagrażającymi życiu przy dłuższym stosowaniu, skutkami ubocznymi.
Dobrze też wiedzieć, jak pić kombuchę. Wedle wskazówek dostępnych m.in. w różnych sklepach zielarskich, napój ten należy wprowadzać stopniowo zaczynając od około 30 ml dziennie. Z czasem ilość przyjmowanego napoju może wzrosnąć do wskazanych dawek maksymalnych.
Dobierając odpowiednią dawkę tego, ile kombuchy pić dziennie, należy sprawdzić przede wszystkim wskazania producenta w tym zakresie.
Reklama
Przeciwwskazania do stosowania kombuchy i skutki uboczne
Jak praktycznie każdy produkt, również kombucha ma swoją ciemniejszą stronę. Z uwagi na obecność kofeiny i alkoholu nie powinny sięgać po nią kobiety w ciąży, karmiące piersią oraz dzieci. Ponadto nie ma obecnie dokładnych badań związanych z tym, jak ten napój oddziałuje na organizmy wskazanych tu osób.
Do przeciwwskazań dla kombuchy należą również:
- przeszczepy narządów;
- choroby autoimmunologiczne;
- kamica szczawianowa;
- biegunki;
- zespół jelita wrażliwego;
- miażdżyca;
- reumatyzm;
- zapalenie stawów.
Nie przeprowadzono również badań związanych ze szkodliwością kombuchy dla ludzi. Natomiast przeanalizowano jej wpływ na organizmy zwierząt. Pauline wraz z innymi naukowcami podawał 3 razy dziennie kombuchę szczurom przez 15 dni i nie dostrzegł żadnych niepokojących objawów ani też nieprawidłowości w wynikach krwi czy wskaźnikach histopatologicznych wątroby.
Natomiast - zdaniem Bożeny Waszkiewicz-Robak i innych specjalistów z SGGW w Warszawie i PWSIP w Łomży - znane są przypadki pojawiania się reakcji niepożądanych u ludzi, którzy wypili kombuchę.
Wśród skutków ubocznych kombuchy wymienia:
- wysypkę,
- alergię skórną,
- uszkodzenie wątroby,
- kwasicę mleczanową,
- ostrą niewydolność nerek,
- zatrucie ołowiem.
Jednocześnie autorzy podkreślają, że wskazane tu przypadki miały charakter sporadyczny i nie powinny przesądzać o postrzeganiu tego napoju. Jeden z głośnych przypadków związany z negatywnym wpływem kombuchy na organizm dotyczy hospitalizowania dwóch kobiet w 1995 roku z powodu ciężkiej kwasicy mleczanowej. Pacjentki przez około 2 miesiące piły codziennie kombuchę w dawkach wyższych niż 118 ml. Niestety, jedna z kobiet zmarła.
Z drugiej strony, brak jednolitych procedur i rekomendowanych surowców związanych z przygotowywaniem kombuchy, sprawia, że jej prozdrowotne działanie nie jest jednoznacznie potwierdzone.
Co istotne, do przygotowania kombuchy nie należy używać żadnych metalowych akcesoriów, ponieważ metal prowadzi do reakcji z grzybem japońskim. Kwasy zawarte w kombusze powodują rozpuszczanie się metalu w napoju, przez co taki preparat może po prostu zaszkodzić i np. wywołać zatrucie barwnikiem i metalami ciężkimi pochodzącymi z naczynia.
Jak wyhodować grzyb kombucha?
Swoją przygodę z przygotowaniem napoju należy zacząć od zaopatrzenia się w grzyb kombuchy dostępny m.in. w sklepach internetowych czy też sklepach ze zdrową żywnością. To kolonia drożdży i bakterii, które są zdolne do fermentacji. Chcąc wyhodować własne kultury bakterii, musisz dodać do naparu herbacianego zakupionego grzyba.
W ten sposób, dzięki grzybowi-matce uzyskasz własną hodowlę. W trakcie każdego warzenia będzie pojawiać się kolejna warstwa, zawierająca samodzielną kulturę bakterii oraz grzybów. Możesz ją wygodnie oddzielić. Takiego grzyba wykorzystasz do kolejnej fermentacji.
Jeżeli zależy Ci na dłuższym przechowywaniu grzyba, wystarczy, że przełożysz go do pojemnika, zalejesz napojem kombuchy i wstawisz do lodówki. Taki grzyb zapada w hibernację, co oznacza, że nie fermentuje ani nie rozmnaża się. Dzięki temu możesz z niego skorzystasz nawet po upływie 36 miesięcy.
Gdzie kupić kombuchę? Cena
Miejscami, gdzie kupić kombuchę, są zarówno sklepy stacjonarne, jak i internetowe. Aby zakupić grzybek do przyrządzenia kombuchy, warto odwiedzić sklepy zielarskie, ekologiczne i te z bio żywnością. To tam można znaleźć również gotowe napoje kombucha do picia. Z kolei kosmetyki zawierające kombuchę są sprzedawane w drogeriach, a nawet w supermarketach.
Cena kombuchy przyrządzonej z czarnej herbaty wynosi około 14 zł za 750 ml. Z kolei za kombuchę z zieloną herbatą trzeba zapłacić więcej, bo około 22 zł za tę samą ilość napoju.
Chcąc samodzielnie przygotować kombuchę, warto zakupić starter, w którym znajduje się jeden kilkucentymetrowy grzybek wraz z instrukcją obsługi. W popularnych sklepach kombucha do przygotowania kosztuje około 30 zł.
Grzybek herbaciany jest symbiozą mikroorganizmów, bakterii i drożdży zdolnych do fermentacji. To dzięki nim powstaje napój kombucha - znany już od tysięcy lat. Choć obecnie przypisuje się mu wiele właściwości prozdrowotnych, zawsze należy zachować pewien sceptycyzm i stosować go ostrożnie, mając na uwadze, m.in. wszelkie przeciwwskazania i stosując odpowiednią metodę jego przygotowania zapobiegającą rozwojowi niepożądanych organizmów.
