Co to jest Nagroda Nobla?
Nagroda Nobla to prestiżowe wyróżnienie naukowe przyznawane za wybitne osiągnięcia i odkrycia. Jej fundatorem był Alfred Nobel - żyjący na przełomie XIX i XX wieku szwedzki chemik, przedsiębiorca i wynalazca dynamitu. Nagroda jest przyznawa od 1901 roku, obecnie w następujących kategoriach: fizyka, literatura, chemia, medycyna, ekonomia a także za „najlepszą pracę na rzecz braterstwa między narodami" - jest to tak zwana Pokojowa Nagroda Nobla.
Uroczystość przyznania nagrody odbywa się 10 grudnia w Sztokholmie. Nagrody wręcza król Szwecji.
Wybraliśmy dla Was najciekawsze najciekawsze odkrycia w dzicinie medycyny.
Nagroda Nobla za choroby zakaźne
Odkrycia medyczne, które nadały kształt współczesnej medycynie, miały miejsce w XX wieku. Najważniejsze z nich dotyczyły prób zrozumienia mechanizmów chorób zakaźnych, takich jak jak malaria, gruźlica czy tyfus, a wiele lat później także wirusa HIV.
Za odkrycie praw rządzących malarią nagrodzono w 1902 roku Rolanda Rosa z Wielkiej Brytanii. Swoją pracą przedstawił mechanizm działania choroby zakaźnej.
Kolejne osiągnięcia dotyczyły badań nad gruźlicą. Robert Koch, pochodzący z Cesarstwa Niemieckiego, odkrył prątki odpowiedzialne za rozwój choroby, która do dziś pozostaje jedną z najbardziej niebezpiecznych chorób zakaźnych.
Nobel za odporność i wirusowe zapalenie wątroby
W kolejnych latach dokonywano ważnych odkryć, które dotyczyły mechanizmu działania chorób wirusowych. W 1979 roku Nagrodę Nobla otrzymała para amerykańskich lekarzy, Baruch Samuel Blumberg oraz Daniel Carleton Gajdusek, którzy zidentyfikowali wirusa wątroby typu B oraz wynaleźli przeciwko niemu szczepionkę.
Ważnym osiągnięciem nagrodzonym Nagrodą Nobla w 2008 roku było odkrycie wirusa nabytego braku odporności, czyli inaczej HIV. Dokonała tego dwójka francuskich naukowców, Françoise Barré-Sinoussi i Luc Montagnier. Dzięki temu odkryciu HIV jest dziś jednym z najlepiej zbadanych wirusów.
Wynalezienie leku na cukrzycę
Ważnym osiągnięciem XX-wiecznej medycyny było odkrycie insuliny, które wyróżniono Nagrodą Nobla w 1923 roku. Dokonali tego dwaj uczeni z Kanady – Frederick Grant Banting oraz John James Richard Macleod.
To przełomowe odkrycie przyczyniło się do kolejnych badań nad cukrzycą. Dzięki odkryciu insuliny osoby chore na cukrzycę mogły zrezygnować z bardzo restrykcyjnego stylu życia.
Pierwszy antybiotyk
W 1945 roku Nagrodą Nobla uhonorowano odkrywcę penicyliny, nazywanej pierwszym antybiotykiem. Grupa naukowców, wśród których był sir Alexander Fleming, dzięki swoim badaniom przyczynili się do skutecznej walki z chorobami zakaźnymi.
Wkrótce po odkryciu penicyliny zaczęto poszerzać grupę antybiotyków, które coraz lepiej radziły sobie z wirusami. Dziś antybiotyki należą do grupy najskuteczniejszych leków przeciwwirusowych, przyczyniając się do zmniejszenia liczby osób umierających z powodu chorób zakaźnych.
Nagroda Nobla dla lobotomii
Kontrowersyjną decyzją, ocenianą tak z perspektywy czasu, było nagrodzenie Portugalczyka Egasa Moniza za odkrycie lobotomii – ówczesnej metody leczenia psychozy. Leczenie polegało na przecinaniu płatów czołowych, co skutkowało osłabieniem objawów choroby u pacjenta.
Wiele lat później lobotomię uznano za szkodliwą i niezgodną z etyką lekarską. Pierwszy raz w historii laureatowi Nagrody Nobla z dziedziny medycyny groziło jej odebranie.
Nowoczesne odkrycia medyczne
Koniec II wojny światowej przyniósł odkrycia w zakresie mutacji oraz promieniowania. Amerykański naukowiec Hermann Joseph Muller udowodnił dzięki swoim badaniom, że promieniowanie rentgena przyczynia się do mutacji genów. To ważne odkrycie przyniosło mu prestiżową nagrodę w 1946 roku.
Rok 1990 stał pod znakiem odkryć dotyczących transplantacji komórek oraz organów. Amerykanie, Edward Donnall Thomas oraz Joseph Murray, dokonali dwóch udanych przeszczepów – nerki i szpiku kostnego.
Sukces transplantacji przyczynił się do zainteresowania medycyny tą metodą leczenia. Dziś transplantologia jest jedną z najprężniej rozwijających się dziedzin medycyny. W 2008 roku w Barcelonie przeprowadzono pierwszą udaną operację przeszczepu całej twarzy.
Nagrody Nobla w medycynie w XXI wieku
Odkryciami, które do dziś wzbudzają kontrowersje, są wyróżnione przez Nagrodę Nobla badania nad komórkami macierzystymi oraz mechanizm zapłodnienia in vitro. Za pierwsze z osiągnięć, nagrodzone w 2007 roku, odpowiedzialna jest trójka lekarzy – Mario Capecchi i Oliver Smithies ze Stanów Zjednoczonych, oraz sir Martin Evans z Wielkiej Brytanii.
Badania nad komórkami macierzystymi dotyczyły zrozumienia mechanizmu ich działania oraz przemian genowych. Komórki macierzyste odpowiedzialne są za powstanie tkanek, kontrowersje wzbudza jednak sposób ich pozyskiwania – z ludzkich lub zwierzęcych zarodków. Ich wykorzystanie w leczeniu daje jednak niezwykłe rezultaty.
Nagroda Nobla z 2010 roku trafiła natomiast do lekarza, który odkrył nowatorską metodę in vitro. Brytyjczyk, Robert Edwards, stworzył metodę sztucznego zapłodnienia, polegającą na wprowadzeniu plemników do komórki jajowej w warunkach laboratoryjnych. Metoda ta bywa skuteczna w przypadku leczenia bezpłodności. Wzbudza jednak zastrzeżenia natury etycznej.
