Martwicze zapalenie jelit jest chorobą występującą w okresie noworodkowym. Dotyczy przede wszystkim wcześniaków, choć sporadycznie pojawia się też u noworodków donoszonych. Charakteryzuje się występowaniem ognisk martwicy w błonie śluzowej jelita lub w całej grubości ściany jelit. Najczęściej zajmuje końcowy odcinek jelita cienkiego i początkowy odcinek jelita grubego (kątnicy), choć zmiany chorobowe mogą wystąpić w każdym innym miejscu jelita.
Zwykle jest powikłaniem niedotlenienia, niedokrwienia lub działania czynników zakaźnych u noworodka (szczególnie wcześniaka), który ma niedojrzałe jeszcze mechanizmy obronne. Konsekwencją jest uszkodzenie ściany jelita i powstanie martwicy.
Reklama
Martwicze zapalenie jelit - przyczyny
Do wystąpienia NEC usposabiają:
- wcześniactwo,
- niska masa urodzeniowa,
- niedotlenienie okołoporodowe,
- policytemia,
- sinicza wada serca,
- przetrwały przewód tętniczy,
- zakażenie,
- ciężkie krwawienie dokomorowe (IVH),
- stany hipowolemii,
- karmienie enteralne.
Na skutek innych powikłań towarzyszących wcześniactwu, jak np.:
- przetrwały przewód tętniczy,
- IVH,
- w stanach niedotlenienia,
- hipowolemii,
dochodzi do zaburzeń perfuzji i zmniejszenia przepływu krwi przez narządy jamy brzusznej, w tym przez jelita.
Niedostateczne ukrwienie i tym samym niedotlenienie ściany jelit prowadzi do obumierania komórek błony śluzowej - powstawania zmian martwiczych. Dodatkowo niedojrzałość mechanizmów obronnych wcześniaka, słabsza motoryka przewodu pokarmowego oraz mniejsze wydzielanie enzymów trawiennych sprzyjają zaleganiu treści pokarmowej w jelitach i rozwojowi bakterii oraz ich przenikaniu przez uszkodzoną śluzówkę.
NEC rozwija się zwykle w pierwszym miesiącu po porodzie. Wcześniak na oddziale jest dokładnie badany przez lekarza neonatologa. Po stwierdzeniu niepokojących objawów lekarz zaleci wykonanie USG brzuszka i zdjęcia przeglądowego (RTG) jamy brzusznej.
Reklama
Martwicze zapalenie jelit - objawy
Objawy zależą od nasilenia/ rozległości zmian martwiczych.
Objawy z przewodu pokarmowego:
- wzdęcie,
- tkliwość brzuszka,
- rumień i/lub zasinienie powłok brzucha,
- wymioty,
- stolce z domieszką krwi,
- brak perystaltyki,
- wodobrzusze,
- zaleganie treści w sondzie żołądkowej,
Objawy uogólnionego stanu zapalnego:
- apatia,
- kwasica metaboliczna,
- zaburzenia termoregulacji,
- wzrost temperatury,
- bradykardia,
- zaburzenia oddychania,
- bezdechy,
- objawy wstrząsu (zaburzenia perfuzji obwodowej, spadek ciśnienia, skąpomocz) i perforacji jelita
Reklama
Martwicze zapalenie jelit - powikłania
Powikłania:
- perforacja jelita,
- zapalenie otrzewnej.
Reklama
Martwicze zapalenie jelit - stadia choroby
Stadia kliniczne wg Bella w modyfikacji Walsha i Kleigmana:
- Podejrzenie NEC – tylko objawy kliniczne, bez objawów radiologicznych
- Potwierdzony NEC – objawy kliniczne i odma śródścienna w badaniu RTG
- Późny NEC – objawy kliniczne, odma śródścienna i objawy wstrząsu:
- zagrażająca perforacja ściany jelit,
- perforacja ściany jelit.
Do ustalenia rozpoznania prowadzą objawy:
1. Kliniczne - stwierdzane podczas badania dziecka:
- utrzymujące się wzdęcie brzucha przy braku innych przyczyn,
- objawy niedrożności pod postacią zalegania treści w żołądku,
- stolce z domieszką krwi,
- wyczuwalne przez powłoki rozdęte pętle jelit.
2. Radiologiczne – widoczne na zdjęciu RTG:
- nieprawidłowe rozmieszczenie gazów jelitowych,
- rozdęte pętle jelit o pogrubiałych ścianach,
- wystąpienie powietrza w ścianie jelit – tzw. pneumatosis intestinalis (odma śródścienna)
- obecność powietrza w układzie żyły wrotnej w badaniu RTG,
- wolne powietrze wzdłuż więzadła obłego wątroby i pod przeponą (przy perforacji jelita).
Reklama
Martwicze zapalenie jelit - leczenie
Leczenie martwiczego zapalenia jelit zależy od stopnia rozwoju choroby.
Polega głównie na leczeniu zachowawczym:
- odstawieniu żywienia doustnego,
- stabilizacji stanu ogólnego – w tym:
1. leczeniu niedotlenienia – dziecko zależnie od stanu wydolności własnego oddechu jest podłączone do respiratora (gdy nie jest w stanie oddychać samodzielnie) lub dopływ tlenu zapewni mu infant flow - silikonowe „noski” wprowadzone do otworów nosowych lub maseczka (gdy próbuje już samo oddychać ale potrzebuje jeszcze wspomagania),
2. wyrównaniu kwasicy – przez zapewnienie odpowiedniej wentylacji i dopływu tlenu oraz przy użyciu środków farmakologicznych,
3. wyrównaniu zaburzeń elektrolitowych oraz zaburzeń glikemii – maluszek dostanie kroplówkę zawierająca niezbędne składniki, których brakuje w jego organizmie,
- odbarczeniu przewodu pokarmowego (wprowadzenie cieniutkiej rureczki do żołądka-sondy otwartej),
- wprowadzeniu całkowitego żywienia pozajelitowego – niezbędne składniki pokarmowe maluszek dostanie w postaci kroplówki,
- intensywnej antybiotykoterapii.
Leczenie chirurgiczne martwiczego zapalenia jelit jest konieczne w przypadku narastania objawów otrzewnowych – przy zagrożeniu perforacją jelita lub gdy perforacja już się dokonała. Polega ono na natychmiastowej laparotomii (chirurgicznym otwarciu jamy brzusznej), a następnie w zależności od warunków śródoperacyjnych oraz stanu ogólnego dziecka:
- zszyciu miejsca perforacji,
- wycięciu zmienionych martwiczo pętli jelit i następowym zespoleniu pozostałych końców lub wyłonieniu jelita - enterostomii.
Enterostomia daje większe szanse przeżycia stanu septycznego oraz możliwość zespolenia jelita po wygojeniu zmian martwiczych błony śluzowej.
Większe i bardziej stabilne dzieci są kwalifikowane od razu do laparotomii, ponieważ usunięcie martwiczo zmienionego fragmentu jelita zapobiega rozwojowi posocznicy (uogólnionej reakcji organizmu na zakażenie, która może prowadzić do niewydolności wielu narządów i śmierci) .
W przypadku dzieci w bardzo ciężkim stanie ogólnym lub z bardzo małą masą ciała (poniżej 1000 g) zaleca się drenaż otrzewnowy dający odbarczenie jamy otrzewnej z zakażonej treści i gazów. Drenaż otrzewnowy zapewnia możliwość ewakuacji wydzieliny i stabilizację stanu ogólnego pacjenta do czasu wykonania laparatomii.
Powikłania leczenia operacyjnego:
- zrosty,
- zespół krótkiego jelita,
- zaburzenia wchłaniania,
- zakażenia.
Martwicze zapalenie jelit obciążone jest śmiertelnością: 30 – 50%.
Przeczytaj:
