Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - objawy, dieta

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów najczęściej występuje u dzieci i młodzieży do 16. roku życia. Objawia się bólem i obrzękiem w stawie, co skutkuje jego ograniczoną ruchomością. Ważne jest szybkie wdrożenie leczenia, które zapobiega trwałym uszkodzeniom stawów, a także uśmierzy ból. Jakie są sposoby leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów?
Kobieta trzymająca się za lędźwie
Źródło: 123RF
Spis treści

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - MIZS (ang. Juvenile idiopathic arthritis, JIA) jest terminem używanym do określenia grupy chorób wywołujących przewlekłe zapalenie stawów (trwające minimum 6 tygodni) u dzieci do 16. roku życia. Obecnie nie używa się już określeń młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów oraz młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów. MIZS łączy te dwie nazwy i podkreśla nieznane tło choroby. Najbardziej charakterystycznymi objawami MIZS są obrzęk, sztywność i ból stawów. Choroba ta przebiega z okresami zaostrzeń i remisji. 

W oparciu o następujące cechy wyróżniamy sześć podtypów MIZS:

  • liczbę zajętych przez chorobę stawów (w momencie diagnozy oraz w trakcie postępowania choroby);
  • wiek w momencie wykrycia choroby;
  • objawy towarzyszące jak np. gorączka, słabe przybieranie na wadze, zapalenie tęczówki, powiększenie węzłów chłonnych;
  • wyniki badań laboratoryjnych jak np. liczba czerwonych krwinek, obecność lub brak czynnika reumatoidalnego lub przeciwciał przeciwjądrowych.

MIZS pojawia się u dziewczynek najczęściej pomiędzy 1. a 3. rokiem życia, u chłopców pomiędzy 8. a 10. rokiem życia. Dziewczynki chorują dwa razy częściej niż chłopcy. Liczba nowych zachorowań waha się pomiędzy 3 a 14 przypadków na 100 tysięcy dzieci na rok.

Celem leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów jest zapobieganie powstawaniu trwałych uszkodzeń stawów, przywrócenie dziecku odpowiedniej sprawności ruchowej oraz kontrola bólu.

Reklama

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - przyczyny

Konkretna przyczyna powstawania MIZS pozostaje nieznana. Wiemy, że młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów jest chorobą autoimmunologiczną, czyli taką, w której układ immunologiczny, w wyniku nieznanego nam defektu, atakuje tkanki własnego organizmu. W przypadku MIZS komórki układu odpornościowego atakują elementy stawów.

Sugeruje się, że u podłoża MIZS leżą zarówno mutacje genetyczne (mogą to potwierdzać badania prowadzone na bliźniętach monozygotycznych), jak i ekspozycja na niektóre czynniki środowiskowe (wirusy, bakterie, dym tytoniowy). Możliwe, że niektóre mutacje genetyczne czynią pacjenta bardziej podatnym na określone czynniki środowiskowe, które po dostaniu się do organizmu, wywołują zaburzenia w układzie immunologicznym.

Znanymi czynnikami ryzyka młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów są:

  • płeć – dziewczynki chorują na MIZS częściej niż chłopcy;
  • rasa – MIZS dotyka częściej dzieci rasy białej niż czarnej lub pochodzenia azjatyckiego.

Niestety nie potrafimy zapobiegać rozwijaniu się MIZS gdyż nie znamy dokładnie czynników i mechanizmów wywołujących chorobę.

Reklama

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - objawy

Najczęściej występującymi objawami MIZS są:

  • Ból stawów – należy pamiętać, że dziecko nie zawsze powie, że je cokolwiek boli. Dlatego tak ważna jest obserwacja pociechy. Ból stawu może manifestować się np. utykaniem lub niechęcią do poruszania kończyną.
  • Obrzęk stawu – może ale nie musi być symetryczny (obejmujący np. oba stawy kolanowe).
  • Sztywność w stawie – szczególnie widoczna po wstaniu rano lub po drzemce w ciągu dnia. Ruchy dziecka mogą wydawać się niezdarne.

Jeśli rodzic zauważy, że u dziecka pojawił się którykolwiek z powyższych objawów i nie ustępuje on w ciągu kilku najbliższych dni, należy zgłosić się do lekarza. Jeśli powyższym objawom towarzyszy gorączka, należy bezzwłocznie udać się do lekarza.

Wyróżniamy sześć typów MIZS, z czego najczęściej występują trzy z nich:

1. MIZS z zajęciem nielicznych stawów (40% wszystkich postaci MIZS) – dotyka w sumie mniej niż pięciu stawów w ciągu pierwszych sześciu miesięcy choroby. Może wystąpić w każdym wieku pomiędzy okresem kiedy dziecko zaczyna chodzić a momentem osiągnięcia wieku szkolnego. Zajęte są niesymetryczne stawy, najczęściej kolanowy. Z objawów na pierwszy plan wysuwa się poranna sztywność oraz obrzęk stawu, ból nie jest aż tak nasilony jak w innych typach MIZS. Nie występują objawy ogólne jak np. gorączka. W tym typie MIZS dochodzi często do zapalenia tęczówki, dlatego do 18. roku życia dziecko powinno przechodzić regularne badania u okulisty, z uwzględnieniem badania w lampie szczelinowej.

2. MIZS o początku wielostawowym (35% wszystkich postaci MIZS) - dotyka w sumie pięciu lub więcej stawów w ciągu pierwszych sześciu miesięcy choroby. Objawy dotyczą przede wszystkim stawów, nie obserwuje się objawów ogólnych jak np. gorączka. MIZS o początku wielostawowym może mieć dwie formy – seropozytywną i seronegatywną. Postać seropozytywna (15%) dotyka przede wszystkim nastoletnich dziewcząt. Zajęte są symetryczne, małe stawy, w obu ręką i/lub stopach. Ta forma MIZS najbardziej przypomina reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) u dorosłych. Postać seronegatywna (20%) dotyka młodszych dzieci, zajmuje symetrycznie lub niesymetrycznie duże stawy (kolanowy, łokciowy).

3. MIZS o początku uogólnionym – (10-20% wszystkich postaci MIZS) – dawniej nazywany chorobą Stilla. Ten typ choroby charakterystyczny jest dla wieku rozwojowego. Na tą postać MIZS chłopcy zapadają równie często co dziewczęta. Zajęta jest różna liczba stawów, częściej duże położone obwodowo. Najbardziej charakterystycznym objawem jest bardzo wysoka gorączka, na przemian obniżająca się i narastająca w ciągu doby (tzw. „uszy królika”). Towarzyszy jej wysypka koloru łososiowego (różowatego), lokalizująca się na kończynach i tułowiu, powiększenie węzłów chłonnych, wątroby i śledziony. W tym typie MIZS może dojść do zapalenia osierdzia lub opłucnej, co utrudnia pracę płuc lub serca i może zagrażać życiu.

Reklama

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - wizyta u lekarza

W przypadku jeśli u dziecka pojawią się objawy jak np. obrzęk, sztywność i ból stawu, rodzic powinien zgłosić się z pociechą do lekarza rodzinnego lub pediatry. Ten, jeśli będzie podejrzewał u dziecka MIZS, powinien skierować je do reumatologa w celu przeprowadzania dalszej diagnostyki oraz włączenia odpowiedniego leczenia.

Przed pierwszą wizytą u lekarza warto przygotować sobie następujące rzeczy:

  • listę objawów występujących u dziecka, które niepokoją rodziców (kiedy wystąpiły, jak długo się utrzymują, czy coś powoduje ich zaostrzanie się lub ustępowanie);
  • listę zażywanych przez dziecko leków;
  • listę chorób na jakie dziecko jest aktualnie leczone;
  • listę nurtujących pytań odnośnie choroby - rodzice nie powinni się bać i wstydzić zadawać lekarzowi pytań. Podczas wizyty służy on swoją wiedzą najlepiej jak potrafi.

Przykładowe pytania jakie warto zadać lekarzowi w związku z MIZS to:

  • W jaki sposób można diagnozować i leczyć MIZS?
  • Jakie jest ryzyko ewentualnych powikłań choroby i jakie mogą one być?
  • Jak często i do kogo należy zgłaszać się do kontroli?
  • Czy MIZS jest chorobą uleczalną?

Podczas pierwszej wizyty u specjalisty, lekarz przeprowadzi z rodzicami wywiad lekarski odnośnie problemów zdrowotnych dziecka oraz pełne badanie fizykalne ich pociechy. Postawienie diagnozy MIZS nie jest rzeczą prostą, gdyż ból i obrzęk stawu mogą być spowodowane wieloma czynnikami. Nie istnieje jedno badanie, za pomocą którego da się stwierdzić MIZS. U dzieci z podejrzeniem młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów wykonuje się cały szereg badań, aby wykluczyć inne choroby mogące dawać podobne objawy.

Przeczytaj rówież: Martwice jałowe kości

Reklama

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - badania

Badania wykonywane przy podejrzeniu MIZS uwzględniają:

1.Badania laboratoryjne (wykonywane na pobranej od dziecka próbce krwi):

  • OB (szybkość opadania erytrocytów) i CRP – są wskaźnikami stanu zapalnego. Im wyższy otrzymany wynik, tym większy proces zapalny toczy się w organizmie. Służą między innymi do określenia typu MIZS;
  • obecność przeciwciał przeciwjądrowych i czynnika reumatoidalnego – pomagają określić typ MIZS;
  • wskaźniki funkcji nerek i wątroby (jak np. mocznik, kreatynina, enzymy wątrobowe).

2. Badania obrazowe – wykonuje się przede wszystkim zdjęcia RTG stawów w celu wykluczenia innych przyczyn występujących objawów (np. złamań, guzów, infekcji, zaburzeń rozwojowych), określenia stopnia uszkodzenia stawu oraz okresowego monitorowania aktywność choroby.

3. Badanie płynu stawowego – płyn pobiera się ze stawu za pomocą strzykawki z igłą. Płyn ocenia się między innymi pod kątem obecności drobnoustrojów, tak aby wykluczyć zakaźne tło choroby.

4. Badanie okulistyczne w lampie szczelinowej – wykonuje się w celu potwierdzenia bądź wykluczenia zapalenia tęczówki, które może towarzyszyć niektórym postaciom MIZS.

Reklama

Leczenie młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów

Celem leczenia młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów jest zapobieganie powstawaniu trwałych uszkodzeń stawów, przywrócenie dziecku odpowiedniej sprawności ruchowej oraz kontrola bólu, tak aby dziecko mogło normalnie rozwijać się, bawić i żyć z rówieśnikami.

W leczeniu MIZS stosuje się farmakoterapię, fizjoterapię, edukację, a w niektórych przypadkach również leczenie chirurgiczne.

Farmakoterapia

Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz glikokortykosteroidy (GKS) są głównymi lekami w terapii MIZS. Wszystkie leki należy stosować według wskazań lekarza! Leki stosowane w terapii MIZS to:

  • NLPZ – jak np. ibuprofen, naproksen, indometacyna, meloksykam. Działają przeciwbólowo oraz zmniejszają obrzęk. Przyjmowane doustnie w formie tabletek lub płynu. U części chorych zastosowanie NLPZ wystarcza by objawy MIZS ustąpiły.
  • Glikokortykosteroidy – np. prednizon. Hamują proces zapalny, a co za tym idzie, postęp choroby. Mogą być podawane doustnie lub w zastrzykach dostawowych. Nie powinny być jednak stosowane długoterminowo, gdyż mogą hamować wzrastanie dziecka i prowadzić do rozwinięcia się osteoporozy. Po długoterminowym stosowaniu, GKS należy odstawiać stopniowo, cały czas pod kontrolą lekarza. Nagłe przerwanie przyjmowania GKS może być fatalne w skutkach.
  • Leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) – służą do spowolnienia lub zatrzymania postępu choroby. Mogą być stosowane w pojedynkę lub w połączeniu z NLPZ. Typowe LMPCh stosowane w terapii młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów to metotreksat, sulfasalazyna, leflunomid.
  • Blokery TNF-alfa – jak np. etanercept, infliksimab. Są bardzo skuteczne w niektórych postaciach MIZS. Sprawnie i na długi czas wprowadzają chorobę w remisję. W dużej mierze są jeszcze na etapie badań klinicznych i dlatego nie są stosowane rutynowo u wszystkich pacjentów.

Dobór leku zależy od postaci i zaawansowania choroby u dziecka. Należy pamiętać, że przyjmowanie wyżej wymienionych leków może wiązać się z wystąpieniem konkretnych skutków ubocznych. Ogólnie można określić, że im „silniejszy” lek, tym poważniejsze mogą być jego skutki uboczne. „Siła” powyższych leków rośnie w kierunku od NLPZ do blokerów TNF-alfa.

Fizjoterapia

W celu ustalenia dla dziecka odpowiedniego planu ćwiczeń należy skonsultować się z lekarzem oraz fizjoterapeutą. Celem fizjoterapii jest kontrola i zmniejszenie bólu oraz zachowanie jak największej ruchomości w stawach. Można to osiągnąć poprzez odpowiednio dobraną kombinację ćwiczeń połączoną w razie potrzeby z używaniem np. usztywniaczy, które odciążają i utrzymują stawy w odpowiednim ułożeniu.

Edukacja

Bardzo ważne jest, aby nauczyć dziecko rozwiązywać problemy płynące z pewnych fizycznych ograniczeń, mogących powstawać w przebiegu choroby, tak aby w przyszłości samo mogło sobie z nimi radzić. Warto również zaszczepić w dziecku zdrowy styl życia, co również pomaga w walce z MIZS.

Leczenie chirurgiczne

W niektórych przypadkach MIZS konieczna może okazać się chirurgiczna korekcja ułożenia stawu bądź źle rosnącej kości. Lekarzem odpowiedzialnym za chirurgiczne leczenie problemów kostno-stawowych jest chirurg ortopeda.

U dzieci z bardzo zaawansowanymi postaciami MIZS, u których nie udało się wprowadzić choroby w remisję za pomocą dostępnych leków, można wykonać przeszczep komórek macierzystych. Pomaga to przywrócić „równowagę immunologiczną” w organizmie. U ponad połowy dzieci, po przeszczepie komórek macierzystych, udało uzyskać się remisję choroby. U pozostałych choroba przeszła w postać łagodniejszą. Wytyczne co do przeszczepu komórek macierzystych u chorych z MIZS są cały czas uaktualniane.

Reklama

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - powikłania

Zarówno sama choroba jak i leki używane w terapii MIZS mogą powodować pewne powikłania. Dlatego tak istotne jest, aby rodzice uważne obserwowali swoją pociechę i regularnie zgłaszali się z nią na badania kontrolne. Powikłania MIZS lub stosowanych leków to między innymi:

  • Problemy z oczami – niektóre postaci MIZS mogą powodować zapalenie tęczówki, które nieleczone, może prowadzić nawet od utraty wzroku. Tak samo stosowane w leczeniu MIZS glikokortykosteroidy mogą powodować zaćmę. Dlatego tak ważne są regularne badania u okulisty, z uwzględnieniem badania w lampie szczelinowej.
  • Zaburzenia wzrastania – zarówno MIZS, jak i stosowane w jego leczeniu preparaty, mogą zaburzać u dziecka proces wzrastania. Rodzice powinni uważne obserwować swoją pociechę, regularnie uzupełniać książeczkę zdrowia dziecka (siatki centylowe) i zgłosić się do lekarza jeśli zauważą, że dziecko zaczyna rosnąć wolniej niż powinno.

Reklama

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - jak sobie radzić z chorobą?

Jako, że choroba dziecka nie ogranicza się wyłącznie do niego samego, ale dotyka całej rodziny, rodzice powinni pamiętać o poniższych wskazówkach:

  • Dziecko ma prawo być złe, że choruje. Należy pozwolić dziecku otwarcie wyrażać tą złość.
  • Dziecko musi wiedzieć, że choroba nie jest karą za cokolwiek co mogło zrobić.
  • Chore dziecko powinno być traktowane w ten sam sposób co zdrowi rówieśnicy, tak aby nie rosło z poczuciem „inności” i wyobcowania.
  • Dziecko powinno bawić się i ćwiczyć z rówieśnikami tyle ile tylko się da, tak aby nawiązywało więzi z innymi dziećmi. Oczywiście równocześnie należy przestrzegać zaleceń lekarza i fizjoterapeuty.
  • Powiadom szkołę i nauczycieli o chorobie dziecka, tak aby uniknąć niepotrzebnych nieporozumień (np. spóźnianie się na lekcje spowodowane problemami z przemieszczaniem się z klasy do klasy) i ułatwić dziecku przyswajanie wiedzy. Jeśli okaże się to niezbędne, zorganizuj dziecku nauczanie indywidualne. Dobrze jeśli nie będzie ono obejmowało wszystkich przedmiotów, tak aby dziecko mogło uczyć się również z rówieśnikami.

Pamiętaj również o sobie. Wychowywanie dziecka chorego na MIZS może nie być łatwe. Istnieją liczne fundacje zrzeszające rodziców dzieci chorych na MIZS. Warto dołączyć do takiej grupy wsparcia i skorzystać z jej wspólnego doświadczenia.

Kiedy dzieci chore na MIZS osiągną odpowiedni wiek (wczesnoszkolny), warto by odpowiednio przeszkoleni specjaliści nauczyli je jak mogą same radzić sobie z niektórymi problemami związanymi z chorobą:

  • Regularne ćwiczenia – wspomagają rozwój siły mięśniowej i utrzymują odpowiednią ruchomość w stawach. Najlepszym wyborem jest zapisanie dziecka na zajęcia na basenie.
  • Zdrowe odżywianie – dieta dziecka chorego na MIZS musi być dostosowana zarówno do przyjmowanych przez nie leków, jak i potrzeb rosnącego organizmu. Należy pamiętać o odpowiedniej podaży wapnia i witaminy D, tak aby dbać o właściwy rozwój kośćca.
  • Stosowanie zimnych i/lub ciepłych okładów – trzeba wytłumaczyć dziecku, że dobrym sposobem na walkę z poranną sztywnością stawów są zimne bądź ciepłe okłady. Ciepła kąpiel lub natrysk również działają bardzo dobrze i są zazwyczaj lepiej przyjmowane przez dzieci niż zabiegi z użyciem zimna.

Jeśli dziecko jest za małe by móc stosować się do powyższych wskazówek, wtedy to rodzice powinni nauczyć się odpowiednich metod leczenia domowego, tak aby odpowiednio uzupełniać leczenie przepisane przez lekarza.

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - najczęściej zadawane pytania

Czym jest MIZS?

Młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów - MIZS jest terminem używanym do określenia grupy chorób wywołujących przewlekłe zapalenie stawów (trwające minimum 6 tygodni) u dzieci do 16. roku życia.

Czy młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów to to samo co młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów?

Obecnie nie używa się już określeń młodzieńcze reumatoidalne zapalenie stawów oraz młodzieńcze przewlekłe zapalenie stawów. MIZS łączy te dwie nazwy i równocześnie podkreśla nieznane podłoże choroby.

Jakie są objawy MIZS?

Najczęściej występującymi objawami MIZS są przede wszystkim ból stawów – należy pamiętać, że dziecko nie zawsze powie, że je cokolwiek boli. Dlatego tak ważna jest obserwacja pociechy. Ból stawu może manifestować się np. utykaniem lub niechęcią do poruszania kończyną. Drugi najczęstszy objaw to obrzęk stawu – może, ale nie musi być symetryczny (obejmujący np. oba stawy kolanowe), a także sztywność w stawie – szczególnie widoczna po wstaniu rano lub po drzemce w ciągu dnia. Ruchy dziecka mogą wydawać się niezdarne.

Jakie grupy leków stosowane są w terapii MIZS?

Leki stosowane w terapii MIZS to:

  • NLPZ – np. ibuprofen, naproksen, indometacyna, meloksykam;
  • glikokortykosteroidy – np. prednizon;
  • leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCh) – np. metotreksat, sulfasalazyna, leflunomid.
  • blokery TNF-alfa – np. etanercept, infliksimab.

Bibliografia

  • .,Kelley's Textbook of Rheumatology,Saunders Company,Eight Edition, 2008
  • .,Current Diagnosis and Treatment – Rheumatology,,McGraw Hill,2007 Second Edition,
  • .,Physical Medicine and Rehabilitation,Joel A. Delisa,(2005) 4th Edition,
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Ortopedia i reumatologia
Chrzęstniakomięsak - objawy, leczenie, rokowania, przerzuty
Choroba kości Chrzęstniakomięsak
Ból przedramienia: w różnych pozycjach. Przyczyny i leczenie
Kobietę boli przedramię
Rak kości – objawy, RTG. Jak szybko postępuje i czy boli?
Zastrzyk w kość
Podobne artykuły
Mężczyzna trzyma się za plecy
Protruzja: co to jest? Operacja, leczenie, rehabilitacja
Osoba z bólem stopy
Dna moczanowa - przyczyny. Na czym polega leczenie?
Mężczyzna odczuwa ból kolana
Sklerotyzacja - co to jest? Definicja, objawy i leczenie
Zdjęcia RTG i zaznaczonymi osteofitami
Osteofity - czym są? Objawy i leczenie. Czy to nowotwór?

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!