Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗
Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗
Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗

Rak jelita grubego - objawy, rokowania, przerzuty

Rak jelita grubego przez długi czas może nie dawać objawów, dlatego bardzo ważne jest rutynowe wykonywanie badań. Wczesne wykrycie raka jelita grubego daje dużą szansę na wyleczenie. Rak odbytnicy objawia się: świeżą krwi na stolcu, bolesnym parciem, wzdęciami, a także uczuciem niepełnego wypróżnienia. Podstawą postawienia diagnozy oraz prawidłowego zaplanowania badań jest dokładnie zebrany wywiad lekarski, który w dużym stopniu zależy od szczerości pacjenta.
Osoba w czasie badania onkologicznego
Źródło: 123RF
Spis treści

Rak jelita grubego (razem z odbytnicą i odbytem) znajduje się na drugim miejscu pod względem częstotliwości występowania. Około 45% raków zlokalizowanych jest w odbytnicy, 30% w esicy, około 3-5% osób posiada guzy w więcej niż jednej lokalizacji. Na przestrzeni lat obserwuje się coraz częstsze występowanie zmian nowotworowych w prawej połowie jelita grubego.

Reklama

Nowotwór - jak powstaje?

Powstawanie nowotworu polega na pojawieniu się mutacji, w wyniku której komórka (!) zaczyna się dzielić w sposób niekontrolowany, chaotyczny, szybki. Przyspieszenie podziałów komórkowych powoduje dalsze nagromadzenie mutacji [systemy korygujące błędy (mutacje) w komórkach nie nadążają z tempem podziałów].

Budowa komórek potomnych powstałych z podziału zmutowanej komórki staje się coraz bardziej uproszczona (przestają przypominać komórki prawidłowej tkanki), tracą kontakt z otaczającymi je prawidłowymi tkankami. Narastające masy nowotworowe mogą powodować zamknięcie światła jelita, naciek na otaczające tkanki. Luźny kontakt pomiędzy komórkami sprzyja ich odrywaniu się i tworzeniu się przerzutów (np. w wątrobie, kościach, płucach).

Reklama

Rak jelita grubego - przyczyny

Czynniki ryzyka możemy podzielić na trzy duże grupy:

  • środowiskowe,
  • genetyczne,
  • wewnętrzne (związane z przemianami w obrębie organizmu).

genetyczne

środowiskowe

zmiany zwiększające ryzyko

  • polipowatość rodzinna,

     

  • rodzinny rak jelita grubego.

     

  • dieta z dużą zawartością tłuszczu,

     

  • niska zawartość błonnika,

     

  • dym tytoniowy,

     

  • smażone, wędzone pokarmy.

     

Rak jelita grubego - objawy

Objawy choroby zależą od lokalizacji zmiany, klasycznie podaje się objawy charakteryzujące prawostronną i lewostronną lokalizację, zmiany w esicy i odbytnicy.

Zmiany po prawej stronie długo pozostają bezobjawowe:

  • pojawia się anemia,
  • testy na krew utajoną w stolcu wypadają dodatnio,
  • ból brzucha zlokalizowany jest po prawej stronie (ale też w okolicy pępka),
  • bardzo ciemny tzw. smolisty stolec.

Lokalizacja lewostronna charakteryzuje się zmianą rytmu wypróżnień (np. pojawiają się zaparcia albo ulegają one nasileniu, pojawia się biegunka, występują stolce cienkie jak wstążka lub ołówek). Przy lewostronnej lokalizacji pojawiają się bóle brzucha związane z utrudnionym pasażem stolca – bóle kolkowe, wzdęcia. Na stolcu lub/i w stolcu pojawia się krew.

Przy lokalizacji w odbytnicy pojawia się:

  • świeża krew na stolcu,
  • bolesne parcie na stolec,
  • stolce główkowate,
  • uczucie niepełnego wypróżnienia,
  • bóle kolkowe,
  • wzdęcia.

Objawy raka odbytu obejmują:

  • krwawienie,
  • świąd,
  • ból,
  • nietrzymanie gazów i stolca,
  • guz wyczuwalny w badaniu per rectum.

W przebiegu chorób nowotworowych dochodzi bardzo często do utraty masy ciała. Pilnej diagnostyki wymagają objawy krwawienia z przewodu pokarmowego (krew w stolcu, krew po wypróżnieniu, zmiana rytmu wypróżnień, silne bóle brzucha niereagujące na leki przeciwbólowe, bóle nocne), utrata masy ciała.

Warto zapoznać się z listą najczęściej występujących objawów oraz innych chorób poza rakiem jelita grubego, na jakie mogą one wskazywać:

Utrata masy ciała (jako jedyny objaw)

  • zespół upośledzonego wchłaniania,
  • choroba nowotworowa w innej lokalizacji,
  • jadłowstręt psychiczny (anoreksja).

Bóle brzucha

  • zespół jelita drażliwego
  • choroby zapalne jelit,
  • alergie pokarmowe,
  • choroby trzustki,
  • choroby pęcherzyka żółciowego,
  • choroby nerek.

Biegunka

  • choroby zapalne jelit
  • zespół jelita drażliwego,
  • nietolerancja laktozy,
  • zespoły upośledzonego wchłaniania,
  • alergia pokarmowa,
  • zmiany niedokrwienne jelit
  • choroby infekcyjne przewodu pokarmowego (bakteryjne, wirusowe)

Stolec z domieszką krwi

  • krew menstruacyjna u kobiet,
  • polipy jelita grubego,
  • krwawienia z uchyłka Meckela
  • zapalenie uchyłków jelita grubego (diverticulitis),
  • hemoroidy,
  • zmiany naczyniowe w obrębie jelita,
  • skazy krwotoczne lub zaburzenia krzepnięcia krwi.

Zaparcia

  • zaparcia idiopatyczne,
  • zespół jelita drażliwego,
  • niedoczynność tarczycy,
  • nieprawidłowa dieta.

Niedrożność przewodu pokarmowego - objawy

W przypadku zmian nowotworowych może dojść do objawów niedrożności przewodu pokarmowego, czyli:

  • bólów brzucha,
  • zatrzymania gazów i stolca,
  • nudności i wymiotów.

Niedrożność stanowi zagrożenie życia i wymaga interwencji chirurgicznej. Więcej informacji na temat niedrożności w odpowiednim artykule.

Reklama

Rak jelita grubego - diagnostyka

Podstawą postawienia diagnozy oraz prawidłowego zaplanowania badań jest dokładnie zebrany wywiad lekarski, który w dużym stopniu zależy od szczerości pacjenta. Problemy dotyczące jelit i wypróżnień są uważane za wstydliwe, często lęk przed poruszaniem takich zagadnień opóźnia wizytę u lekarza. Wielu pacjentów bardzo niechętnie odpowiada na tak intymne pytania, kwitując pytania krótkim „nie wiem” lub  „wszystko w normie”.

Podstawowe pytania zadawane przez lekarza to pytania dotyczące głównie bólu brzucha:

  • lokalizacja bólu,
  • charakter bólu (stały, kolkowy, piekący, ostry, tępy),
  • promieniowanie (gdzie jeszcze jest odczuwany),
  • kiedy się nasila, kiedy maleje,
  • zależność od posiłków, wypróżnień, ruchów ciała,
  • od kiedy trwa,
  • czy wcześniej też były takie lub podobne dolegliwości.

Pytania na temat wypróżnień, to m.in.:

  • od kiedy są problemy z wypróżnieniami,
  • na czym polegają dolegliwości (czy są to zaparcia, biegunki, uczucie niepełnego wypróżnienia, stolce główkowate)
  • czy wcześniej były problemy, o jakim charakterze,
  • obecność patologicznych domieszek (krwi, ropy, śluzu) w stolcu,
  • barwa stolca,
  • czynniki nasilające dolegliwości (np. pokarmy, tryb życia, stres),
  • konieczne są także pytania o inne choroby, zażywane leki, wywiad rodzinny nt. chorób występujących w rodzinie.

Wielu pacjentów twierdzi, że ogrom pytań zadawanych przez lekarza wydaje jest zbędny, ale spojrzenie całościowe na pacjenta, a nie tylko na jego chory narząd czy układ, może dać wiele wskazówek.

W badaniu fizykalnym brzucha lekarz określa:

  • wygląd brzucha,
  • bolesność brzucha podczas palpacji, opukiwania,
  • obecność oporów w jamie brzusznej,
  • osłuchuje ruchy jelita.

Konieczne jest także badanie per rectum, czyli badanie przez odbyt.

Diagnostyka nowotworów przewodu pokarmowego opiera się na dokładnym wywiadzie, badaniu fizykalnym oraz badaniach: obrazowych, laboratoryjnych.

Przy wszelkich objawach z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, podejrzeniu krwawień z przewodu pokarmowego oraz przed endoskopią (rektoskopią, sigmoidoskopią, kolonoskopią) konieczne jest badanie per rectum, czyli badanie przez odbyt. Najważniejszym jednak badaniem w diagnostyce jest badanie endoskopowe pozwalające na obejrzenie zmiany, pobranie wycinków i drobne interwencje, jak np. tamowanie krwawienia. Potwierdzeniem rozpoznania jest badanie mikroskopowe wycinka pobranego w czasie endoskopii i usuniętego podczas operacji guza.

Reklama

Rak jelita grubego - badania

Badaniem, którego obawiają się pacjenci najbardziej, jest endoskopia, czyli wprowadzenie przez naturalne otwory sprzętu optycznego umożliwiającego obejrzenie wnętrza ciała oraz pobranie wycinków tkanek (do oceny mikroskopowej). Możliwe jest także wykonanie drobnych zabiegów, jak na przykład tamowanie krwawień czy usuwanie polipów.

W obrębie dolnego odcinka przewodu pokarmowego wyróżniamy:

Przed kolonoskopią konieczne jest oczyszczenie jelit; stosuje się dietę płynną przez 1-2 dni (w zależności od ośrodka wykonującego badanie) oraz środki przeczyszczające. Przed rektoskopią niezbędne jest natomiast wykonanie wlewek przeczyszczających.

Badania te przeprowadza się bez znieczulenia, co większość pacjentów znosi dzielnie, bardzo często stosuje się dożylne leki przeciwbólowe. Endoskop jest pokrywany żelem ze środkiem znieczulającym. Endoskopia może być wykonywana także w tzw. płytkiej sedacji, przy użyciu leków przeciwbólowych i uspakajających: pacjent w trakcie badania jest lekko oszołomiony i śpiący, ale nie na tyle, by współpraca z lekarzem podczas badania była niemożliwa.

Przed każdym badaniem endoskopowym jelita lekarz ogląda okolice okołoodbytnicze oraz bada odbyt palcem (badanie per rectum) w poszukiwaniu zmian. Kolonoskopię wykonuje się na lewym boku, czasami w pozycji lezącej, zaś rektoskopię najczęściej w pozycji kolankowo-łokciowej.

Alternatywą dla klasycznej kolonoskopii jest wirtualna kolonoskopia, która polega na przekształceniu cyfrowo w obraz trójwymiarowy obrazów zebranych w trakcie tomografii komputerowej. Wg literatury czułość tej metody jest porównywalna z klasyczną kolonoskopią jelita grubego. Niestety poza zaletami ten rodzaj badania ma kilka poważnych wad – nie można pobrać wycinków decydujących o rozpoznaniu i często dalszym leczeniu, a badanie to jest wykonywane w wysoko specjalistycznych ośrodkach.

Użytecznym badaniem jest także badanie kontrastowe przewodu pokarmowego, które pozwala ocenić także jelito cienkie, uwidacznia również obecność zwężeń czy przetok.

Badanie obrazowe (jak ultrasonografie czy tomografia) pozwala na ocenę obecności przerzutów w wątrobie i węzłach chłonnych, stopień naciekania zmiany w obręb ściany jelita i/lub tkanek sąsiadujących.

Z badań laboratoryjnych odchylenia dotyczą morfologii krwi (występuje niedokrwistość), obniża się poziom żelaza w surowicy, wzrasta poziom wskaźników stanu zapalnego. Podwyższone jest stężenie CEA (antygenu rakowo-płodowego), będącego markerem m.in. raka jelita grubego.

W przypadku raka jelita grubego przeprowadza się również badania przesiewowe (skriningowe), które mają na celu wychwycenie w populacji osób bez objawów osoby zagrożone lub z jeszcze bezobjawową chorobą. Wśród takich badań znajdują się: test na krew utajoną w stolcu oraz endoskopia przewodu pokarmowego. Badania te wykonuje się u osób powyżej 50. roku życia. W grupach o zwiększonym ryzyku rozwoju raka stosuje się inne schematy skriningu, np. u osób z polipowatością rodzinną kolonoskopia jest wykonywania już w dzieciństwie, a u osób z chorobami zapalnymi jelit – systematyczne kontrole endoskopowe.

Zobacz wideo: Znaczenie odpowiedniego żywienia

Żywienie jest ważne dla osób zdrowych, ale jeszcze ważniejsze dla chorych - mówi dietetyk Ewalina Bancerz-Poźniak.

Reklama

Z jakimi stanami możemy różnicować główne objawy?

Utrata masy ciała (jako jedyny objaw)

Bóle brzucha

  • zespół jelita drażliwego (IBS – Irritable Bowel Disease),
  • choroby zapalne jelit, w tym IBD,
  • alergie pokarmowe,
  • choroby trzustki,
  • choroby pęcherzyka żółciowego,
  • choroby nerek.

Biegunka 

  • choroby zapalne jelit, w tym IBD
  • zespół jelita drażliwego (IBS),
  • nietolerancja laktozy,
  • zespół upośledzonego wchłaniania,
  • alergia pokarmowa,
  • zmiany niedokrwienne jelit.

Stolec z domieszką krwi

  • krew menstruacyjna u kobiet,
  • polipy jelita grubego,
  • krwawienia z uchyłka Meckela, zapalenie uchyłków (diverticulitis),
  • hemoroidy
  • zmiany naczyniowe w obrębie jelita,
  • skazy krwotoczne/zaburzenia krzepnięcia krwi.

Zaparcia

  • zaparcia idiopatyczne,
  • zespół jelita drażliwego,
  • niedoczynność tarczycy,
  • nieprawidłowa dieta.

Rak jelita grubego - leczenie

Podstawą leczenia raka jelita grubego jest zabieg operacyjny, którego rodzaj jest dobierany w zależności od lokalizacji zmiany oraz stopnia zaawansowania. Część zabiegów pozwala na odtworzenie ciągłości przewodu pokarmowego albo usunięcie guza. Pozostała część wymaga wyłonienia sztucznego odbytu – stomii. Problematyka stomii została omówiona w osobnym temacie.

W leczeniu stosuje się także chemioterapię, w raku odbytnicy natomiast: radioterapię. O zakresie zabiegu i doborze metod decyduje lekarz, w zależności od lokalizacji zmiany, stopniu zaawansowania choroby nowotworowej, typu histologicznego (w badaniu pod mikroskopem).

Rak jelita grubego - zapobieganie

Jako sposoby zapobiegania wymienia się:

  • modyfikację czynników środowiskowych (zmiana diety, zaprzestanie palenia),
  • systematyczną kontrolę w przebiegu chorób zwiększających ryzyko rozwoju raka jelita.

Duże znaczenie mają badania skrinigowe (test na krew utajoną w stolcu, endoskopia), które wychwytują osoby już chore, ale jeszcze bez charakterystycznych objawów. Pozwala to na szybsze rozpoczęcie leczenia u osób najczęściej z mniejszym zaawansowaniem choroby, i tym samym daje większe szanse na wyleczenie.

Kontrowersyjne jest stosowanie w profilaktyce kwasu acetylosalicylowego, badania wykazują na zmniejszenie szans na rozwój raka jelita grubego, ale leczenie tym lekiem daje częste powikłania ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego (krwawienia, owrzodzenia). Nie należy samodzielnie, bez konsultacji z lekarzem, rozpoczynać takiej terapii!

Rak jelita grubego - bardzo ważne wsparcie

Rozpoznanie lub nawet samo podejrzenie nowotworu jest ciężkim, bardzo stresującym momentem w życiu pacjenta. W przypadku raka jelita nie jest to wyrok. Diagnoza czy samo podejrzenie oznacza poważny stan i konieczność dalszej diagnostyki oraz podjęcia odpowiedniego leczenia. Zwlekanie, nawet jeśli jest uzasadnione strachem czy niepewnością, działa tylko na niekorzyść.

Ważne jest, aby nie pozostawiać chorej osoby sam na sam z chorobą, wszelkie negatywne odczucia (osamotnienie, poczucie niepotrzebności, przygnębienie) działają niekorzystnie na chorego, który w ten sposób może tracić chęć do dalszej walki o własne zdrowie i życie.

Chorobie towarzyszy stres, nadmiar informacji powoduje zamieszanie, mętlik. Chory i jego najbliżsi w takiej sytuacji mają prawo być zagubieni. Nie bójmy się zadawać pytań lekarzowi czy pielęgniarce. Bardzo pomocna jest także pomoc psychologa, czasami dużo łatwiej jest porozmawiać o troskach, bolączkach, obawach z obcą osobą niż z najbliższymi. Psycholog może także pokazać sposoby na walkę ze stresem, na inne spojrzenie na obecną sytuację. Jeśli pada propozycja rozmowy z psychologiem, nie oznacza to, że lekarz uważa chorego, jak to się błędnie, acz powszechnie uważa, za „niezrównoważonego”. Pomoc psychologa jest niezmiernie ważna u osób z przewlekłymi, ciężkimi chorobami.

Rak jelita grubego - życie po leczeniu chirurgicznym i chemioterapii

Po leczeniu chirurgicznym, chemioterapii pacjent musi być systematycznie kontrolowany – wykonywane są badania laboratoryjne, ultrasonografie, endoskopia.

Osobnym problemem jest stomia – sztuczny odbyt wyłoniony w powłokach. Polega on na wyprowadzeniu jelita w obrębie ściany brzucha, zaś stolec wydobywający się na powierzchnię gromadzi się w specjalnym worku przyklejanym do skóry. Stomia niestety w pewien sposób ogranicza wiele czynności, dla wielu pacjentów jest krępująca, ale z drugiej strony nawet małe dzieci dobrze z nią funkcjonują. Przy stomii wymagana jest odpowiednia higiena, ale pozwala ona na w miarę normalne funkcjonowanie.

Bibliografia

  • Kordek R.,Onkologia,Via Medica,Gdańsk 2007
  • Domagała W., Stachura J., Patologia. Znaczy słowo o chorobiet.I, Antykwa, Kraków 2003
  • Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, tom I, Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Rodzaje nowotworów
Rak przełyku - objawy, rokowania, przerzuty, wiek
Przełyk człowieka
Pierwsze objawy raka migdałka podniebiennego - jak wygląda leczenie?
Choroba nowotworowa migdałków podniebiennych
Naczyniak kręgosłupa - rodzaje, przyczyny i objawy. Czy może zniknąć?
Lekarz diagnozuje naczyniaka kręgosłupa
Podobne artykuły
Rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy - objawy i leczenie. Lista badań
Rak sromu – objawy i wygląd. Jak szybko się rozwija?
Rak sromu, czyli podstępna i słabo rozpoznawalna choroba. Jak wygląda leczenie?
Osoba trzymająca się za krtań
Rak krtani - objawy. Jak długo się rozwija?
Osoba podczas badania onkologicznego
Rak trzustki - objawy, rokowania, przerzuty

Reklama


Jak świętować pierwszy dzień wiosny?
Sprawdź!