Rodzaje szczepionek
Rodzaje szczepionek zależą m.in. od tego, co stanowi wchodzący w ich skład antygen. Mogą nim być wirusy albo bakterie - zarówno żywe, jak i martwe.W zależności od tego, jaką postać antygenu (czyli drobnoustroju chorobotwórczego, przeciwko któremu szczepienie uodparnia) zawiera szczepionka, możemy je podzielić na kilka typów.
Jeżeli w szczepionce zawarte są żywe drobnoustroje, to mówimy o szczepionkach żywych atentowanych (szczep atentowany to taki, który jest mniej zjadliwy). Przykładami takich szczepionek są: szczepionka przeciwko odrze, śwince, różyczce (tzw. szczepionka MMR), doustna szczepionka przeciw poliomyelitis (OPV), szczepionka BCG przeciw gruźlicy.
W składzie szczepionki może się też znajdować drobnoustrój zabity. Drobnoustrój jest zabijany za pomocą wysokiej temperatury, promieniowania jonizującego lub środków chemicznych (np. formaldehyd). Przykładem szczepionek tzw. zabitych są: szczepionka przeciw wściekliźnie, szczepionka Salka przeciw poliomyelitis, szczepionka przeciw durowi brzusznemu.
Część szczepionek jest wytwarzana za pomocą specjalistycznych metod inżynierii genetycznej oraz biologii molekularnej. Należą do nich tzw. szczepionki rekombinowane. Przykład takiej szczepionki może stanowić popularna szczepionka przeciw WZW typu B oraz szczepionki przeciw grypie.
Występują również szczepionki, które nie zawierają całego drobnoustroju, a jedynie jego fragmenty lub produkowane przez nie toksyny. Antygenem mogą być np. otoczki polisacharydowe bakterii (jak w szczepionce przeciw pneumokokom czy Haemophilus influenzae). Przykładem szczepionki, gdzie za antygen służy specjalnie zmodyfikowana, nietoksyczna, ale mająca silne właściwości antygenowe toksyna, jest szczepionka przeciw tężcowi czy anatoksyna przeciwbłonicza.
„Modne” stały się ostatnio szczepionki tzw. skojarzone, które za pomocą jednego wkłucia uodporniają na więcej niż jeden drobnoustrój. W skład takiej szczepionki wchodzą antygeny kilku drobnoustrojów chorobotwórczych. Główną zaletą takich szczepionek wymienianą przez większość rodziców małych dzieci jest fakt zmniejszenia liczby koniecznych wkłuć. Występują preparaty trójskładnikowe (np. przeciwko odrze, śwince różyczce), cztero-, piecio- , a nawet sześcioskładnikowe (np. szczepionka przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomielitis, Haemophilus influenzae typu B oraz WZW typu B).
Podanie szczepionki
Klasyczna droga podania, która śni się dzieciom w koszmarach, to podanie w postaci zastrzyku. Wstrzyknięcie może być wykonane śródskórnie (szczepienie przeciwko gruźlicy), podskórnie (szczepionka przeciw ospie wietrznej), domięśniowo (szczepionka przeciwko pneumokokom).
Oprócz tej klasycznej, najczęściej stosowanej drogi podania występują jeszcze szczepionki podawane doustnie (np. przeciwko rotawirusom), a nawet szczepionki podawane w postaci aerozolu donosowego (szczepienie przeciwko grypie). Droga podania jest określona przez producenta szczepionki i musi być ściśle przestrzegana, aby uzyskać pożądany efekt poszczepienny.
