Insulinooporność - przyczyny, objawy i możliwości leczenia

Reklama

Co to jest insulinoodpornosć?

Dokładne zrozumienie co to insulinooporność i jakie zmiany wywołuje w funkcjonowaniu organizmu wymaga prostej wiedzy, czym jest insulina.

Insulina jest hormonem wytwarzanym w trzustce, którego głównym zadaniem jest udział w metabolizmie węglowodanów. Głównymi zadaniami tego konkretnego hormonu są:

• wspomaganie przetwarzania węglowodanów w tłuszcze,
• regulowanie poziomu glukozy we krwi,
• zwiększenie syntezy białek,
• ułatwienie wnikania glukozy do wnętrza komórek tłuszczowych i mięśniowych.

W sytuacjach zachwiania któregokolwiek z wyżej wymienionych procesów pojawia się stan obniżonej gotowości organizmu na działanie insuliny i rozpoczyna się rozwój insulinooporności.

W początkowym etapie tego schorzenia ilość wytwarzanej przez organizm insuliny wystarcza jeszcze do zaspokojenia potrzeb organizmu. Z czasem jednak komórki stają się obojętne na insulinę i dochodzi do nadmiernej produkcji tego hormonu, a to prosta droga do problemów zdrowotnych i utrzymania prawidłowej masy ciała.

Insulionooporność jest częścią zespołu metabolicznego, czyli grupy zaburzeń, do których należy także nadciśnienie tętnicze, otyłość, podwyższony cholesterol. W sytuacji, kiedy trzustka nie potrafi wytwarzać większej ilości insuliny hormon nie wnika odpowiednio do komórek, a pozostaje we krwi.

Najbardziej narażone na rozwój insulinooporności są osoby:

• starsze,
• otyłe,
• bez aktywności fizycznej (lub z bardzo słabą),
• niezdrowo odżywiające się (zbyt duża ilość cukru i tłuszczów w diecie).

Objawy insulinooporności

Jak rozpoznać insulinooporność? W wielu przypadkach choroba ta jest dość trudna do zdiagnozowania, ponieważ daje dość niespecyficzne objawy.

Chory, który skarży się na złe samopoczucie szuka na początku wytłumaczenia w zupełnie innych przypadłościach, a często insulinoodporność przebiega bezobjawowo.

Oto najczęściej występujące objawy insulinooporności:

• częste i nawracające bóle głowy,
• szybkie przybieranie na wadze,
• problemy ze snem w nocy,
• senność po posiłkach,
• napady wzmożonego głodu zaraz po zjedzonym posiłku,
• silny apetyt na słodycze,
• nadmierne pocenie się, bez wyraźnej przyczyny,
• problemy z redukowaniem wagi, nawet po wprowadzeniu diety i aktywności fizycznej,
• uczucie ciągłego zmęczenia,
• rozdrażnienie,
• problemy z koncentracją,
• pojawienie się nadciśnienia tętniczego,
• podwyższony poziom cholesterolu we krwi,
• zwiększony poziom kwasu moczowego, stany depresyjne.

Przy tego typu schorzeniu pojawiają się dodatkowo objawy skórne insulinooporności w postaci rogowacenia ciemnego. Na ciele w fałdach skóry pojawiają się wtedy ciemne plamy z rogowaciejącym naskórkiem. Najczęściej miejscem takich zmian są łokcie, okolice kolana, szyja, kark czy skóra wokół pach.

Charakterystyczne napady głodu po posiłkach bogatych w węglowodany powodują większy wyrzut insuliny, a zdezorientowana trzustka ,,traci kontrolę”, ile insuliny organizm potrzebuje, przez co zaczyna produkować jej zdecydowanie za dużo. 

Reklama

Przyczyny insulinooporności

Wielu lekarzy podkreśla, iż głównymi i najczęściej występującymi przyczynami insulinooporności są nadwaga i otyłość. Co jeszcze przyczynia się do rozwoju tego typu schorzenia? Oto główne przyczyny:

• mała aktywność fizyczna lub jej całkowity brak,
• nadmierna ilość tkanki tłuszczowej w okolicy brzusznej – większy „rozmiar” komórek tłuszczowych przyczynia się do większej produkcji substancji, odpowiedzialnych za nieprawidłowe działanie insuliny,
• nadużywanie alkoholu i palenia papierosów,
• niewłaściwa dieta, która obfituje w wysokokaloryczne posiłki, potrawy smażone, napoje słodzone, słodycze, zbyt małą ilość błonnika,
• choroby uwarunkowane genetyczne, na przykład zespół zmutowanej insuliny, który polega na wytwarzaniu przez trzustkę hormonu o nieprawidłowej budowie,
• przewlekły stres,
• niedobór snu,
• nagromadzenie toksyn w organizmie,
• nadmiar innych hormonów, takich jak kortyzol, hormon tarczycy czy hormon wzrostu,
• choroby związane z nadwagą, takie jak niedoczynność tarczycy, choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze czy cukrzyca.

Obniżenie wrażliwości na insulinę często towarzyszy innych chorobom. Jednostki chorobowe, które przyczyniają się do rozwoju insulinooporności to:

• choroby nowotworowe,
• niewydolność nerek,
• choroby tarczycy,
• niewydolność serca,
• nadciśnienie tętnicze.

Czynnikami, które dodatkowo podwyższają ryzyko powstawania oporności na insulinę są także wiek i płeć. Ryzyko zachorowania na insulinooporność znacznie wzrasta wraz z wiekiem, gdyż jest to naturalny proces starzejącego się organizmu.

Otyłość brzuszna częściej pojawia się u mężczyzn, dlatego też oni są bardziej narażeni na nieprawidłowe wydzielanie insuliny. Wiele leków o działaniu diabetogennym jest także czynnikiem rozwoju insulinooporności.

Początek treści sponsorowanej

Odpowiednio prowadzone leczenie cukrzycy może ustrzec chorych przed groźnymi powikłaniami tej choroby. Badanie poziomu glikemii to podstawa w ocenie skuteczności terapii. Pomoże w tym dobry glukometr. Nowoczesne urządzenia pozwalają na przesyłanie wyników do mobilnej aplikacji. Dzięki temu możliwe jest nie tylko archiwizowanie wyników pomiaru, ale także przekazywanie ich bezpośrednio do lekarza, bez wychodzenia z domu. Kliknij TUTAJ i dowiedz się więcej o zestawie do pomiaru poziomu glukozy we krwi.

Reklama

Testy na isnulinooporność

Jak zbadać insulinoopornosć? Pierwszym etapem badań, które wskazują na tego typu schorzenie jest określenie poziomu cukru we krwi. Do tego typu badań zaliczane jest oznaczenie glukozy na czczo i doustny test obciążenia glukozą (OGTT).

Jak zdiagnozować insulinooporność? Oto najważniejsze metody:

• OGTT (doustny test obciążenia glukozą), czyli badanie polegające na doustnym podaniu pacjentowi glukozy i obserwacji, w jaki sposób organizm reaguje na jej obecność - w jaki sposób się wydziela, jak szybko wchłania do tkanek, w jakim czasie reguluje poziom cukru we krwi;
• HOMA (Homeostatic Model Assessment) czyli pobranie krwi na czczo, określenie stężenia glukozy i insuliny oraz wyliczenia wskaźnika insulinooporności na podstawie odpowiedniego wzoru;
• klamra metaboliczna, metoda, która wyznacza parametr GIR, czyli prędkość wlewu glukozy. Ten sposób jest głównie wykorzystywany w badaniach klinicznych;
• oznaczenie stężenia peptydu C, który jest wydzielany z insuliną w takich samych komórkach trzustki. Wzrost peptydu C oznacza jednocześnie wzrost poziomu insuliny. Ta metoda jest dość powszechnym sposobem, jak wykryć insulinooporność;
• test supresji endogennej insuliny, polegający na blokowaniu wydzielania insuliny poprzez podanie adrenaliny i propranolu. W tym przypadku odpowiedź na pytanie, jak sprawdzić insulinooporność jest dość prosta – stężenie glukozy wychodzące poza normy, czyli wyższa glikemia potwierdza prawdopodobną insulinooporność.

Reklama

Leczenie insulinoodporności 

Czy insulinooporność można wyleczyć? Tak, ale leczenie wymaga stałego procesu i głównie polega na obniżaniu stężenia insuliny. W tym przypadku w walce z insulinoopornością można wyróżnić dwie główne metody – farmakologiczną i niefarmakologiczną.

Wybór metody zależy od indywidualnego charakteru choroby. Działania farmakologiczne polegają głównie na przyjmowaniu leków, których zadaniem jest zmniejszenie wydzielania glukozy przez wątrobę i tym samym zmniejszyć produkcję insuliny przez trzustkę.

Działania niefarmakologiczne to bardzo ważny element, który podpowiada, jak pokonać insulinooporność poprzez codzienne działania.

Pierwszym frontem walki z insulinoopornością jest zdrowy tryb życia. Warto zatem dbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała, przestrzeganie zdrowej diety, spożywanie lekkostrawnych produktów, wprowadzenie aktywności fizycznej, rezygnacja z papierosów i alkoholu.

Podstawową zasadą jest wyeliminowanie cukru z diety. Posiłki powinny zawierać produkty nieprzetworzone i pełnowartościowe, aby zapobiegać nagłym wyrzutom insuliny. Lekarze rekomendują kilka małych posiłków w ciągu dnia oraz niezbyt długie przerwy między kolejnymi posiłkami. 

Cały proces wymaga zmiany stylu życia i właściwego zbilansowania posiłków. Lekarze zalecają regularne przeprowadzanie badań przesiewowych, które pozwalają na dość szybkie rozpoznanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej.

Dużą rolę pełni także odpowiednia ilość snu i zbilansowanie odpoczynku z pracą i wysiłkiem fizycznym.

Reklama

Leki na insulinooporność

Podstawową metodą leczenia insulinooporności jest zdrowy tryb życia i odpowiednia dieta, ale kluczowe znaczenia mają także leki na insulinooporność. Zadaniem takich leków jest normalizowanie podwyższonego stężenia glukozy we krwi i zmniejszenie insulinooporności tkanek obwodowych.

Podstawowym składnikiem tego typu preparatów jest chlorowodorek metforminy. Ta substancja zmniejsza stężenie glukozy we krwi na czczo i po posiłku, nie zwiększając jednocześnie wydzielania insuliny.

Mechanizm działania polega na mniejszym uwalnianiu glukozy przez wątrobę oraz zwiększaniu wrażliwości mięśni i tkanki tłuszczowej na insulinę. Dzięki takiemu działaniu mogą one pobrać więcej glukozy z krwiobiegu i zmniejszyć produkcję insuliny przez trzustkę.

Stosowanie tabletek na insulinooporność powinno być zawsze połączone ze zmianą trybu życia, która polega na aktywności fizycznej i zdrowej diecie. Wspomaganiem leczenia mogą być także odpowiednio dobrane probiotyki, których celem jest zmiana składu flory jelitowej.

Reklama

Dieta przy insulinooporności

Odpowiednio przygotowane dania dla insulinoopornych są początkiem leczenia tej konkretnej choroby. Zadaniem wszystkich posiłków jest unormowanie glikemii poposiłkowej, a składniki zdrowe, jak najmniej przetworzone i o niskim indeksie glikemicznym.

Oto podstawowe zasady odżywiania, które osobom chorym zalecają dietetycy insulinooporności:

• spożywanie posiłków w regularnych porach,
• więcej posiłków mniej obfitych,
• unikanie zbyt dużych przerw między poszczególnymi posiłkami,
• zwiększenie przyjmowania pełnowartościowego białka (mleko, jogurty, kefir, maślanki),
• stosowanie diet przeciwzapalnych, na przykład śródziemnomorskiej,
• spożywanie błonnika roślinnego,
• wprowadzenie do diety produktów, jak fasola, soczewica, groch, ziarna, pieczywo żytnie, brązowy ryż i makaron,
• spożywanie owoców (jabłka, truskawki, jagody), warzyw (papryka, pomidory, ogórek, surowa marchew, cukinia),
• wprowadzenie do codziennej diety mięsa, ryb i jajek.

Czego nie jeść przy insulinooporności? Przede wszystkim należy unikać produktów o wysokim indeksie glikemicznym i wysoko przetworzonych. Takie produkty wywołują znaczny wzrost poziomu cukru we krwi i podwyższenie poziomu insuliny.

Niedozwolonymi produktami są owoce z puszki i kandyzowane, arbuz, melon, słodycze, miód, produkty zbożowe pszenne, słodzone napoje. Należy także unikać potraw smażonych i tłustych. Warto także ograniczyć spożycie alkoholu i czerwonego mięsa.

Insulinooporność u dzieci

Lekarze dość często dostrzegają insulinooporność i otyłość u coraz młodszych dzieci. Stan obniżonej wrażliwości tkanek docelowych, takich jak komórki mięśni i wątroby na działanie insuliny pojawia się już u dzieci, a ich trzustka musi uwalniać w trakcie posiłku więcej insuliny niż normalnie.

Kilka objawów może wskazywać na insulinooporność u dzieci: 

• problemy z pamięcią i koncentracją w czasie nauki,
• ciągłe zmęczenie,
• obniżony nastrój,
• przybieranie na wadze,
• napady ogromnego łaknienia,
• bóle głowy,
• nadmierna potliwość,
• problemy z utrata zbędnych kilogramów.

Samo pojawienie się takich objawów nie zawsze oznacza stan chorobowy. Do pełnej diagnozy konieczna jest konsultacja medyczna i badania laboratoryjne.

Przyczyny takiego stanu mogą być bardzo różne – uwarunkowania genetyczne, zaburzenia metaboliczne w okresie dojrzewania (najczęściej między 10-16 rokiem życia), mała aktywność fizyczna, błędy dietetyczne czy przyjmowanie niektórych leków.

Wprowadzenie zdrowej diety, zgodnie z zaleceniami dietetyka, regularny ruch fizyczny i zdrowy sen sprzyjają walce z chorobą. Po okresie dojrzewania wiele młodych osób całkowicie wychodzi z insulinooporności.

Insulinooporność a ciąża

W trakcie ciąży zmienia się gospodarka hormonalna kobiety. Znacznie wzrasta produkcja związków, (kortyzolu i estrogenu, które działają przeciwstawnie do insuliny) których zadaniem jest wspieranie właściwego rozwoju płodu i wzrost poziomu cukru we krwi.

W drugim trymestrze ciąży dość silnie rozwija się u każdej kobiety insulinooporność, ponieważ krew matki potrzebuje więcej glukozy, aby mogła być swobodnie transportowana przez łożysko do dziecka.

Problem pojawia się, gdy insulinooporność w ciąży jest dość silna (patologiczna) i prowadzi do hiperglikemii. W takich sytuacjach kobieta może zachorować na cukrzycę ciążową, a to stan bezpośredniego zagrożenia zarówno dla mamy, jak i dla dziecka.

Lekarz prowadzący ciążę zaleca w takich sytuacjach leczenie i zmianę trybu życia. Konieczne jest wprowadzenie zdrowej diety i aktywności fizycznej, dostosowanej do etapu ciąży.

Związek między ciążą a insulinoopornością występuje dość często, ale kontrolowany przez lekarza nie stanowi poważnego niebezpieczeństwa. Najczęstszymi czynnikami ryzyka pojawienia się insulinooporności w ciąży są otyłość i znaczna nadwaga. Warto zatem przed ciążą próbować redukować masę ciała.

Insulinooporność a cukrzyca

Czy insulinooporność to cukrzyca? Niekontrolowana insulinooporność może przekształcić się w stan przedcukrzycowy, a dalej w cukrzycę typu 2.

Nie każda osoba z insulinoopornością musi zachorować na cukrzycę, ale powinien być to pierwszy sygnał ostrzegawczy, że organizm nie radzi sobie z prawidłowym wydzielaniem hormonu insuliny.

Niestety, w wielu przypadkach istnieje ścisły związek między cukrzycą a insulinoopornością. U wielu osób, które zachorowały na cukrzycę typu 2 pojawiła się wcześniej insulinooporność.

W pierwszym etapie choroby, organizm ma mniejszą wrażliwość na wydzielaną insulinę, ale wydziela jej na tyle dużo, aby zachować wysoki poziom glukozy we krwi.

W tych sytuacjach poziom cukru jest jeszcze w normie. W przypadku braku reakcji na taki stan, polegającej na zmodyfikowaniu diety, wprowadzeniu aktywności fizycznej i ciągłego monitorowania poziomu insuliny, organizm nie będzie już w stanie kontrolować takich zaburzeń.

Insulinooporność może przerodzić się najpierw w cukrzycę insulinooporną, a potem stan przedcukrzycowy i cukrzycę. Nieprawidłowe wyniki badań muszą być zawsze skonsultowane z lekarzem i systematycznie monitorowane