Cukrzyca – objawy, przyczyny i leczenie. Jakie ma rodzaje?

Cukrzyca jest chorobą dotykającą ludzkość od zawsze, a pierwsze wzmianki o cukrzycy znajdują się już w pismach z okresu starożytnego. Hipokrates obserwował, że do moczu niektórych pacjentów zlatuje się więcej much, co związane było z jego słodkim smakiem. Zaobserwował on także, że progresja choroby u tych pacjentów prowadziła do śpiączki i śmierci.

Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna podaje, że liczba chorych na cukrzycę wciąż rośnie. Podstawą leczenia chorego jest monitorowanie stężenia glukozy we krwi (glikemii).

W Polsce na cukrzycę choruje około 6% ludzi. Według prognozy WHO (Światowa Organizacja Zdrowia) liczba chorych na cukrzycę na całym świecie w 2025 r. będzie wynosić 333 miliony. Dlatego cukrzyca jest uważana za epidemię XXI wieku. Rozwojowi cukrzycy, szczególnie insulino-niezależnej, sprzyjają uwarunkowania związane z postępem cywilizacyjnym - otyłość, brak ruchu, stres. Jest to choroba, w której przebiegu dochodzi do zaburzenia gospodarki węglowodanowej organizmu, w wyniku czego obserwuje się zbyt wysokie stężenie cukru we krwi.

Według podziału rekomendowanego przez WHO istnieją 4 typy cukrzycy:

• cukrzyca, w której życie pacjenta zależne jest od przyjmowania egzogennej insuliny, tzw. cukrzyca insulino-zależna (IDDM, ang. Insulin Dependent Diabetes Mellitus), dawniej nazywana cukrzycą typu 1,
• cukrzyca, w której insulina nie musi być podawana, tzw. cukrzyca insulino-niezależna (NIDDM, ang. No-insulin Dependent Diabetes Mellitus), dawniej nazywana cukrzycą typu 2,
• nieprawidłowa regulacja poziomu glukozy, tzw. nietolerancja glukozy oraz hiperglikemia na czczo,
• cukrzyca ciążowa będąca formą nietolerancji glukozy rozwijająca się w okresie ciąży.

Reklama

Cukrzyca - mechanizm choroby

Nasze ciało zbudowane jest z milionów komórek, które do właściwego funkcjonowania i życia potrzebują energii pochodzącej z pokarmów. W czasie trawienia jedzenie jest rozkładane do substancji prostych, z których najważniejszym „paliwem” jest glukoza. Glukoza jest jedną z wielu substancji niezbędnych komórkom do przeżycia, rozprowadzaną po całym organizmie wraz z krwią. Aby glukoza została pobrana do wnętrza komórek, muszą one zostać pobudzone. Pobudzenie jest możliwe dzięki przyłączeniu insuliny do komórki posiadającej odpowiednią liczbę receptorów.

Insulina jest hormonem produkowana przez komórki beta wysp trzustki (tzw. wysp Langerhansa). Jest wydzielana do krwi, dzięki czemu ma działanie ogólnoustrojowe. Najważniejszym bodźcem do produkcji insuliny jest zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Insulina pobudza komórki do pobierania glukozy z krwi, a zwiększony transport glukozy do wnętrza komórek obniża poziom glukozy we krwi i hamuje zwrotnie proces wydzielania insuliny do krwi. Ta pętla pozwala na regulację poziomu cukru we krwi.

Cukrzyca to grupa chorób charakteryzujących się wysokim poziomem glukozy we krwi, co jest efektem zaburzeń w produkcji insuliny, działania insuliny lub obu tych przyczyn równocześnie. W czasie cukrzycy poziom cukru po posiłku nie jest obniżany albo w wyniku braku insuliny (cukrzyca insulino-zależna), albo w wyniku niewrażliwości komórek na jej działanie (cukrzyca insulino-niezależna, nietolerancja glukozy, cukrzyca ciążowa).

W związku z tym nadmiar glukozy usuwany jest z organizmu wraz z moczem, nasila się praca nerek i znacznie wzrasta objętość wydalanego moczu (diureza). Organizm próbuje wyrównać ciśnienie osmotyczne „rozcieńczając” glukozę wodą i wydalając ją z moczem. Dochodzi do odwodnienia tkanek i uczucia wyczerpania. Ponieważ mimo obecności we krwi dużych ilości cukru, komórki nie mogą z niego korzystać, osoba z cukrzycą może odczuwać napady ogromnego głodu, a organizm zaczyna czerpać energię z tłuszczy i białek, co może prowadzić do spadku masy ciała.

Zobacz wideo: Cukrzyca jest chorobą naczyń

Reklama

Niedobór insuliny - przyczyny

Niedobory insuliny mogą być efektem:

1. Genetycznie uwarunkowanej choroby polegającej na niszczeniu przez komórki układu odpornościowego komórek beta trzustki. W przebiegu choroby dochodzi do spadku i zaprzestania wydzielania insuliny. Ta postać cukrzycy, zwana cukrzycą insulino-zależną lub cukrzycą typu 1, najczęściej rozwija się u dzieci i młodzieży i stanowi 1-5% rozpoznanych przypadków cukrzycy. Rzadziej jej początek obserwowany jest u osób dorosłych.
2. Drugi, najczęstszy (90-95% przypadków) rodzaj cukrzycy, tzw. cukrzyca insulino-niezależna lub cukrzyca typu 2, polega na braku prawidłowej reakcji komórek efektorowych na insulinę i nie pobieraniu przez nie glukozy obecnej we krwi. To z kolei prowadzi do intensywnej produkcji insuliny przez trzustkę (hiperinsulinemia), a w efekcie doprowadza do wyczerpania komórek beta i zahamowania produkcji insuliny. Ta forma cukrzycy wiąże się na ogół z otyłością, szczególnie typu brzusznego (wygląd "jabłuszka"). Mechanizm rozwoju tej formy cukrzycy nie jest do końca wyjaśniony, wiadomo jednak, że ma podłoże genetyczne i jest dziedziczony wielogenowo.
3. Cukrzyca ciężarnych jest formą nietolerancji glukozy, która jest rozpoznawana u niektórych kobiet w czasie ciąży. Cukrzyca ciężarnych wymaga leczenia zmierzającego do obniżenia stężenia glukozy we krwi matki, aby uniknąć powikłań u noworodka. U 5-10% kobiet z cukrzycą ciężarnych po urodzeniu dziecka rozwija się cukrzyca typu 2, a u 20-50% zachorowanie na cukrzycę występuje w ciągu kolejnych 5-10 lat.
4. Upośledzenie tolerancji glukozy i zaburzenia stężenia glukozy na czczo określa się mianem stanu przedcukrzycowego (ang. Prediabetes). Termin ten używany jest w stosunku do ludzi, którzy mają zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy. Stan przedcukrzycowy może objawiać się zaburzeniami stężenia glukozy na czczo (IFG ang. Impaired Fasting Glucose) lub upośledzoną tolerancją glukozy (IGT ang. Impaired Glucose Tolerance). Niektórzy ludzie mogą mieć zarówno IFG i IGT. IFG jest stanem, w którym poziom cukru we krwi pobranej na czczo jest podwyższony (od 100 do 120 mg/dl), ale nie jest wystarczająco wysoki, aby zostać zakwalifikować ten stan jako cukrzycę. IGT jest stanem, w którym w doustnym teście tolerancji glukozy poziom cukru we krwi jest podwyższony (140-199 mg/dl) 2 godziny po wypiciu roztworu glukozy, ale nie jest wystarczająco wysoki, aby stan ten zakwalifikować jako cukrzycę.

Innymi rodzajami cukrzycy, nie objętymi opisanym podziałem jest np.:

• cukrzyca spowodowana chorobami nowotworowymi trzustki,
• zaburzeniami pracy trzustki w przebiegu endokrynopatii (np. choroba Cushinga)
• chorób tj. mukowiscydoza, oraz innych zespołów na ogół uwarunkowanych genetycznie.

Reklama

Objawy cukrzycy

Rozwojowi cukrzycy mogą towarzyszyć wymienione poniżej objawy lub też można przez długi czas nie obserwować żadnych wyraźnych symptomów choroby. Szczególnie dotyczy to cukrzycy typu 2 charakteryzującej się na ogół długim okresem utajenia.

Do najczęstszych objawów należy:

• częste oddawanie moczu i wzrost objętości wydalanego moczu,
• nadmierne pragnienie,
• niewyjaśniona utrata masy ciała,
• napady bardzo silnego głodu,
• nagłe pogorszenie widzenia,
• mrowienie lub drętwienie rąk i/lub stóp,
• szybkie męczenie się,
• suchość skóry i śluzówek,
• słabe i bardzo powolne gojenie się ran,
• częstsze niż zwykle infekcje,
• cukrzycy typu 1 mogą towarzyszyć nudności, wymioty lub bóle brzucha.

W miarę rozwoju nieleczonej choroby pojawiają się często objawy niecharakterystyczne, tj.:

• nawracające, uciążliwe infekcje grzybicze,
• infekcje skórne, trudno gojące się czyraki i owrzodzenia,
• trudności w koncentracji,
• zaburzenia menstruacji,
• u dzieci i młodzieży dochodzi do upośledzenia wzrostu.

Reklama

Cukrzyca - kiedy iść do lekarza?

Ludzie, którzy obserwują u siebie jakiekolwiek objawy wskazujące na cukrzycę muszą jak najszybciej odwiedzić lekarza rodzinnego. W przypadku podejrzenia cukrzycy, zwłaszcza typu 1, lekarz pierwszego kontaktu powinien wydać skierowanie do poradni diabetologicznej.

Podstawowe badania pozwalające na potwierdzenie lub wykluczenie cukrzycy to:

• pomiar stężenia cukru we krwi na czczo
• doustny test obciążenia glukozą.

Przygotowując się do wizyty należy zastanowić się, czy któryś z członków rodziny był lub jest obciążony cukrzycą, a udając się na wykonanie badań należy być na czczo.

Każdy pacjent z cukrzycą typu 1 leczony insuliną powinien być pod stałą opieką lekarza diabetologa. Cukrzycę rozpoznaje się, jeśli poziom cukru we krwi na czczo jest ≥ 125 mg/dl lub jeśli wystąpią typowe objawy cukrzycy i wynik przypadkowego (o dowolnej porze i bez względu na spożywane posiłki) pomiaru cukru wynosi ≥ 200 mg/dl.

Reklama

Cukrzyca - powikłania

Powikłania cukrzycy dzielimy na ostre i przewlekłe. Do najczęstszych powikłań ostrych należy:

1. Nieketonowa śpiączka hiperosmolarna – występuje zwykle u osób w podeszłym wieku z cukrzycą typu 2, charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem cukru we krwi (nawet ponad 1000 mg/dl). Śpiączka ta stanowi stan zagrożenia życia.
2. Kwasica mleczanowa – to ciężkie powikłanie bezpośrednio zagrażające życiu, w którym dochodzi do nadmiernej produkcji kwasu mlekowego przy braku możliwości jego transformacji w glukozę.
3. Hipoglikemia – czyli spadek stężenia glukozy we krwi poniżej 60 mg/dl. Objawy niedocukrzenia (hipoglikemii) to:

• pocenie się,
• trzęsienie się rąk,
• nerwowość,
• gwałtowny głód,
• zmęczenie,
• zaburzenia widzenia,
• ból głowy,
• drętwienie warg i języka,
• kołatanie serca,
• trudności z mówieniem i skupieniem uwagi.

Jeśli osoba z hipoglikemią zignoruje te objawy ostrzegawcze może dojść do uszkodzenia tkanki nerwowej mózgu bardzo wrażliwej na brak glukozy. Prowadzi to do:

• zaburzeń orientacji,
• zaburzeń zachowania,
• omdleń z drgawkami 
• śpiączki.

Reklama

Cukrzyca - hipoglikemia

Wystąpieniem hipoglikemii są zagrożeni wszyscy pacjenci leczeni insuliną oraz chorzy na cukrzycę typu 2 przyjmujący doustne leki przeciwcukrzycowe (należące do grupy pochodnych sulfonylomocznika). Osoby z ciężką hipoglikemią, które straciły przytomność, należy jak najszybciej hospitalizować. Istotnym zagadnieniem są także stany hipoglikemii występujące w nocy, gdyż jedynym sposobem ich wykrycia są pomiary poziomu cukru w godzinach nocnych.

Przyczyny niedocukrzenia mogą być różne:

• przyjęcie zbyt wysokiej dawki insuliny,
• pominięcie posiłku,
• zbyt intensywny wysiłek fizyczny,
• alkohol.

W początkowych etapach niedocukrzenia skuteczne jest zjedzenie pokarmu bogatego w cukry np. kawałka czekolady, wypicie soku. W przypadku poważniejszego stanu, utraty przytomności należy niezwłocznie wezwać pogotowie.

Podwyższony i nie kontrolowany poziom cukru we krwi może prowadzić do zaburzeń metabolizmu tkanek i uszkodzenia naczyń krwionośnych, a w konsekwencji także innych tkanek i narządów. Dochodzi wówczas do powstania przewlekłych powikłań cukrzycy. W zależności od rozmiaru uszkodzonych naczyń wyróżniamy:

1. Mikroangiopatię, gdy dochodzi do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych. Prowadzi to do:

• Nefropatii, czyli uszkodzenia nerek. W początkowym etapie choroby dochodzi do zwiększenia wydalania albumin w moczu (tzw. mikroalbuminuria), następnie wydalane są większe ilości białka w moczu (tzw. jawny białkomocz). Zwykle w tym stadium pojawia się nadciśnienie tętnicze. W kolejnym etapie, w wyniku coraz gorszego działania nerek, następuje stopniowy wzrost produktów przemiany materii (mocznika i kreatyniny) we krwi. Nieleczona choroba może w efekcie doprowadzić do całkowitej dysfunkcji nerek i konieczności dializowania lub przeszczepu nerki.
• Neuropatii, czyli patologicznych zmian w obrębie tkanki nerwowej. Objawy zależą od rodzaju uszkodzonego nerwu. Najczęściej występuje polineuropatia obwodowa objawiająca się uczuciem palenia i pieczenia stóp i dłoni, głównie w godzinach nocnych. U chorych z neuropatią częściej dochodzi do powstania stopy cukrzycowej.
• Retinopatii cukrzycowej, czyli związanych z niedokrwieniem zmian w siatkówce oka. Ponieważ siatkówka jest odpowiedzialna za odbieranie bodźców wzrokowych jej uszkodzenie powoduje pogorszenie widzenia, a nawet prowadzi do całkowitej ślepoty. Retinopatię cukrzycową dzieli się na prostą oraz przedproliferacyjną i proliferacyjną. Retinopatia prosta wymaga na ogół jedynie obserwacji, w przeciwieństwie do pozostałych dwóch stadiów, które wymagają intensywnej terapii okulistycznej i często leczenia laserem (laseroterapii).

2. Makroangiopatia, gdy uszkodzeniu ulegają duże naczynia krwionośne, prowadzi to do miażdżycy i powikłań zakrzepowo-zatorowych tj.:

• Choroba niedokrwienna kończyn, która początkowo objawia się bólami nóg podczas chodzenia (chromanie przestankowe). W efekcie postępu choroby może dochodzić do martwicy obwodowych części stopy (palce, pięta) i powstania tzw. zespołu stopy cukrzycowej.
• Choroba wieńcowa i zawał mięśnia sercowego
• Choroba naczyń krwionośnych mózgowych prowadząca do niedokrwienia mózgu i porażeń, a także do udaru mózgu.

Mikroangiopatie, jak i makroangioptie są przyczyną nie wyrównania poziomu cukru we krwi. Stwierdzono, że im bardziej ten poziom jest wyrównany, tym mniejsze ryzyko wystąpienia powikłań. Dlatego tak ogromną wagę przywiązuje się do normalizacji poziomu cukru, zarówno na czczo, jak też po posiłkach.

Reklama

Cukrzyca typu 1 - czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka cukrzycy insulino-zależnej, typu 1:

• autoimmunologiczne (rozwój chorób autoimmunologicznych prowadzących do uszkodzenia komórek beta trzustki),
• genetyczne (obciążenie genetyczne związane z występowaniem choroby u członków rodziny),
• czynniki środowiskowe (sposób odżywania, aktywność fizyczna).

Cukrzyca typu 2 - czynniki ryzyka

Do czynników rozwoju cukrzycy typu 2 zalicza się:

• podeszły wiek, choć w ostatnich latach cukrzycę typu 2 stwierdza się także u dzieci,
• otyłość,
• cukrzyca w wywiadzie rodzinnym (obciążenie genetyczne),
• cukrzyca ciężarnych,
• zaburzenia metabolizmu glukozy, stan przedcukrzycowy,
• brak aktywności fizycznej,
• nieprawidłowa dieta,
• choroby towarzyszące.

Cukrzyca insulino-niezależna, typu 2 może stanowić około 90-95% wszystkich zdiagnozowanych przypadków cukrzycy.

Cukrzyca - badania

W diagnostyce cukrzycy stosuje się oznaczenia:

• poziomu cukru we krwi na czczo,
• poziomu cukru we krwi po doustnym teście obciążenia glukozą,
• poziomu cukru w moczu.

Początkowo diagnostyka cukrzycy opierała się na pomiarze stężenia cukru we krwi na czczo. Okazało się to jednak niewystarczające, bowiem pacjenci, u których poziom cukru był przed posiłkiem prawidłowy, mogą mieć gwałtowny wzrost poziomu po posiłku (hiperglikemia poposiłkowa).

W celu zdiagnozowania hiperglikemii poposiłkowej wykonuje się tzw. doustny test obciążenia glukozą. Test polega na dwukrotnym pobraniu krwi. Najpierw pobiera się krew na czczo, następnie pacjent wypija roztwór glukozy i po około 2 godzinach pobiera się ponownie krew i sprawdza jak organizm poradził sobie z takim „zastrzykiem” glukozy. Jeżeli poziom cukru nie mieści się w zakresie normy, test powtarza się. Test obciążenia glukozą wykonuje się u kobiet w ciąży pomiędzy 24. a 28. tygodniem ciąży, a w przypadku złych wyników powtarza się badanie w 32. tygodniu. Hiperglikemii poposiłkowej nie można w żadnym wypadku jednak lekceważyć, ponieważ może mieć wpływ na powstanie powikłań cukrzycy.

Wskaźnikiem podwyższonego poziomu glukozy we krwi jest badanie moczu na obecność cukru.

Cukrzyca - leczenie

Plan leczenia jest ustalany indywidualnie dla każdego pacjenta. Leczenie cukrzycy jest procesem złożonym, na który składa się:

• sposób odżywiania,
• aktywność fizyczna,
• samokontrola,
• leki przeciwcukrzycowe – doustne, insulina lub skojarzone leczenie środkami doustnymi i insuliną,
• leki przeciwdziałające nadciśnieniu i zaburzeniom gospodarki lipidowej. 

Doustne leki przeciwcukrzycowe

Leki te są wykorzystywane głównie do leczenia cukrzycy insulino-niezależnej, można podzielić je na dwie grupy:

• leki zwiększające wydzielanie insuliny (insulinotropowe), są to na ogół pochodne sulfonylomocznika stosowane przed posiłkiem (na ogół raz dziennie przed śniadaniem),
• leki zmniejszające insulinooporność, czyli tym samym zwiększające wrażliwość komórek na insulinę, do tej grupy leków należą preparaty metforminy i glitazony; podczas zażywania tych leków obowiązuje bezwzględny zakaz spożywania alkoholu ze względu na możliwość wystąpienia kwasicy i śpiączki mleczanowej.

Insulina

Ponieważ u osób z cukrzycą insulino-zależną insulina nie jest produkowana, aby przeżyć muszą otrzymywać insulinę w formie zastrzyków lub pompy insulinowej. Insulina musi być podawana kilkanaście razy dziennie. Celem terapii jest podawanie insuliny w sposób imitujący jej naturalne wydzielanie w organizmie.

Leczenie insuliną możemy ogólnie podzielić na dwa typy:

• ciągły – metoda z wyboru dla leczenia cukrzycy typu 1 oraz typu 2 (przy nieskuteczności leków doustnych);
• okresowy - metoda stosowana u osób wymagających okresowego podania insuliny np. w czasie ciąży, w cukrzycy typu 2 przy wystąpieniu ostrej postaci choroby lub kwasicy.

W przypadku obydwu rodzajów leczenia insulina może być podawana:

• w sposób konwencjonalny metodą wstrzyknięć podskórnych;
• w sposób intensywny, tzw. funkcjonalna insulinoterapia z zastosowaniem pomp insulinowych;
• dożylnie - podanie to stosuje się w sytuacjach zagrożenia życia, a także podczas operacji i zabiegów chirurgicznych.

Obecnie szeroko stosuje się analogi insuliny. Są to preparaty insulinowe, w których przeprowadzono niewielką zmianę w budowie. Dzięki tej zmianie insulina po iniekcji wchłania się niezwykle szybko i ma przedłużone działanie.

Dieta

Dieta u osób z cukrzycą stanowi niezwykle istotny element terapii. Prawidłowa dieta powinna opierać się na następujących zaleceniach:

• kaloryczność posiłku powinna być dostosowana do wieku, wzrostu i masy ciała, płci oraz aktywności fizycznej,
• skład jakościowy posiłku powinien mieć odpowiednie proporcje węglowodanów, białek i tłuszczów określonych przez diabetologa lub dietetyka,
• należy ograniczać jedzenie cukrów prostych (cukier, miód, słodycze, słodzone napoje gazowane), białka (duże ilości mięsa, zwłaszcza czerwonego) oraz tłuszczów zwierzęcych, a także soli (przetwory mięsne, sery pleśniowe, wędzonki),
• należy spożywać odpowiednie ilości nienasyconych kwasów tłuszczowych obecnych w rybach, oliwie z oliwek i innych olejach roślinnych,
• przyjmować odpowiednią ilość płynów,
• unikać alkoholu,
• unikać głodzenia.

Osoby chore na cukrzycę nie powinny mieć nadwagi, a przypadku jej istnienia konicznie muszą schudnąć.

Aktywność fizyczna

Badania wykazały, że umiarkowana, dostosowana do wieku i możliwości pacjenta aktywność fizyczna może być istotnym czynnikiem terapeutycznym cukrzycy. Dzięki aktywności fizycznej stwierdza się lepszą regulację gospodarki węglowodanowej i tłuszczowej.

Samokontrola

Samokontrola polega przede wszystkim na:

• regularnym pomiarze poziomu cukru we krwi przy użyciu glukometru,
• badaniu moczu na obecność cukru i ciał ketonowych,
• ważeniu się i pomiarze obwodu pasa,
• pomiarze ciśnienia,
• oglądaniu własnego ciała ze szczególnym zwróceniem uwagi na wszelkie zmiany w obrębie stóp.

Leki przeciwdziałające nadciśnieniu i zaburzeniom gospodarki lipidowej

Stosowanie leków wyrównujących ciśnienie oraz regulujących gospodarkę lipidową ma na celu zmniejszenie ryzyka powikłań związanych z angiopatią cukrzycową. Leczenie to ma na celu:

• wyrównanie gospodarki lipidowej – prawidłowy poziom cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych,
• wyrównanie ciśnienia tętniczego poniżej 130/80 mmHg.

Cukrzyca - zapobieganie

Cukrzycy typu 1 nie można zapobiec.

Można natomiast zapobiegać lub opóźniać w czasie wystąpienie cukrzycy typu 2 oraz zmniejszyć ryzyko powikłań cukrzycy typu 1 i 2. Chodzi tu przede wszystkim o:

• unikanie przejadania się,
• redukcję wagi ciała,
• odpowiednią dietę,
• ruch.

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego u każdej osoby powyżej 45. roku życia powinno się oznaczać poziom cukru we krwi raz na trzy lata.

Cukrzyca - profilaktyka powikłań

Profilaktyka powikłań cukrzycy opiera się głównie na:

• konsekwentnym i skrupulatnym zażywaniu leków,
• przestrzeganiu zaleceń dietetycznych,
• kontroli glikemii – zmniejszenie o 1% poziomu glikowanej hemoglobiny (HbA1c) we krwi (np. z 8,0% do 7,0%) powoduje, że ryzyko wystąpienia mikroangiopatii zmniejsza się o 40%,
• kontroli ciśnienia krwi - może to zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia,
• kontroli stężenia lipidów we krwi - może to zmniejszyć ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych o 20-50%,
• monitorowanie stanu oczu,
• kompleksowy program pielęgnacji stóp może zmniejszyć konieczność amputacji stopy o 45-85%,
• wczesne wykrywanie i leczenie choroby nerek, np. poprzez wykonywanie badań określających poziom albuminy w moczu (wskaźnik uszkodzenia nerek).

Osoby obciążone cukrzycą typu 1 muszą szczególnie:

• dbać o dietę
• kontrolować ilość, częstotliwość i jakość przyjmowanych pokarmów 
• zażywać po posiłkach insulinę.

Ponieważ obecnie wprowadzono do powszechnego stosowania pompy insulinowe, nie ma konieczności wykonywania samodzielnych iniekcji w miejscach publicznych, a analogi insuliny pozwalają na pełną swobodę w planowaniu posiłków.

Osoby z cukrzycą muszą pamiętać o:

• higienicznym trybie życia,
• unikaniu stresów
• stałej kontroli lekarskiej.

Należy również, w związku z możliwością wystąpienia hipoglikemii u osób zażywających insulinę, zawsze mieć przy sobie coś słodkiego.

Osoby z cukrzycą typu 2 oraz z nietolerancją glukozy muszą zwrócić szczególną uwagę na dietę. Najlepsza dieta dla cukrzyków typu 2 jest zbliżona do śródziemnomorskiej, polegająca na:

• spożywaniu dużej liczby owoców, warzyw oraz ryb.
• Należy unikać tłuszczów zwierzęcych, dużej ilości mięsa, szczególnie czerwonego.
• Nie powinno się przejadać, a wielkość posiłków powinna być proporcjonalna do wydatków energetycznych organizmu.

Ogromną rolę w leczeniu cukrzycy typu 2 odgrywa także aktywność fizyczna.

Osoby z cukrzycą mogą mieć dzieci, w okresie ciąży kobieta z cukrzyca powinna być pod stałym nadzorem lekarza diabetyka.

W przypadku cukrzycy typu 1 nie istnieją domowe sposoby leczenia. Pozostałe typy cukrzycy można w znacznym stopniu leczyć dzięki:

• odpowiedniej aktywności fizycznej 
• prawidłowej, racjonalnej diecie.

Zawsze jednak należy pozostawać pod kontrolą lekarza, który oceni postęp choroby i w odpowiednim momencie zaleci przyjmowanie doustnych preparatów farmakologicznych.