Czego nie lubią kleszcze, a co je przyciąga?
Borelioza i kleszczowe zapalenie mózgu można uznać za powszechnie występujące choroby naszych czasów wywołane przez kleszcze. Według danych opublikowanych przez Zakład Epidemiologii Chorób Zakaźnych i Nadzoru NIZP PZH - PIB w okresie od 1 stycznia do 15 sierpnia 2023 r. tę pierwszą chorobę wykryto u 13 477 osób. Dla porównania, w analogicznym okresie w 2022 r., tych przypadków było 8 148. Można więc zauważyć tu niebezpieczny wzrost zachorowań. Tendencję wzrostową zaobserwowano również w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu - we wskazanym okresie w 2022 r. liczba zachorowań wynosiła 151, a już rok później 305.
Świadomość dotycząca tych jednostek chorobowych jest coraz większa, m.in. dzięki kampaniom społecznym poświęconym tej tematyce. To jednak nie wystarcza. Choć wiemy, gdzie najczęściej można spotkać kleszcze, to przecież nie chcemy rezygnować ze spacerów po lesie, letnich wypraw na łąkę czy odpoczynku na łonie przyrody albo po prostu we własnym ogrodzie. Nie tędy droga. Ważniejsze, by zrozumieć mechanizm działania sprawcy, a więc odkryć to, czego kleszcz nie lubi, a z drugiej strony to, co go przyciąga.
Przede wszystkim nie należy bagatelizować tych pajęczaków. Zmiany skórne to jedna z najmniej poważnych konsekwencji ugryzienia przez nie. Znacznie bardziej niebezpieczne są m.in. inne dolegliwości neurologiczne czy przypominające objawy grypy.
Dlatego wcześniej warto wiedzieć, co odstrasza kleszcze, zwłaszcza, gdy są transmiterami wielu innych chorób, w tym:
- babeszjozy,
- gorączki Q,
- tularemii.
Właściwym pomysłem będzie oddziaływanie zapachami, m.in. ziół, olejków eterycznych, a nawet produktów zawierających w składzie witaminę B. Warto też zorientować się, jaką mamy grupę krwi. Z badań opublikowanych na łamach “Annals of Agricultural and Environmental Medicine" w 2018 r. wynika, że najmniej narażeni na atak są posiadacze grupy B, a najbardziej grupy A. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że badacze zebrali 100 kleszczy do analizy - trudno więc na podstawie tak małej próby ocenić, czy wynik jest rzeczywiście miarodajny. Na te pajęczaki należy uważać bez względu na grupę krwi.
Z drugiej strony, tym, co przyciąga kleszcze jest m.in. zapach potu, a także takie zapachy jak wanilia i kokos. Jeżeli więc wybierasz się na leśną wyprawę, zrezygnuj ze stosowania perfum ze wskazanymi nutami zapachowymi. Kleszcze, które są zdeterminowane do poszukiwania żywiciela, przyciąga też temperatura ciała, stężenie dwutlenku węgla w wydychanym powietrzu, a nawet wibracje jakie głos potencjalnej ofiary stwarza w powietrzu.
Dalszą część artykułu znajdziesz pod sekcją "Pytania do eksperta"
Reklama
Jakie są dostępne preparaty na kleszcze? Maści, spraye i nie tylko
Prócz wskazanych rozwiązań, można też sięgać po profesjonalne preparaty na kleszcze dostępne m.in. w aptekach. Mają one różnorodne formy i są tworzone nie tylko z myślą o człowieku, ale też jego pupilach, m.in. kotach i psach. Wśród środków na kleszcze dla zwierząt wymienia się:
- maści,
- spraye,
- krople,
- tabletki,
- obroże.
Środki dla ludzi to przede wszystkim preparaty na kleszcze w sprayu. Jak działają? Podstawowym składnikiem takich produktów jest DEET. Pod tym określeniem kryje się substancja czynna, blokująca receptory czuciowe pasożyta. W praktyce oznacza to, że stajemy się wręcz niewidzialni dla pajęczaka, który nie może nas zlokalizować. Skutkiem ubocznym jest też odstraszanie komarów. Oczywiście, nie należy przesadzać z ilością tego typu substancji i najlepiej stosować się do wytycznych producenta w zakresie aplikowanych dawek.
Jeżeli nakładamy taki preparat na kleszcze na ubrania, musimy pamiętać, że tkanina spryskana środkiem z DEET może być łatwopalna, dlatego należy z rozwagą sięgać po takie środki. Ponadto, DEET w zbyt dużych ilościach może podrażniać skórę u osób wrażliwych, a także uszkadzać materiał, np. wiskozę.
Alternatywą dla tej substancji może być ikarydyna, która jest bezzapachowa i bezpieczna dla materiału. Nie należy jednak łączyć ze sobą tych dwóch środków, a po ich zastosowaniu dokładnie umyć dłonie. Przeciwwskazaniami do stosowania preparatów z DEEt jest m.in. podrażniona skóra, ciąża albo wiek poniżej 2 lat.
Inne substancje, tzw. repelenty, które mogą odstraszać kleszcze to m.in.:
- DEPA,
- MERCK 3535,
- syntetyczne pyretroidy - do nakładania na ubrania, a nie na skórę.
Jakie są domowe sposoby na kleszcze?
Metod na walkę z tymi szkodnikami jest naprawdę sporo - można szukać wsparcia w naturze i np. olejkach eterycznych na kleszcze. Wsparciem okaże się również sadzenie właściwych roślin w ogrodzie.
Nie bez znaczenia ma również dieta - najlepiej, by była bogata w witaminę B. Zanim sięgniemy po profesjonalne opryski, można też wykorzystać sposoby domowe i ekologiczne środki w swoim ogrodzie.
Od lat społeczeństwo edukowane jest także w kwestii odpowiedniego ubioru do lasu - nie zapominamy o nakryciu głowy i długich ubraniach. To powinno ograniczyć ryzyko pogryzienia. Ważna jest też czujność - jeżeli pojawi się np. rumień wędrujący sugerujący chorobę odkleszczową, należy natychmiast udać się do lekarza. Dobrze też śledzić nowinki w zakresie szczepionek na choroby przenoszone przez kleszcze. Szczepienia mogą zabezpieczyć przed niektórymi z nich.
Co jeść i pić, żeby odstraszyć kleszcze?
Ochronę zapewniać mogą nie tylko produkty do stosowania zewnętrznego, ale także to, co jemy i pijemy. To zabezpieczenie od wewnątrz. Ciekawym rozwiązaniem jest witamina B na kleszcze - jej obecność w składzie pokarmów lub napojów może odstraszyć kleszcze ze względu na to, że modyfikuje zapach potu.
Zatem, co jeść, by wpłynąć na ten czynnik? Warto sięgać po takie produkty jak:
- fasola,
- orzechy,
- wątróbka,
- szpinak.
Kleszcze są mniej zainteresowane również osobami, które jedzą czosnek - okazuje się więc, że w fantastycznych opowieściach odstraszał on wampiry, a w rzeczywistości innych krwiopijców - kleszcze.
Z pomocą przychodzą też naturalne repelenty w formie płynnej. Co pić, żeby odstraszyć kleszcze? Można postawić na picie wody z dodatkiem soku z cytryny - to nie tylko metoda na nawodnienie, ale też wsparcie w uniknięciu starcia z kleszczem.
Z drugiej strony przed wyjściem na spacer do lasu, warto ograniczyć w diecie dania na bazie wanilii czy kokosa - te substancje przyciągają kleszcze. Dobrze więc zjedzenie ciasta z dodatkiem tych składników odłożyć na potem.
Reklama
Źródło: Opracowanie własne
Reklama
Zioła i kwiaty na kleszcze. Co odstrasza je w ogrodzie?
Jeżeli chcemy uniknąć ugryzienia kleszcza w zaciszu ogrodu, możemy zabezpieczyć swoje rośliny poprzez wykonanie oprysków. Wsparciem okaże się też posadzenie niektórych roślin w ogrodzie. Jakie roślin kleszcze nie lubią? Na tej liście znaleźć można:
- kocimiętkę,
- wrotycz,
- rozmaryn lekarski,
- złocień dalmatyński.
Z kolei właściwości przyciągające te pajęczaki mają:
- berberys japoński,
- bluszcz,
- konwalia,
- jeżyny.
Działać odstraszająco będą też zioła na kleszcze, które można wykorzystać w preparatach domowej roboty. Będą to m.in.:
- szałwia,
- lawenda,
- melisa lekarska,
- geranium,
- eukaliptus.
Jeżeli w Twoim ogrodzie brak roślin o antagonistycznym działaniu wobec kleszczy, najlepiej je sadzić albo sięgnąć po preparaty do opryskiwania z ich wykorzystaniem. (Zazwyczaj w składzie profesjonalnych środków znajduje się cypermetryna, tetrametryna czy etofenproks.) Warto też wybierać te naturalne lub ekologiczne, by w walce ze szkodnikiem nie uszkodzić dodatkowo rośliny. Sprawdzą się tu opryski na bazie czosnku albo octu jabłkowego.
Co odstrasza kleszcze w ogrodzie? W naturze warto szukać sprzymierzeńców w postaci różnych zwierząt - mrówek, larw motyli, ale też myszy, ropuch, a nawet roztoczy. To naturalni wrogowie kleszczy. Ich widok może więc zasugerować, że pasożyt nie rozplenił się w wielkich ilościach.
Jakie naturalne preparaty na kleszcze wybrać?
Chcąc odstraszyć te groźne pajęczaki, można też opierać się na preparatach domowej roboty. Do ich przygotowania warto wykorzystać jeden z poniższych olejków:
- szałwiowy,
- goździkowy,
- eukaliptusowy,
- tymiankowy,
- z mięty pieprzowej,
- herbaciany,
- z trawy cytrynowej.
Jak zrobić preparat na kleszcze na ich bazie? Wystarczy wybrany olejek połączyć z olejem roślinnym. W 100 ml oleju najlepiej rozpuścić 10 kropel olejku. Takim domowym preparatem na kleszcze można posmarować nie tylko siebie, ale też swoje dziecko.
Najlepiej sprawdzić uprzednio, czy domowy preparat nie uczula. Należy zrobić to poprzez wykonanie testu skórnego - wystarczy odrobinę mieszanki nałożyć na niewielki fragment ciała. Brak reakcji alergicznej pozwala sądzić, że przygotowany olejek nie wpłynie negatywnie na stan skóry.
Taki olejek działa nie tylko na kleszcze, ale też odstrasza komary.
Reklama
Jak się ubrać, żeby chronić się przed kleszczami?
Istotną kwestią jest właściwy strój, zmniejszający ryzyko ugryzienia. Można tu działać na różne sposoby, np. zacząć od:
- zabezpieczania skóry poprzez zakładanie długich ubrań, najlepiej w skarpety włożyć nogawki spodni,
- zakrywania miejsc newralgicznych, np. kostek, szyi, skóry głowy czapką.
Ważne także, by ubranie było wykonane z naturalnych materiałów, które ograniczają ryzyko pocenia się - pot działa na kleszcze jak wabik. W dzień upalnego lata w sztucznej tkaninie nie trudno o jego wytworzenie.
Jak się ubrać do lasu i o czym pamiętać? Kleszcze są ślepe, dlatego dla nich znaczenia nie ma kolor ubrania. Ma natomiast dla nas. Znacznie łatwiej zauważyć kleszcza na jasnej bluzce czy spodniach niż na ciemnym ubiorze. Sugeruje to, że do lasu warto ubierać się nieco jaśniej pomimo tego, że taki strój może łatwiej ulec zabrudzeniu. Ponadto w wielu sklepach sprzedawana jest już specjalna odzież antyinsektowa, wyposażona - jak sugeruje producent - w odpowiednią technologię.
Zamiast trzymać się blisko roślin, krzewów, wysokich drzew, na których bytują kleszcze, lepiej też spacerować środkiem ścieżek.
Oczywiście, długie ubrania na kleszcze w pełni nie zabezpieczają przed nimi. Pajęczak może przebić się przez materiał i dostać się do skóry. Dlatego po każdym spacerze należy dokładnie przejrzeć skórę, zwłaszcza za uszami, na głowie czy pod pachami. W tych miejscach najczęściej zdarzają się ugryzienia przez kleszcze.
Reklama
Co na kleszcze dla dzieci i kobiet w ciąży?
W okresie ciąży i dzieciństwa organizm doświadcza wielu zmian, kształtuje się na nowo, co albo obciąża jego naturalną odporność, albo wiąże się z jej tworzeniem. Dlatego to, co dla większości nie stanowi dużego zagrożenia, dla kobiet w ciąży oraz dla dzieci może nim być. Te grupy osób wymagają osobnej ochrony.
Co na kleszcze w ciąży i dla dzieci do 1 roku życia będzie właściwe? Rozsądnym rozwiązaniem jest dobór właściwej odzieży do lasu i dokładne zabezpieczenie skóry. Poza tym, na rynku znaleźć można wiele preparatów na kleszcze dla dzieci, ale też dla ciężarnych. Zwykle to produkty o łagodniejszym składzie, pozbawione DEET w większych stężeniach. Niektórzy producenci deklarujący bezpieczeństwo produktu nie odchodzą jednak w pełni od tego repelentu, a raczej dozują go w mniejszych ilościach. Swoje preparaty wzbogacają raczej o olejki eteryczne, które również mogą zniechęcić pasożyty do ataku.
Warto też czytać ulotki i informacje na opakowaniach - preparat na kleszcze właściwy dla niemowlaka czy kobiety w ciąży będzie posiadał takie oznaczenie. Informacja o zagrożeniu również zostanie tam ujęta.
