Ukąszenie kleszcza może doprowadzić do szeregu nieprzyjemnych dolegliwości, dlatego szczególnie w okresie wiosennym i jesiennym należy pamiętać o odpowiednim stroju i dokładnym sprawdzaniu ciała każdego wieczoru.
Wybierając się do lasu, na łąkę czy do parku najlepiej zdecydować się na długie spodnie i skarpetki, a także nakrycie głowy. W przypadku kleszczy u dzieci jest to również ważne – na wózek można dodatkowo założyć moskitierę.
Nie wolno zapominać o psach, które są szczególnie narażone na obecność pajęczaków, gdyż czworonogi uwielbiają biegać po wysokich trawach czy lesie. Na rynku dostępnych jest także wiele preparatów na kleszcze, jak spray na kleszcze, krople, opaska, czy kremy. Jednak co robić, gdy znajdziemy kleszcza na skórze u siebie, pociechy lub zwierzaka?
Reklama
Jak wygląda kleszcz?
Na początek warto wiedzieć, jak wygląda kleszcz. Jest to pasożyt małych rozmiarów, którego można spotkać praktycznie wszędzie. Uwielbiają bytować w zacienionych miejscach, na paprociach, drzewach czy wysokich trawach, dlatego nawet spędzanie czasu na balkonie może wiązać się z ugryzieniem przez kleszcza.
Kleszcz wyglądem przypomina niewielki, odstający pieprzyk. Co ważne, sam moment ugryzienia jest bezbolesny - właśnie dlatego jedyną skuteczną metodą jest kontrolowanie stanu swojego ciała. Warto wiedzieć, że kleszcze lubią szczególnie cienką skórę w trudno dostępnych miejscach np. za uszami, w pachwinach czy na szyi.
Reklama
Atak kleszczy - jak kleszcze polują na ofiary?
Kleszcze najczęściej spadają na człowieka, zwisając z wysokiej trawy lub innej roślinności. Pajęczaka przyciąga ciepło i wydychany dwutlenek węgla. Kleszcze nie mogą obyć się bez krwi dłużej niż tydzień po odpadnięciu od swojego ostatniego żywiciela.
Po przyczepieniu się do człowieka kleszcz zaczyna ssać jego krew. W tym samym czasie wstrzykuje też specjalne substancje ułatwiające mu posilanie się. Niestety, bardzo często razem z tymi względnie nieszkodliwymi związkami (wywołującymi ewentualnie krótkotrwałe swędzenie) pajęczaki aplikują ofiarom drobnoustroje chorobotwórcze, prowadzące do odkleszczowego zapalenia mózgu, boreliozy i innych.
Reklama
Kleszcze afrykańskie Hyalomma marginatum
W ostatnim czasie pojawiły się w mediach doniesienia o nowym gatunku kleszcza, który dotarł do zachodniej Europy. Mowa tu o kleszczu afrykańskim (wędrownym) z gatunku Hyalomma marginatum.
Jak sama nazwa wskazuje, ten rodzaj pajęczaka żyje w bardzo gorącym, tropikalnym klimacie - głównie w północnej części Afryki, Azji oraz południowej i wschodniej Europie. Jak zatem dotarł do Niemiec? Zadziało się to sprawą migrujących ptaków oraz transportu zwierząt hodowlanych.
Liczne źródła powołują się na doniesienia Instytutu Roberta Kocha, który nazywa ten gatunek pajęczaków „kleszczem gigantem”. Wszystko za sprawą ich wielkości - mogą bowiem osiągać ok. 2 cm (niektóre źródła podają, że jest to nawet 5 cm!) długości. Od zwykłych, znanych kleszczy, różni je również charakterystyczne prążkowanie występujące na ich odnóżach.
Wzrost temperatur w klimacie umiarkowanym może sprawić, że ten gatunek kleszcza będzie miał bardzo dobre warunki do rozwoju. Czy zatem należy się martwić?
Kleszcz Hyalomma marginatum jest bardzo niebezpieczny dla człowieka, ponieważ może przenosić różne poważne choroby. Jest głównym nosiciel arbowirusa z rodziny Buynaviridae wywołującego krymsko-kongijską gorączkę krwotoczną (CCHF). Choć u zwierząt zarażonych tym wirusem nie występują żadne symptomy, to u ludzi choroba ta ma bardzo szybki przebieg i wysoką śmiertelność, która wynosi ok. 50 procent! (Główny Inspektorat Sanitarny).
Sezonowość zachorowań u ludzi odpowiada głównemu okresowi aktywności kleszczy (od wiosny do lata). Jaki jest przebieg tej choroby i jak się ona objawia?
Od momentu ukąszenia, do pojawienia się pierwszych symptomów mija 1-9 dni (niektóre źródła podają, że jest to 4-12 dni). W przypadku kontaktu z zakażonymi tkankami (mięsem lub krwią zwierzęcia) jest to czas 14 dni (2-7 dni wg innych danych).
Pierwsze objawy to m.in.:
- podwyższona temperatura,
- bóle i sztywności mięśni,
- zawroty głowy,
- światłowstręt,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – bóle brzucha i wymioty.
Kolejna faza to pojawienie się takich symptomów jak zaburzenia orientacji, koncentracji czy wahania nastroju (zarażona osoba może stać się agresywna). Pojawią się także charakterystyczne wybroczyny na skórze, głównie na tułowiu i kończynach.
Jak się chronić przed tymi kleszczami? Jak wiadomo, ludzie mogą podejmować różne działania i środki mające na celu ogólne unikanie kleszczy, w tym noszenie odzieży ochronnej i stosowanie chemicznych środków odstraszających kleszcze, takich jak permetryna lub deltametryna.
Należy pamiętać, że preparaty skuteczne przeciwko innym kleszczom (Ixodes) są mniej efektywne przeciwko kleszczom Hyalomma. (Fryauff DJ, Shoukry MA, Schreck CE).
Reklama
Jak chronić się przed kleszczami?
Nie istnieją sposoby, które dadzą nam 100-procentową pewność uniknięcia ukąszenia kleszcza, jednak wiele metod skutecznie obniża poziom ryzyka w tej kwestii. By zmniejszyć ryzyko ugryzienia przez kleszcza, należy:
- nosić jasne ubrania, na których pajęczaki będą widoczne, zanim dotrą do skóry;
- ubierać wysokie obuwie, osłaniające kostki;
- wsuwać spodnie w buty, by ograniczyć liczbę dróg do skóry;
- używać wysokiej jakości środków odstraszających kleszcze i dokładnie się nimi spryskiwać.
Szczególnie dużo kleszczy spotyka się w okresie letnim, który nie sprzyja chęci osłaniania ciała. Mimo wszystko, zwłaszcza planując dłuższe leśne wyprawy, stawiaj na ubrania z długim rękawem. W dzisiejszych czasach istnieje wiele materiałów, które umożliwiają zachowanie komfortu termicznego pomimo szczelnego przykrycia skóry.
Reklama
Ugryzienie kleszcza – choroby odkleszczowe
Ugryzienie przez kleszcza może skutkować poważną chorobą, jednak nie każdy pasożyt jest jej nosicielem. Warto poznać najczęściej występujące schorzenia, przenoszone właśnie przez te pajęczaki.
Jakie choroby zakaźne przenoszą kleszcze?
- anaplazmozę granulocytarną,
- boreliozę,
- babeszjozę
- kleszczowe zapalenie mózgu,
- tularemię.
Choroba od kleszcza częściej występuje u osób, u których pasożyt ssał krew przez kilkanaście godzin. By istniało ryzyko zakażenia, musi dojść do ukąszenia przez pajęczaka.
Reklama
Wirus Powassan przenoszony przez kleszcze
Wiosną 2022 pojawia się coraz więcej doniesień o niebezpiecznym wirusie przenoszonym przez kleszcze. Jest to wirus Powassan.
Mimo, że został odkryty w 1958 r. w miejscowości Powassan w Ontario, (to właśnie od tego miasta wywodzi się jego nazwa) to obecnie zauważa się znaczny przyrost nowych przypadków zarażenia tym wirusem.
Powassan jest bardzo niebezpieczny, ponieważ na początku zarażania może nie dawać żadnych objawów. Czas od ugryzienia do pojawienia się pierwszych symptomów może trwać od tygodnia do nawet jednego miesiąca.
Osoba zarażona początkowo może odczuwać:
- osłabienie,
- gorączkę,
- wymioty,
- ból głowy
czasem pojawiają się również:
- problemy z mówieniem,
- utrata koordynacji,
- splątanie,
- drgawki.
Powassan może powodować rożne choroby, jak zakażenie mózgu (zapalenie mózgu) lub błon mózgowych i rdzenia kręgowego (zapalenie opon mózgowych).
Średnio 1 na 10 osób umiera w skutek zarażenia tym wirusem. Osoby, które przeżyją mogą mierzyć się z długotrwałymi problemami zdrowotnymi, jak nawracające bóle głowy, utrata masy ciała i siły mięśni, problemy z pamięcią, itd.
Do tej pory nie znaleziono leku na zarażenie wirusem Powassan. W wielu przypadkach konieczna jest hospitalizacja, podczas której wspiera się oddychanie, dba o nieustanne nawodnienie i redukuje opuchliznę mózgu osoby po ugryzieniu przez zainfekowanego kleszcza.
Reklama
Jak wygląda rumień po kleszczu i co oznacza?
Ślad po kleszczu bardzo często objawia się zaczerwieniem skóry, który wcale nie musi oznaczać choroby. Zwykle jest to odczyn alergiczny po kleszczu. Powodem do niepokoju jest rumień po kleszczu, który poza dużym rozmiarem daje uczucie swędzenia i pieczenia. Może on również przybrać postać wędrującą.
Jest to zmiana, która zwykle pojawia się po kilku lub nawet kilkunastu dniach po ukłuciu kleszcza.
Z czasem zwiększa się, delikatnie przesuwając, jednak w jej środku jest niezmieniona skóra. Zwykle rumień po ukąszeniu kleszcza znika samoistnie po kilku tygodniach. Może on przybierać różne wielkości, nieco inny odcień.
Po zauważeniu u siebie zmiany w postaci rumienia należy jak najszybciej udać się do lekarza w celu zdiagnozowania oraz rozpoczęcia odpowiedniego leczenia. Nie wolno bagatelizować tej dolegliwości, gdyż bardzo często jest to jeden z głównych objawów boreliozy.
Borelioza po ukąszeniu kleszcza - rumień wędrujący i co dalej?
Warto pamiętać, że napęczniały kleszcz samoistnie odczepia się od skóry. Zdarza się więc, iż pajęczak zniknie niezauważony przez człowieka. Może być to szczególnie niebezpieczne w przypadku ugryzienia w naprawdę nieoczywistych miejscach, jak owłosiona część głowy, gdzie rumień potrafi zwyczajnie się ukryć.
Na wszelki wypadek warto więc znać inne z objawów choroby z Lyme, jak inaczej nazywana jest borelioza, a są to objawy grypopodobne, takie jak gorączka, dreszcze, zmęczenie, bóle głowy i ciała. Zapalenie stawów występuje u 20% do 40% nieleczonych pacjentów w późniejszych stadiach zakażenia. Objawy późnego stadium boreliozy obejmują objawy ze strony układu nerwowego, w tym porażenie nerwu twarzowego, porażenie nerwów czaszkowych, neuropatię obwodową, szczególnie kończyn dolnych oraz zajęcie dróg przewodzenia w sercu, mogąc doprowadzić do nagłej śmierci.
Samo leczenie boreliozy przebiega względnie komfortowo i polega na dopasowanej antybiotykoterapii. Wystąpienie lub nie zakażenia lekarz weryfikuje przez zlecenie testu na przeciwciała wykonywanego na drodze badań krwi.
Kleszcze w skórze i ugryzienie, które swędzi – czy to zawsze powód do niepokoju?
Po ugryzieniu kleszcza objawy nie zawsze występują, gdyż nie każdy pasożyt przenosi jakąś chorobę. Symptomy będą różniły się także od rodzaju schorzenia, stopnia jego zaawansowania czy wieku chorego. Nieco inne dolegliwości mogą występować u zwierząt, niż u ludzi.
Bardzo często ugryzienie kleszcza swędzi, ale czy to powód do zmartwień? Jeśli świądowi nie towarzyszy rumień, to należy zachować spokój. Do lekarza warto udać się, gdy pojawi się charakterystyczne zaczerwienienie, bóle stawowe lub nie uda nam się wyjąć kleszcza w całości.
Objawy po ugryzieniu kleszcza to również często stan podgorączkowy i ogólne osłabienie. Wszystkie niepokojące dolegliwości najlepiej skonsultować z lekarzem, jeśli jednak po kilku tygodniach od wyjęcia pasożyta, nie pojawią się żadne zmiany, to nie trzeba zgłaszać się do specjalisty.
Co zrobić po ugryzieniu kleszcza?
Ukąszenie przez kleszcza nie musi od razu wiązać się z wystąpieniem schorzenia, jednak ważne jest odpowiednie pozbycie się pasożyta z ciała. Zatem, co zrobić, gdy ugryzie kleszcz?
Wyjęcie go nie jest trudnym zadaniem i można zrobić to samodzielnie w domu, zarówno w przypadku ludzi, jak i zwierząt.
Jak usunąć kleszcza?
- można do tego użyć pęsety, specjalnej karty lub długopisu, ale lepiej nie robić tego dłońmi, gdyż łatwo zgnieść pasożyta,
- po wybraniu narzędzia należy chwycić kleszcza przy samej główce,
- delikatnie obracając pasożyta, trzeba wyciągnąć go pewnym ruchem,
- zawsze należy sprawdzić, czy został usunięty w całości – jeśli nie, należy udać się do specjalisty, który usunie pozostały fragment,
- ostatnim krokiem jest dezynfekcja miejsca, w którym znajdował się kleszcz.
Ryzyko zarażenia się boreliozą od zainfekowanego kleszcza szacuje się na 1 na 300, nawet jeśli kleszcz zostanie całkowicie usunięty. Nowe badania wykazały, że szybkie usunięcie kleszcza może zmniejszyć to ryzyko o ponad 50%.
Co zrobić po wyjęciu kleszcza?
Po zdezynfekowaniu tego obszaru należy je uważnie obserwować przez okres nie kilku dni, lecz przez co najmniej kilka tygodni. Jeśli pacjent nie zaobserwuje rumienia wędrującego ani żadnej innej wyraźnej zmiany, to nie ma powodu do niepokoju, natomiast jeśli zauważalny będzie np. rumień lub inne dolegliwości, jak bóle mięśniowe – należy skonsultować się z lekarzem. Kleszcze mogą być bowiem powodem występowania różnych chorób zakaźnych (jak wspomniane wcześniej odkleszczowe zapalenie mózgu czy tularemia), a nie tylko boreliozy, na której temat świadomość wyraźnie wzrosła w ostatnim czasie.
Co zrobić z kleszczem? Najlepiej zabić go przez kartkę papieru lub spalić. Nie wolno rozgniatać go samymi dłońmi, a gdy jest w skórze, pod żadnym pozorem nie należy go natłuszczać, przypalać, ani zgniatać. Jednym, skutecznym sposobem jest wyjęcie go z ciała w całości.
