Zdrowie psychiczne - jak o nie dbać i co je niszczy?

Reklama

Czym jest zdrowie psychiczne? Definicja

Od ponad 30 lat, 10 października każdego roku obchodzony jest Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego. Obchody takie mają za zadanie kształcenie społeczeństwa w tym temacie, zwiększanie jego świadomości i walkę ze stygmatyzacją osób z zaburzeniami psychicznymi.

Na początek warto zadać sobie pytanie, co to jest zdrowie psychiczne i dlaczego jest ono ważne? Definicja zdrowia psychicznego według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) mówi, że jest to dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny człowieka, a także zdolność do rozwoju i samorealizacji (za: Zadbaj o swoje zdrowie psychiczne).

Na pojęcie zdrowia psychicznego składają się również takie czynniki, jak:

• poczucie własnej wartości,
• zdolność do rozwoju intelektualnego i emocjonalnego,
• funkcjonowanie w społeczeństwie i przyjmowanie ról społecznych,
• odpowiedzialność za własne życie, w tym - podejmowanie decyzji, porażki, trudności i sukcesy.

Oprócz tego, czym jest zdrowie psychiczne, warto wiedzieć, co na nie wpływa, ponieważ WHO prognozuje i ostrzega, że w ciągu najbliższych lat to właśnie zaburzenia na tle psychicznym będą jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych nie tylko Polaków, ale ludzkości w ogóle.

Wpływ na pogorszenie kondycji psychicznej ludzi mają różne czynniki, takie jak choćby tryb życia, aktywność fizyczna czy codzienna dieta. Duży wpływ na zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży w ostatnim czasie wywarła pandemia COVID-19, związane z nią lęki i izolacja społeczna.

Co ważne - zdrowie psychiczne i fizyczne są ze sobą ściśle powiązane, a pogorszona kondycja jednego z nich w dość łatwy sposób negatywnie wpływa na drugie.

Reklama

Co niszczy zdrowie psychiczne?

Czynnikiem, który na zdrowie psychiczne ma chyba największy wpływ i działa na nie negatywnie, jest stres. Najbardziej obciążający jest stres długotrwały, któremu człowiek poddawany jest na co dzień. Mogą przyczyniać się do niego takie kwestie jak praca, problemy rodzinne czy presja społeczna.

Przewlekły stres wyniszcza organizm i dewastuje zarówno zdrowie psychiczne, jak i fizyczne, zwiększając choćby ryzyko chorób serca i układu naczyń. Przewlekły stres powoduje ciągłe zaburzenia poziomu niektórych hormonów, a to z kolei prowadzi do rozmaitych dolegliwości.

Co jeszcze niszczy zdrowie psychiczne człowieka? Na pogorszenie jego kondycji wpływ mogą mieć także takie czynniki jak brak aktywności fizycznej czy niewłaściwa dieta. To, co dostarczane jest organizmowi wraz z pożywieniem, jest niezwykle istotne dla pracy mózgu i całej sfery psychicznej.

Nagromadzenie czynników niesprzyjających zdrowiu psychicznemu powoduje różne zaburzenia, a wśród nich powszechne choroby, takie jak:

• depresja. Jest to stan silnie obniżonego nastroju i niechęci do jakiejkolwiek aktywności, dotykający aż 12 proc. ludzi na całym świecie. Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 wyróżnia kilka jej typów: depresję jednobiegunową, chorobę afektywną dwubiegunową, epizody depresyjne, zaburzenia depresyjne nawracające, dystymie, depresję poporodową;
• nerwica. Stan związany z silnym lękiem, irracjonalnym i nieadekwatnym do rzeczywistości. Może mieć postać stałą lub napadową, prowadzi do lęku przed aktywnością, wychodzeniem z domu i normalnym funkcjonowaniem;
• zaburzenia osobowości. Wyróżnia się kilka ich typów, w tym - osobowość paranoiczną czy schizoidalną. U wielu pacjentów trudno jest określić dokładnie rodzaj schorzenia, ponieważ niektóre ich objawy są podobne.

Reklama

Jak dbać o zdrowie psychiczne?

Ponieważ zaburzenia psychiczne - zarówno te wymienione, jak i szereg innych - coraz częściej dotykają osoby bez względu na ich wiek, płeć czy status społeczny, warto wiedzieć, jak zadbać o zdrowie psychiczne, by zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia.

Przede wszystkim należy zadbać o zdrowy tryb życia - aktywność fizyczną, właściwą dietę i odpowiednią dawkę odpoczynku na co dzień.

• Sport a zdrowie psychiczne. Jak uprawianie sportów może poprawić kondycję psychiczną człowieka? Podczas aktywności ruchowej w organizmie produkowane są tzw. „hormony szczęścia”, w tym - serotonina odpowiedzialna za poprawę nastroju. Ponadto wysiłek fizyczny poprawia krążenie krwi, a tym samym również dotlenienie mózgu i komórek układu nerwowego.
• Dieta a zdrowie psychiczne. Aby mózg pracował prawidłowo i kondycja psychiczna pozostawała na wysokim poziomie, konieczne jest dostarczanie organizmowi ważnych dla niego składników odżywczych. Witaminy na zdrowie psychiczne to głównie witaminy z grup B i D. Istotne są też jednak takie elementy jak niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), żelazo czy magnez.
• Seks a zdrowie psychiczne. Udane życie seksualne także jest bardzo ważne dla ludzkiej psychiki. Jeśli aktywność seksualna jest satysfakcjonująca i podejmowana regularnie, działa ona przeciwdepresyjnie i przeciwlękowo, rozładowuje stres i podnosi poczucie własnej wartości.
• Sen a zdrowie psychiczne. Odpoczynek i sen też mają kluczowe znaczenie. Bez ich odpowiedniej dawki, stres nie może zostać rozładowany, a napięcie emocjonalne ciągle się kumuluje. Jak dbać o zdrowie psychiczne „za pomocą” snu? Bardzo ważna jest tzw. higiena snu, dzięki której odpoczynek nocą jest efektywny. Składa się na nią odpowiednie przygotowanie organizmu oraz przygotowanie miejsca do spania.

Po długiej i szaroburej zimie warto również zdecydować się na wiosenne porządki i zadbać nie tylko o czystą domową przestrzeń oraz pozbycie się nadmiaru rzeczy, ale także zatroszczyć się o każdą ze sfer naszego życia - fizyczną, psychiczną, stosunków międzyludzkich, duchową i materialną (za: dr medycyny Zorba Paster). To kompleksowe działanie wpłynie znacząco na poprawę samopoczucia i redukcję stresu.

źródło: Opracowanie własne (23.10.23)

Zdrowie psychiczne dzieci

W ostatnim czasie powszechnym problemem w krajach wysoko rozwiniętych stały się zaburzenia psychiczne wśród dzieci.  Młodzi pacjenci coraz częściej zapadają na choroby o podłożu psychicznym, na co również wpływ ma prowadzony przez nich tryb życia, dieta i codzienny stres.

Częstymi przyczynami są również:

• obciążenie genetyczne - choroby psychiczne w bliskiej rodzinie zwiększają ryzyko ich wystąpienia u dzieci,
• czynniki z czasu ciąży, np. przebyte przez matkę infekcje,
• szkodliwe substancje przyjmowane w czasie ciąży, np. alkohol, niektóre leki,
• komplikacje okołoporodowe,
• zachowania rodziców w okresie wczesnego dzieciństwa, takie jak zbytnia surowość czy nadopiekuńczość,
• doświadczanie przemocy - zarówno fizycznej, jak i psychicznej lub seksualnej,
• presja grupy rówieśniczej (we współczesnym świecie ryzyko jej wystąpienia jest większe ze względu na obecność Internetu, mediów społecznościowych itd.),
• niskie poczucie własnej wartości.

Początek treści sponsorowanej

Każdy z nas nosi w swoim DNA sekrety zdrowia i kondycji, które czekają na odkrycie. Testy DNA mogą ujawnić genetyczne predyspozycje do określonych stanów zdrowotnych, dając Ci cenne wskazówki, jak najlepiej dbać o swoje zdrowie. Wiedza ta pozwala na wczesne działania profilaktyczne, które mogą znacząco poprawić jakość życia, dzięki temu zyskasz nie tylko informacje, ale i spokój ducha, wiedząc, że robisz wszystko, aby żyć pełnią życia. Kliknij tutaj i sprawdź możliwości, jakie daje test DNA. 

Jak dbać o zdrowie psychiczne dzieci? Bardzo ważne są te same elementy, co u osób dorosłych, czyli dieta, ruch i odpoczynek.

Warto jednak pamiętać, że dzieci - a tym samym również ich nastrój - zależne są od otoczenia. Potrzebują ciągłego wsparcia najbliższych, ponieważ często same nie radzą sobie z własnymi lękami, emocjami itd.

Zdrowie psychiczne dziecka w dużej mierze zależy od jego poczucia własnej wartości, które budowane jest głównie przez rodziców. Dzieci często mają problemy z podejmowaniem decyzji, dlatego powinny móc polegać na bardziej doświadczonych bliskich, a jednocześnie być przez nich wspierane we własnych, świadomych wyborach.

Dobrze, gdy rodzice znają potrzeby swoich pociech, szanują je i wychodzą im naprzeciw, zamiast narzucać im swoją wolę i swój tok myślenia.

Swoje zdrowie psychiczne

Wiele osób zapomina, że dbanie o zdrowie psychiczne dziecka należy zacząć od zadbania o własną kondycję. Rodzic, który sam cierpi na różne zaburzenia, boryka się ze stanami depresyjnymi czy schizofrenicznymi, nie będzie w stanie wspomóc psychiki swojego dziecka.

Jak dbać o swoje zdrowie psychiczne? Jak już zostało powiedziane - należy odpowiednio się odżywiać, dużo się ruszać i wypoczywać. Wypoczynek powinien być regularny i na tyle efektywny, by organizm w pełni się regenerował i nabierał sił do codziennych aktywności.

Wspomniana higiena snu wspomaga tę efektywność, a by ją zachować, wystarczy przestrzegać kilku prostych zasad:

• wyciszać organizm w porach wieczornych, unikając nadmiaru bodźców,
• zadbać o higienę osobistą, np. biorąc kąpiel przed położeniem się spać,
• zjadać kolację odpowiednio wcześniej, by nie obciążać układu pokarmowego nocą,
• przygotować sypialnię - przede wszystkim wywietrzyć ją i zaciemnić,
• zadbać o wygodę i komfort podczas snu - wygodny materac, czystą pościel itd.,
• używać pościeli i piżam uszytych z naturalnych, przewiewnych materiałów, by zapewnić ciału dostęp świeżego powietrza.

Co jeść, żeby wzmocnić zdrowie psychiczne? Aby dostarczać organizmowi witamin i innych składników ważnych dla funkcjonowania mózgu i układu nerwowego, należy zwiększyć spożycie:

• ryb morskich,
• mięsa bogatego w żelazo (np. wątróbki),
• roślin strączkowych,
• warzyw i owoców,
• produktów zbożowych (np. kaszy, pełnoziarnistego pieczywa).

Oprócz diety bardzo ważna jest aktywność fizyczna, która powinna sprawiać przyjemność. Do poprawy nastroju głównie przyczyniają się sporty ogólnorozwojowe, takie jak:

• bieganie,
• pływanie,
• jazda na rowerze.

Przy ładnej pogodzie warto postawić na ruch na świeżym powietrzu, ponieważ dodatkowo wspomaga on dotlenienie organizmu.

Test na zdrowie psychiczne. Do jakiego lekarza się udać?

W Internecie znaleźć można wiele testów na zdrowie psychiczne. Niektóre z nich mają charakter bardziej ogólny i pokazują, czy kondycja psychiczna osoby robiącej test jest dobra, czy pogorszona. Inne są bardziej szczegółowe i skierowane na konkretne zaburzenia, np. depresję czy psychozę.

Czy takim testom z Internetu można ufać i czy są one wiarygodne? Na to pytanie trudno udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Wiele zależy od autora testu i podejścia pacjenta. Niektóre z nich są stworzone przez kompetentnych specjalistów, a ich rzetelne wypełnienie daje pewien obraz zdrowia psychicznego.

Warto więc zwrócić uwagę, kto jest twórcą danego testu i na jakiej stronie internetowej został on umieszczony.

Zaburzenia psychiczne - mimo rosnącej świadomości społecznej - dla wielu osób są wciąż tematem wstydliwym, dlatego anonimowe rozwiązanie testu w sieci może być dobrym początkiem diagnozowania niektórych problemów. Nie zastąpi jednak wizyty u specjalisty i fachowego leczenia w przypadku obecności zaburzeń.

Wahania nastrojów, lęki, zaburzenia snu czy inne niepokojące objawy należy niezwłocznie skonsultować z psychologiem lub psychiatrą. Warto pamiętać, że psycholog to terapeuta i niekiedy jego pomoc może okazać się skuteczna, jednak w poważniejszych przypadkach konieczna bywa wizyta u psychiatry, który jest lekarzem, ma uprawnienia do wypisywania leków, kierowania pacjenta w razie potrzeby do szpitala itd.

Chcąc dostać się do psychiatry na NFZ, należy najpierw udać się do lekarza rodzinnego po skierowanie. Niekiedy okres oczekiwania na refundowaną wizytę u specjalisty jest długi, jednak im szybciej podjęte zostaną pierwsze kroki, tym szybciej zacznie mijać czas do pierwszej wizyty.