Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Układ nerwowy - budowa, funkcje i choroby

Układ nerwowy człowieka dzieli się na ośrodkowy układ nerwowy i obwodowy układ nerwowy. Poznaj budowę, anatomię i choroby układu nerwowego. Układ nerwowy stanowi rozległą i złożoną sieć umożliwiającą nie tylko wewnętrzną koordynację pracy całego organizmu, ale także komunikację i możliwość odbioru i reakcji na bodźce pochodzące z zewnątrz. Jest nadzwyczaj złożoną i skomplikowaną strukturą, przy czym jednocześnie niezwykle delikatną.
Neurony
Źródło: 123RF
Spis treści

Reklama

Co to jest układ nerwowy?

Układ nerwowy to niezwykle skomplikowany, wyrafinowany i czuły system, którego zadaniem jest odbieranie impulsów ze środowiska zewnętrznego oraz z własnego organizmu, a następnie ich przetwarzanie i zamiana w działanie – zarówno na poziomie świadomych interakcji, jak też milionów nieuświadomionych odruchów.

Aktywność układu nerwowego pozwala istotom żywym czuć, myśleć i reagować. Zarządza on wszystkimi procesami życiowymi i wszystkimi innymi układami, w które wyposażony jest organizm. Stanowi więc swoisty ośrodek dowodzenia. 

Podstawowymi komórkami układu nerwowego są neurony oraz gleje. Komórki nerwowe są wyspecjalizowane w odbiorze i transmisji impulsów elektrochemicznych. Natomiast komórki glejowe stanowią swoisty szkielet dla obwodów nerwowych, same w sobie również mają zdolność przesyłania impulsów. 

Układ nerwowy jest jednym z pierwszych, jakie rozwijają się w procesie kształtowania istoty ludzkiej oraz innych stworzeń. 

U człowieka jego zalążki obecne są już w pierwszym miesiącu istnienia zarodka, niedługo potem zaś wykształcają się zaś trzy pęcherzyki mózgowe:

  • przodomózgowie
  • śródmózgowie
  • tyłomózgowie.

W ten sposób powstaje struktura, z której wykształca się mózg. Dalszy rozwój układu nerwowego jest niezwykle szybki i nie kończy się w momencie przyjścia na świat, lecz trwa nawet do dwudziestego roku życia. 

Reklama

Budowa układu nerwowego

Anatomia układu nerwowego człowieka jest wyjątkowo złożona, tym bardziej, że w organizmie człowieka oraz innych kręgowców de facto występują dwa tego typu systemy, wzajemnie ze sobą sprzężone:

● Ośrodkowy układ nerwowy, zwany też centralnym (w skrócie: OUN lub CNS od angielskiego central nervous system), zamknięty wewnątrz czaszki i kręgosłupa, na który składają się:

o  Mózgowie, a w nim:

▪ pień mózgu (rdzeń mózgu, śródmózgowie, most);

▪ kresomózgowie, czyli mózg właściwy (półkule mózgu lewa i prawa, międzymózgowie);

▪ móżdżek;

o  Rdzeń kręgowy
 

● Obwodowy układ nerwowy, zwany też peryferycznym (PNS), zlokalizowany poza czaszką i kręgosłupem, przenoszący impulsy między OUN a poszczególnymi organami, złożony z dwóch podsystemów:

somatyczny układ nerwowy (SNS – somatic nervous system), który zbudowany jest z dwóch rodzajów włókien, jakimi są:

▪  nerwy aferentne;

▪ nerwy eferentne;

autonomiczny system nerwowy (ANS – autonomic nerous system). W tym przypadku także istniejepodział na nerwy aferentne i eferentne, przy czym te drugie dzielą się jeszcze na 2 kolejne typy włókien nerwowych:

  • nerwy sympatyczne, tworzące tzw. układ współczulny;
  • nerwy parasympatyczne (układ przywspółczulny);

Reklama

Funkcje układu nerwowego

Funkcje układu nerwowego także są niezwykle zróżnicowane, a każdy z jego elementów realizuje odmienne zadania. 

  • Mózgowie zbiera i przetwarza wszystkie impulsy pochodzące ze środowiska zewnętrznego oraz wewnętrznego, stanowiąc realne i całościowe centrum dowodzenia aktywnością organizmu. 
  • Rdzeń kręgowy przewodzi impulsy z mózgu do obwodowego układu nerwowego i w odwrotną stronę.
  • Somatyczny układ nerwowy odpowiada za szeroko rozumianą interakcję ze światem zewnętrznym, w tym między innymi ruch ciała, napędzany przez mięśnie poprzecznie prążkowane.
  • Autonomiczny układ nerwowy zarządza pracą organów wewnętrznych, ich czynnością, aktywnością wydzielniczą etc. Jest całkowicie niezależny od woli człowieka.
  • Włókna aferentne przewodzą sygnały czuciowe z poszczególnych narządów wewnętrznych i systemów do OUN.
  • Włókna eferentne przewodzą sygnały ruchowe z OUN do organów.
  • Układ współczulny odpowiada za mobilizację i psychiczną kondycję organizmu.
  • Układ przywspółczulny zapewnia relaksację, odprężenie, odpoczynek.

Reklama

Choroby układu nerwowego

Układ nerwowy, w całej swojej wrażliwości i złożoności, narażony jest na dziesiątki różnego typu zaburzeń i schorzeń, bardzo często o dramatycznych konsekwencjach, upośledzających funkcjonowanie całego ustroju, a nawet prowadzących do śmierci. Istnieją niezliczone choroby układu nerwowego o silnie zdywersyfikowanym podłożu. 

● Choroby zwyrodnieniowe (neurodegeneracyjne):

Choroba Alzheimera

o Choroba Parkinsona

Choroba Creutzfeldta-Jacoba

o Stwardnienie zanikowe boczne

o Rdzeniowy zanik mięśni

o Pląsawica Huntingtona

● Choroby demielinizacyjne

o  Stwardnienie rozsiane

o  Poprzeczne zapalenie rdzenia

o  Rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia

o  Neuropatia obwodowa

● Choroby i zaburzenia naczyniowe:

o  Udar mózgu

● Choroby infekcyjne

o  Bakteryjne lub wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych

o  Bakteryjne lub wirusowe zapalenie mózgu

o   Choroba Heinego i Medina

Reklama

Jak zregenerować układ nerwowy?

Uszkodzenia powstałe w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, czyli mózgu i rdzenia kręgowego, są w dużej mierze nieodwracalne, co ma związek między innymi z niedostępnością tych struktur dla komórek naprawczych. Niemożliwe są zatem procesy autoregeneracji. Dlatego wszelkie choroby i zaburzenia OUN mają dalekosiężne skutki i mogą prowadzić do trwałego pogorszenia jakości życia a nawet śmierci. 

Pacjentom dotkniętym tego typu problemami współczesna medycyna zdolna jest zaoferować jedynie działania hamujące postęp destrukcyjnych zmian lub ograniczające ich konsekwencje, jednak i to nie zawsze jest skuteczne. Łatwiej naprawie poddają się struktury obwodowe, przy czym pytanie, jak zregenerować układ nerwowy, nie znajduje jednej konkretnej odpowiedzi. Wszystko zależy od charakteru uszkodzeń, ich skali i lokalizacji. 

Nerwy obwodowe ulegają uszkodzeniom na skutek urazów i schorzeń. Najlżejszym przypadkiem jest czasowe zaburzenie przewodzenia, do czego dochodzi na skutek ucisku na nerw (np. w przypadku złamań z przemieszczeniem, obrzęków, guzów). W takim przypadku liczyć można na samoistną regenerację, pod warunkiem ustąpienia przyczyny pierwotnej. 

Względnie dobre rokowania są także w przypadku przerwania tzw. wypustek osiowych włókna nerwowego, ale bez oplatającej go osłonki. Również i w tej sytuacji wystarczające mogą się okazać mechanizmy autonaprawcze organizmu. 

Regenerację można wspierać poprzez:

  •  wyciszenie emocjonalne i ruchowe;
  •  stosowanie właściwej diety, bogatej zwłaszcza w witaminy z grupy B, a także składniki mineralne, takie jak magnez i cynk;
  • poddanie się zabiegom fizjoterapeutycznym oraz fizykoterapeutycznym (np. elektrostymulacji);

Najtrudniejszym przypadkiem jest całkowite przerwanie włókien nerwowych, wraz z osłonkami. Niezbędne jest wówczas ich chirurgiczne zespolenie w czasie skomplikowanej i precyzyjnej operacji.

Czytaj również

Bibliografia

  • Bochenek A., Reicher M.: „Anatomia człowieka. Tom I. Anatomia ogólna, kości, stawy i więzadła, mięśnie”. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2006
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Podobne artykuły
Wizualizacja podwzgórza
Podwzgórze: funkcje, budowa i hormony. Choroba i uszkodzenie
Wizualizacja komórek nerwowych
Komórki nerwowe – budowa, rodzaje, funkcje i regeneracja
Wizualizacja ludzkiego mózgu
Móżdżek – funkcje, budowa, choroby, zanik. Za co odpowiada?
Ośrodkowy układ nerwowy (OUN) - budowa, funkcje

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!