Glejak to najczęstszy pierwotny nowotwór złośliwy występujący w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Glejaki tworzą się z komórek glejowych, które razem z komórkami nerwowymi tworzą zrąb mózgu. Pierwotnie występują tylko w OUN, czyli mózgu lub rdzeniu kręgowym, lecz mogą dawać przerzuty do innych organów.
Glejaki stanowią 40 proc. nowotworów wewnątrzczaszkowych, ale jedynie 2-3 proc. wszystkich nowotworów wykrywanych w ciele człowieka. Z badań epidemiologicznych wynika, że każdego roku wykrywa się glejaka u 7 na 100 tysięcy osób na świecie. W Polsce każdego roku notuje się ponad 2500 przypadków. Nieznacznie wyższy współczynnik zachorowalności obserwuje się u mężczyzn.
Reklama
Przyczyny glejaka
Skąd się biorą glejaki? Naukowcy od lat próbują to ustalić, jednakże pytanie wciąż pozostaje bez odpowiedzi. Jedna z pierwszych teorii zakładała, że glejaki tworzą się na skutek mutacji w komórkach glejowych. Kiedy odkryto neuronalne komórki macierzyste w strefie okołokomorowej u dorosłych, sformułowano nową teorię ich powstawania.
Przyczyn zaczęto poszukiwać w komórkach macierzystych, będących rezerwuarem komórek neuronalnych, które mogą przekształcać się zarówno w komórki glejowe, jak i nerwowe, by naprawić drobne uszkodzenia mózgu. Komórki te pozostają niezróżnicowane, by móc w sytuacji uszkodzenia przekształcić się dowolną komórkę nerwową. Uznaje się, że glejaki powstają ze zmutowanych neuronalnych komórek macierzystych, które przekształcają się w komórki glejowe.
Reklama
Objawy glejaka
Objawy glejaka zależą przede wszystkim od wielkości guza oraz jego lokalizacji. Warto podkreślić, że u większości pacjentów glejak początkowo nie daje żadnych objawów. Pojawienie się objawów z reguły jest wynikiem wzrostu guza, powodującego ucisk i wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego.
Do najczęstszych objawów glejaka mózgu należą:
- bóle głowy,
- nudności,
- wymioty,
- osłabienie sprawności umysłowej,
- zaburzenia osobowości,
- zaburzenia pamięci,
- zaburzenia mowy, wzroku i słuchu
- zaburzenia chodu,
- napady padaczkowe,
- niedowłady i zaburzenia czucia,
- obrzęk mózgu.
Reklama
Leczenie glejaka
Leczenie glejaków także zależy od umiejscowienia guza oraz stopnia złośliwości. Glejaki I i II stopnia leczy się głównie operacyjnie. Jeśli zmiana zostanie całkowicie usunięta, w dalszej kolejności pacjenci są poddawani obserwacji. Natomiast zmiany III i IV stopnia po zabiegu chirurgicznym są poddawane leczeniu onkologicznemu – radioterapii lub chemioterapii. Operacje wykonuje się drogą kraniotomii lub endoskopowo.
Jeżeli chodzi o leczenie onkologiczne, zastosowanie znajdują:
- radioterapia klasyczna,
- radiochirurgia,
- terapia protonowa,
- chemioterapia dożylna lub doustna z użyciem Temozolamidu, PCV, Lomustyny, Irinotecanu, Avastinu.
Nadzieją na wyleczenia glejaków są innowacyjne terapie celowane, immunoterapie oraz hipertermia, które poddawane są badaniom klinicznym.
Reklama
Glejak – rokowania
Rokowania, podobnie jak leczenie, zależą od stopnia złośliwości guza, jego wielkości, umiejscowienia, a także wieku pacjenta. Im mniejszy stopień złośliwości, tym bardziej pomyślne rokowania. Niestety najczęściej wykrywanym nowotworem komórek glejowych jest glejak wielopostaciowy, który zaliczany jest do IV, najwyższego stopnia złośliwości.
Reklama
Glejak wielopostaciowy
Glejak wielopostaciowy (glioblastoma multiforme) jest najbardziej złośliwą postacią pierwotnego nowotworu ośrodkowego układu nerwowego. Glejaki to grupa nowotworów występujących pierwotnie w obrębie OUN. Niezwykle rzadko powstają poza mózgiem lub rdzeniem kręgowym, jednakże mogą dawać przerzuty do płuc, węzłów chłonnych, kości i wątroby.
Glejaki generalnie wywodzą się z komórek glejowych – astrocytów, oligodendrocytów lub ependymocytów. Pochodzące od astrocytów nazywa się gwiaździakami. Wywodzą się z oligodendrocytów i są nazywane skąpodrzewiakami, zaś z ependymocytów – wyściółczakami. Wyróżnia się także skąpodrzewiakogwiaździaki, które pochodzą od astrocytów i oligodendrocytów.
Glejak wielopostaciowy jest zaliczany do gwiaździaków, jednakże ma bardzo zróżnicowany układ komórkowy. Poza glejakami wyróżnia się także inne nowotwory, które występują w ośrodkowym układzie nerwowym, takie jak oponiaki, gruczolaki czy rdzeniaki, jednak glejaki stanowią 40 proc. wszystkich nowotworów stwierdzanych w OUN, a wielopostaciowe – 15 proc. Szacuje się, że każdego roku na całym świecie glejaka diagnozuje się u 7 na 100 tysięcy osób.
Reklama
Glejak wielopostaciowy - etapy choroby nowotworowej
W zależności od agresywności nowotworu i stopnia wzrostu, glejaki klasyfikuje się według skali od I do IV. Glejaki I stopnia występują głównie u dzieci i mają najlepsze rokowania. Glejaki II stopnia, nazywane także wysokozróżnicowanymi, są guzami wolnorosnącymi o nienaciekowym charakterze wzrostu. Glejaki III stopnia nazywa się anaplastycznymi. Rosną szybciej i mają gorsze rokowania niż wysokozróżnicowane. Glejaki IV, ostatniego stopnia, są nazywane wielopostaciowymi. Są agresywne, niskozróżnicowane i mają najmniej korzystne rokowania dla pacjenta.
Glejak wielopostaciowy ma najbardziej agresywny przebieg – rośnie bardzo szybko, nacieka i niszczy przylegające tkanki. Choroba postępuje niezwykle szybko. Mimo postępu technik zabiegowych, radioterapii i chemioterapii, nie ma skutecznej metody leczenia.
Reklama
Objawy glejaka wielopostaciowego
Glejak wielopostaciowy może się rozwijać przez kilka lat, nie dając żadnych objawów chorobowych. U większości pacjentów objawy pojawiają się dopiero wtedy, gdy guz jest na tyle duży, że zaczyna uciskać mózgowie lub kiedy zaczyna naciekać na okoliczne tkanki.
Do pierwszych objawów glejaka wielopostaciowego należą:
- ból głowy,
- mdłości,
- wymioty,
- senność,
- zaburzenia świadomości.
Glejak wielopostaciowy - ostatnie stadium choroby
Postęp choroby, od momentu pojawienia się pierwszych objawów glejaka wielopostaciowego do wejścia w ostatnie stadium, jest zwykle bardzo szybki i gwałtowny.
W ostatnim stadium glejaka wielopostaciowego pojawiają się następujące objawy:
- napady padaczkowe,
- zmiany osobowości i zachowania,
- zaburzenia widzenia,
- trudności z mówieniem lub rozumieniem mowy,
- utrata siły mięśniowej lub czucia,
- zmiana chodu.
Glejak wielopostaciowy – rokowania
Rokowania pacjentów ze zdiagnozowanym glejakiem wielopostaciowym nie są pomyśle. Średni czas życia, od momentu postawienia diagnozy, wynosi rok, półtora, przy czym warto zaznaczyć, że rokowania zależą od osobniczej złośliwości guza. Z badań wynika, że tylko 5 proc. chorych udaje się przeżyć 3 lata. Mimo ogromnego postępu w medycynie, nie istnieje skuteczna metoda leczenia glejaka wielopostaciowego.
Pacjenci są poddawani operacji chirurgicznej, o ile guz jest operacyjny, a także radioterapii, chemioterapii lub immunoterapii, jednakże guz szybko powraca. W wielu przypadkach leczenie ma jedynie charakter paliatywny, a średni czas życia pacjentów, którzy nie poddają się leczeniu wynosi 3 miesiące.
Czytaj też:
