Ilość zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu związana jest oczywiście ze zwiększonym występowaniem kleszczy – notuje się zwykle dwa nasilenia zachorowań, które przypadają na czerwiec/lipiec oraz wrzesień/październik. W Polsce co roku rozpoznaje się około 250 przypadków zachorowań na kleszczowe zapalenie mózgu.
Szczepionka na kleszczowe zapalenie opon mózgowych pozwala na zabezpieczenie się przed chorobą nawet w 95%, dlatego aby zaczęła działać w sezonie wiosennym, zaleca się jej wykonanie jeszcze w okresie zimowym.
Kleszczowe zapalenie mózgu – co to jest?
Kleszczowe zapalenie mózgu i borelioza to dwa najpoważniejsze schorzenia przenoszone przez pasożyty, a dokładniej kleszcze. To choroba o podłożu wirusowym, a jej przebieg może być zarówno łagodny w swoich skutkach, jak i nawet zagrażający życiu. Wirus kleszczowego zapalenia mózgu przedostaje się do ludzkiego organizmu na skutek ukąszenia przez zakażonego kleszcza.
Niestety obecność pasożyta na ciele najczęściej jest zupełnie niewyczuwalna, dlatego bardzo ważne jest, by szczególnie w sezonie ich największego wysypu, dokładnie oglądać ciało po każdym spacerze, a także pamiętać o ubraniu zakrywającym ciało. Wirusa mogą przenosić różne rodzaje kleszczy, jednak najczęściej nosicielem jest pasożyt łąkowy.
Kleszczowe zapalenie mózgu – objawy
Choroba rozwija się kilka-kilkanaście dni od ugryzienia przez kleszcza. Jej przebieg może być różnorodny – od przypadków bezobjawowych, poprzez skąpoobjawowe, po bardzo ciężkie zachorowania, czasem prowadzące nawet do śmierci.
Pierwsze objawy kleszczowego zapalenia mózgu są podobne do grypy, a więc:
- gorączka,
- bóle mięśniowo-stawowe,
- osłabienie,
- katar,
- nudności,
- uczucie rozbicia i ogólnego gorszego samopoczucia.
Wymienione objawy mogą utrzymywać się około tygodnia, po czym może nastąpić różnie długo trwający (najczęściej kilkanaście dni) okres bezobjawowy. W następnej kolejności pojawiają się objawy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenia mózgu.
W tej fazie występują:
- nudności,
- wymioty,
- objawy oponowe (np. sztywność karku),
- wysoka gorączka,
- różnego rodzaju objawy neurologiczne.
Jeżeli pojawią się takie objawy, to są one zdecydowanym wskazaniem do hospitalizacji. Większość przypadków kleszczowego zapalenia mózgu przebiega łagodnie, ale nawet te łagodne postacie mogą wiązać się czasem z występowaniem objawów niepożądanych, do których zaliczamy:
- zaburzenia psychiczne (depresja, zaburzenia snu),
- trwałe upośledzenie słuchu,
- niedowłady o różnym stopniu nasilenia,
- uszkodzenie móżdżku.
Śmiertelność w przypadku kleszczowego zapalenia mózgu sięga 2%.
Kleszczowe zapalenie mózgu – szczepionka
Swoistą metodą zabezpieczenia przed kleszczowym zapaleniem mózgu jest dostępna szczepionka na kleszczowe zapalenie mózgu. Zalecana głównie osobom zawodowo związanym z przebywaniem w terenach leśnych (gajowi, wojskowi, leśnicy, myśliwi), zwłaszcza w miejscach endemicznego występowania choroby, rolnikom, turystom, uczestnikom obozów i kolonii.
Szczepionka przeciw kleszczowemu zapaleniu opon mózgowych polega na podaniu trzech dawek szczepionki inaktywowanej, która zapewnia odporność u ponad 95% szczepionych na okres 3-5 lat. Po takim czasie zaleca się przyjęcie dawki przypominającej. Szczepienie powinno się rozpocząć na kilka miesięcy przed zwiększonym występowaniem kleszczy, a więc jeszcze w miesiącach zimowych.
Szczepienie powinno zostać wykonywana pod okiem specjalisty, który dobierze odpowiednią dawkę oraz opowie o działaniach niepożądanych, do którą należą m.in.:
- powiększenie węzłów chłonnych,
- zaczerwienienie i obrzęk w miejscu nakłucia,
- mdłości,
- ból w miejscu szczepionki.
Większość skutków ubocznych powinno ustąpić maksymalnie po 24 godzinach od momentu wykonania szczepienia.
Kleszczowe zapalenie mózgu – diagnostyka
Bardzo duże znaczenie w diagnostyce ma dokładnie zebrany wywiad lekarski, w szczególności w powiązaniu z objawami oraz faktem pogryzienia przez kleszcze w miejscu endemicznego występowania choroby.
Niejednokrotnie jednak pacjenci nie zauważają ugryzienia przez kleszcza, co nieco utrudnia rozpoznanie i możne prowadzić diagnostykę na boczne tory. Częstym badaniem wykonywanym w podejrzeniu kleszczowego zapalenia mózgu jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, który uzyskuje się poprzez punkcję lędźwiową.
Aby potwierdzić chorobę, poszukuje się przeciwciał przeciw wirusowi wywołującemu chorobę w klasie IgM (świeże zachorowanie) oraz IgG (zachorowanie przebyte). Wykorzystuje się do tego płyn mózgowo-rdzeniowy badany metodami ELISA oraz PCR.
Kleszczowe zapalenie mózgu - leczenie
Nie ma leczenia przyczynowego, dlatego kuracja opiera się na postępowaniu objawowym.
Podczas kleszczowego zapalenia mózgu podaje się głównie leki:
- przeciwzapalne,
- przeciwgorączkowe,
- przeciwbólowe,
- witaminy.
Niejednokrotnie wymagana jest długotrwała hospitalizacja, dlatego bardzo ważna jest szczególna ochrona przed pasożytami, by nie doprowadzić do stanu chorobowego w organizmie.
Odkleszczowe zapalenie opon mózgowych – jak chronić się przed kleszczami?
By chronić się przed chorobą, niezwykle istotna jest profilaktyka. Wybierając się na wycieczkę do lasu, na łąkę czy w góry powinniśmy pamiętać o odpowiednim zabezpieczeniu się przed pogryzieniem przez kleszcze.
- Warto wyjść na wycieczkę w ubraniu, które zakrywa jak największą powierzchnię naszego ciała.
- Należy pamiętać również o zastosowaniu odpowiedniego środka odstraszającego kleszcze.
- Jeżeli to możliwe, nie należy odwiedzać miejsc endemicznego występowania choroby.
- Po wycieczce należy dokładnie obejrzeć całe ciało pod kątem obecności kleszczy na skórze.
Jeżeli zauważymy kleszcza, który jest wpięty w skórę, należy go w miarę możliwości szybko wyciągnąć. Należy wówczas delikatne pociągnąć pęsetą za główkę kleszcza, uważając, aby go nie zmiażdżyć i nie „wcisnąć” jego zawartości w miejsce ugryzienia. Miejsce po ugryzieniu należy zdezynfekować. Nie należy smarować kleszcza tłuszczami ani innymi środkami.
Czytaj również:
