Reklama
Zaburzenia emocjonalne u dzieci
Zaburzenia emocjonalne u dzieci występować mogą od pierwszych lat życia aż po próg dorosłości, na każdym z etapów przyjmując różne postaci, z charakterystycznymi dla nich objawami. Przyczyn tego stanu rzeczy należy upatrywać w wielu czynnikach, w tym w szczególności neurobiologicznych oraz psychospołecznych.
Zaburzenia emocjonalne u dzieci wywoływane są między innymi przez:
- Schorzenia i zaburzenia negatywnie wpływające na gospodarkę hormonalną, w tym przede wszystkim na poziom neuroprzekaźników, takich jak serotonina, dopamina i noradrenalina.
- Anomalie w budowie oraz działaniu ośrodkowego układu nerwowego.
- Czynniki osobowościowe, w tym w szczególności nadmierna wrodzona lękliwość, hipochondria, brak wiary w siebie.
- Błędy popełniane w procesie wychowania i socjalizacji, takie jak:
● nadopiekuńczość/całkowity brak nadzoru,
● nieobecność w życiu dziecka/przytłoczenie malucha obecnością rodzica,
● nadmierne rozpieszczanie/zbyt daleko posunięty krytycyzm.
- Przemoc domowa, kłótnie, atmosfera strachu, molestowanie seksualne.
Reklama
Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym
Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku przedszkolnym najczęściej mają związek z zaburzeniem dotychczasowego rytmu życia, wielogodzinnym odseparowaniem od rodziców, pierwszym szerszym kontaktem ze środowiskiem rówieśniczym. W tym wieku dają o sobie znać już także błędy wychowawcze z pierwszych trzech lat życia oraz wszelkiego rodzaju patologie domu rodzinnego odciskające piętno na psychice.
Katalog zaburzeń emocjonalnych i behawioralnych u maluchów w przedziale wiekowym 3-7 jest bardzo szeroki.
- Zaburzenia nerwicowe różnego typu, występujące na podłożu lękowym, które powstają w reakcji na stres, poczucie zagrożenia, problemy adaptacyjne, separację. Objawiać mogą się na dziesiątki sposobów, w tym poprzez płaczliwość, apatię, agresję.
- Strach– uczucie prostsze niż lęk, powodowane konkretnym zagrożeniem, np. przemocą albo przed ciemnością. O ile w pierwszym przypadku mówimy o patologii, o tyle strach związany z brakiem światła występuje u ogromnego odsetka maluchów.
- Moczenie nocne – mimowolne, niekontrolowane popuszczanie moczu w czasie snu; zaburzenie emocjonalno-behawioralne, związane z niewykształceniem właściwych odruchów, ale też skorelowane z wysokim poziomem zalęknienia.
- Jąkanie– niemożność wypowiedzenia określonych zgłosek lub ich powtarzanie, występujące m.in. na tle nerwowym.
- Tiki– niekontrolowane ruchy określonych grup mięśni, często występujące na skutek traumatycznych wydarzeń lub długotrwałej ekspozycji na czynniki patologiczne, takie jak przemoc fizyczna i psychiczna oraz inne formy agresji.
- Obojętność uczuciowa będąca konsekwencją braku wystarczającego kontaktu z matką w pierwszych latach życia
- Zahamowanie psychoruchowe– daleko posunięta apatia, wycofanie. Wedle przyjętej typologii dzieci zahamowane mogą być:
● zmotywowane-napiętę, a w konsekwencji ogromnie przykładające się do wszystkich zadań
● podporządkowane lub wyciszone – grzeczne, posłuszne, małomówne
● zobniżoną samooceną – samokrytyczne, o miernym poczuciu własnej wartości
- Nadpobudliwość psychoruchowa – zaburzenia funkcjonowania układu nerwowego, stanowiące przyczynek do obserwowania dziecka pod kątem ADHD i ewentualnej diagnozy około 7 urodzin.
- Agresja, zarówno fizyczna, jak też psychiczna/werbalna
- Zaburzenia łaknienia, jadłowstręt.
Reklama
Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku szkolnym
Zaburzenia emocjonalne u dzieci w wieku szkolnym są po części kontynuacją problemów wyniesionych z przedszkola, a po części dysfunkcjami o zupełnie nowym charakterze. Które występują najczęściej?
- Agresja, która nabiera zupełnie nowej formy, inne staje się też jej podłoże. U części dzieci, w wieku około 8 lat zachowania agresywne stają się narzędziem służącym podporządkowaniu grupy, mającym na celu zajęcie jak najwyższej pozycji w tworzących się hierarchiach. Z ewolucyjnego punktu widzenia są to zachowania wytłumaczalne, część z nich może jednak stanowić podwaliny pod rozwój osobowości i zachowań psychopatycznych. U innych z kolei dzieci, pojawia się autoagresja i działania agresywne wobec najsłabszych, będące konsekwencją i próbą odreagowania przemocy doświadczanej na własnej skórze ze strony silniejszych kolegów, czy osób dorosłych.
- Zaburzenia lękowe, zaniżona samoocena, nadmierny krytycyzm, nerwica, alienacja – związane z pierwszymi niepowodzeniami w szkole, wyśmiewaniem, krytyką rodziców i nauczycieli.
- ADHD – zaburzenie działania układu nerwowego, objawiające się poprzez nadmierną ruchliwość, ale też niemożność skupienia uwagi, rozbieganie myślowe, silne pobudzenie emocjonalne.
- Depresja. Po raz pierwszy może się pojawiać w wieku 6-7 lat, wówczas nie przyjmując jeszcze swej dorosłej postaci. Dzieci chorujące na depresję rzadko zmagają się z silnym obniżeniem nastroju, częściej natomiast doznają objawów psychosomatycznych, takich jak ból brzucha czy głowy.
Reklama
Zaburzenia emocjonalne u nastolatków
Zaburzenia emocjonalne u nastolatków wiążą się przede wszystkim ze zmianami zachodzącymi w organizmie i psychice człowieka w okresie dojrzewania płciowego.
To czas hormonalnej burzy, silniejszego skupienia na atrakcyjności fizycznej, pierwszych uniesień i rozczarowań sercowych. To także czas intensywnych eksperymentów z alkoholem, narkotykami, dopalaczami
Jednocześnie okres dojrzewania bezpośrednio poprzedza wejście w dorosłość, co skutkuje koniecznością dokonywania pierwszych poważnych wyborów. Z każdym rokiem narasta presja narzucana przez siebie samego oraz otoczenie, podszyta lękiem o to, co wydarzy się w przyszłości.
W związku z tym najczęstsze zaburzenia emocjonalne u nastolatkówto:
- depresja, wówczas już zbliżona charakterem do zaburzeń afektywnych u dorosłych, zarówno endogenna, związana głównie z niedoborami hormonalnymi, jak też egzogenna, w tym wieku wynikająca w głównej mierze z rozczarowań miłosnych, doświadczanej przemocy, a także braku odpowiedzi, na pierwsze w życiu pytania natury egzystencjalnej. Depresja wieku nastoletniego jest bardzo niebezpieczna – brak wykształconych mechanizmów obronnych powoduje, że niedojrzała psychika stosunkowo ciężko radzi sobie z pojawiającymi się myślami o samobójstwie, jako drodze do rozwiązania problemów,
- zaburzenia lękowe różnego typu, odnoszące się zwłaszcza do sfery kontaktów rówieśniczych, przemocy, statusu materialnego, własnego wyglądu, atrakcyjności społecznej i seksualnej,
- anoreksja, czyli psychiczny jadłowstręt oraz bulimia – psychiczny pęd ku jedzeniu, wzbudzający jednak poczucie winy i chęć ukarania się, co zazwyczaj prowadzi do zwracania przyjmowanego pokarmu. Są to typowe zaburzenia emocjonalne zwłaszcza dla dziewcząt w wieku 13-16 lat, związane z presją kulturową narzucającą określone kanony urody,
- chorobliwy wstyd dotyczący własnej cielesności: powiększających się piersi u dziewcząt, pojawiającego się owłosienia na twarzy i w miejscach intymnych, tuszy, wysokiego lub niskiego wzrostu itd.
Reklama
Jak pomóc dziecku z zaburzeniami emocjonalnymi?
Wszystko zależy od wieku pacjenta oraz charakteru dysfunkcji. U osób przed ukończeniem 18 roku życia stosunkowo rzadko stosuje się leczenie farmakologiczne, a jeśli tak, to najczęściej z użyciem inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny, takich jak: fluoksetyna, escitalopram, paroksetyna.
Zdecydowanie jednak częściej prowadzi się działania psychoterapeutyczne oraz psychoedukacyjne. Ich celem jest rozpoznanie źródeł napięć, redukcja poziomu lęku, zarówno uświadomionego jak też nieuświadamianego, a na koniec – wyrobienie właściwych mechanizmów obronnych i nowych sposobów myślenia oraz postępowania.
Bardzo ważne jest też wsparcie najbliższych osób, w szczególności matki i ojca, pozwalające zwiększyć poczucie bezpieczeństwa i akceptacji dla własnego jestestwa. Należy przy tym jednak pamiętać, by nie wpadać ze skrajności w skrajności, czyli na przykład z oziębłości w nadopiekuńczość – dlatego fachową psychoterapią i psychoedukacją powinni być objęci także rodzice małego pacjenta.
