Na czym polega żywienie dojelitowe? Zasady PEG w domu

Reklama

Co to jest żywienie dojelitowe?

Żywienie dojelitowe, nazywane również enteralnym (EN - enteral nutrition), polega na podawaniu składników odżywczych bezpośrednio do żołądka lub jelit. Stosowane jest u pacjentów, którzy ze względu na stan zdrowia nie mogą spożywać pokarmów drogą doustną.

Używane są do tego celu specjalne sondy, które wprowadza się do przewodu pokarmowego na kilka sposobów. Praktykowane jest żywienie:

• Przez nos, za pomocą zgłębnika prowadzącego do żołądka lub jelit.
• Przez powłoki skórne brzucha, poprzez utworzone chirurgicznie przetoki odżywcze, metodami:
• PEG (percutaneous endoscopic gastrostomy - przezskórna endoskopowa gastrostomia) - cewnik wprowadzany do żołądka.
• PEJ  (percutaneous endoscopic jejunostomy - przezskórna endoskopowa jejunostopia) - cewnik wprowadzany do jelit.

Karmienie dojelitowe odbywa się wedle ściśle określonych zasad, które uwzględniają ocenę stanu pacjenta, wskazania i przeciwwskazania do zastosowania takiego żywienia, wybór odpowiednich składników odżywczych i ustalenie ich proporcji oraz łącznej kaloryczności, a także monitorowanie stanu chorego w trakcie terapii.

Pierwsze próby żywienia dojelitowego, nie przypominające w niczym współczesnych procedur, były podejmowane już w starożytności.

O tak zwanych wlewkach doodbytniczych, czyli podawaniu pokarmu poprzez odbyt, pisał już Herodot, grecki historyk żyjący w V wieku przed naszą erą. Metoda ta była upowszechniona w wielu rejonach świata do XIX wieku.

Jednocześnie, począwszy od XVI wieku, pracowano nad innymi drogami dostępu do układu pokarmowego. W 1598 r Capivacceus jako pierwszy podawał choremu wodę i mleko przez rurkę wprowadzoną bezpośrednio do przełyku.

Z 1822 r. pochodzi pierwsze doniesienie o karmieniu przez przetokę pokarmową w brzuchu, aczkolwiek nie była ona wytworzona celowo - jedzenie wprowadzono przez… ranę postrzałową.

Niedługo później lekarze zaczęli myśleć o chirurgicznym tworzeniu przetok. Po wielu latach niepomyślnych prób, udało się to zrobić w roku 1875.

W drugiej połowie XX wieku stopniowo wprowadzano metody PEG i PEJ oraz wiele udoskonaleń mających na celu zwiększenie skuteczności żywienia dojelitowego przy jednoczesnym ograniczeniu powikłań.

Kiedy stosuje się żywienie dojelitowe? Wskazania

Ogólne wskazania do żywienia dojelitowego są bardzo proste. Jest ono wdrażane wtedy, gdy nie ma możliwości, aby pacjent przyjmował pokarmy doustnie, a także wtedy, gdy żywienie naturalne nie zapewnia wystarczającej podaży niezbędnych do życia składników.

Są to sytuacje, w których choremu grozi niedożywienie ze wszelkimi tego konsekwencjami. Potencjalnie przyczyn takiego stanu rzeczy może być wiele, w praktyce najczęściej jednak żywienie PEG i inne tego typ procedury są stosowane w następujących przypadkach:

• Uniemożliwione połykanie, na przykład ze względu na zaawansowane nowotwory głowy, szyi i przełyku, silne zapalenie błon śluzowych układu trawiennego, czy stan po operacji któregoś z górnych odcinków przewodu pokarmowego.
• Choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita, niedrożność jelit i inne schorzenia, w stanach zaawansowanych wymagające odciążenia dróg pokarmowych i zwiększenia efektywności żywienia.
• Schorzenia neurologiczne i neurodegeneracyjne, takie jak choroby Alzheimera i Parkinsona czy stwardnienie rozsiane.
• Niedożywienie, będące konsekwencją zaburzeń wchłaniania, chorób, urazów etc.
• Przygotowanie pacjentów do niektórych operacji, zwłaszcza jamy brzusznej.

Czas trwania żywienia dojelitowego jest nieokreślony. Wszystko zależy od stanu zdrowia pacjenta. Rozwiązanie to może być zarówno krótkotrwałe (kilka dni - tygodni), jak też trwałe (nawet przez wiele lat).

To, kiedy żywienie dojelitowe jest niezbędne, określa lekarz opiekujący się pacjentem. Warto w tym miejscu dodać, że procedura ta jest przewidziana dla osób w każdym wieku. W ten sposób mogą być odżywiane zarówno maleńkie dzieci, jak też seniorzy u schyłku życia.

Jak wygląda żywienie dojelitowe?

Żywienie dojelitowe realizuje się bardzo różnymi metodami. W przypadkach doraźnych i krótkotrwałych, zastosowanie często znajduje zgłębnik dojelitowy lub dożołądkowy.

Jest to cienka rurka wykonana z elastycznego silikonu, którą wprowadza się przez nos. Pokarm podawany jest przez jeden otwór w nozdrzach, drugi służy do oddychania. W stanach poważniejszych i długotrwałych często jednak wymagane jest utworzenie dostępu przez powłoki brzuszne.

W tym celu chirurg nacina skórę, wykonując tzw. przetokę, czyli połączenie umożliwiające dostęp z zewnątrz bezpośrednio do żołądka (gastrostomia, PEG) lub jelit (jejunostopia, PEJ). Następnie do środka wprowadzany jest specjalny cewnik, przez który będzie podawny pokarm.

Reklama

Żywienie dojelitowe w domu

Żywienie dojelitowe stosowane jest w szpitalach i placówkach opieki, ale w wielu przypadkach chorzy są w ten sposób karmieni w warunkach domowych.

Jest to możliwe po wcześniejszym utworzeniu drogi dostępu, a więc założeniu zgłębnika lub wykonaniu przetok i umieszczeniu cewników.

Żywienie dojelitowe w domu realizuje się na zlecenie i pod kontrolą lekarza, jeżeli nie widzi on wskazań do tego, by pacjent był hospitalizowany.

Pokarm aplikowany jest za pomocą specjalnych akcesoriów. Oprócz zgłębnika lub cewnika, niezbędny sprzęt, to między innymi:

• pompa, która zapewnia płynne podawanie pokarmu;
• rurka/wężyk łącząca pompę z cewnikiem;
• torba/pojemnik na odżywki, które przyjmuje pacjent;
• strzykawka służąca m.in. do utrzymania czystości zestawu.

Dodatkowo potrzebne są też drobniejsze akcesoria, w tym pojemniki do mieszania i odmierzania składników odżywczych, opatrunki, jałowe chusteczki itd.

Reklama

Preparaty do żywienia dojelitowego

Z oczywistych względów chory karmiony z pominięciem jamy ustnej, nie otrzymuje tradycyjnych posiłków. Stosuje się specjalne preparaty do żywienia dojelitowego, zawierające wszystkie niezbędne składniki odżywcze w postaci płynnej. Są to tak zwane diety przemysłowe.

Preparatów takich nie przygotowuje się samodzielnie w warunkach domowych. Chorzy lub ich opiekunowie kupują mieszanki przygotowane wedle ścisłych kryteriów i podlegające zaawansowanej kontroli jakościowej i ilościowej.

Istnieją różne rodzaje żywienia dojelitowego. Wyróżnia się diety:

• standardowe (dla chorych bez zaburzeń trawienia, wchłaniania i metabolicznych);
• specjalistyczne (z zaburzeniami).

Inny z podziałów wyszczególnia diety bezresztkowe, ubogoresztkowe i bogatoresztkowe. Odnosi się on do zawartości błonnika pokarmowego. Kryterium jest też kaloryczność.

W tym względzie wyróżnia się diety normoenergetyczne, wysokoenergetyczne oraz niskoenergetyczne.

Oprócz tego istnieją też diety białkowe (gdy minimum 20 proc. dostarczanej energii pochodzi z białka), wysokotłuszczowe (minimum 40 procent energii pozyskiwanej z tłuszczów) i inne.

Mieszanki te można kupić m.in. w aptekach i sklepach z żywnością medyczną.

Reklama

Jakie są powikłania przy żywieniu dojelitowym?

Żywienie dojelitowe jest procedurą zapewniającą podaż niezbędnych składników, a przez to umożliwiającą względnie normalne funkcjonowanie, wspierającą leczenie a nawet ratującą życie.

Mimo jednak stale wprowadzanych udoskonaleń, ten sposób karmienia związany jest też z ryzykiem skutków ubocznych i powikłań. Należą do nich:

• Biegunka - efekt przedostawania się wody przez błonę śluzową jelita, często występujący u pacjentów stosujących dietę wysokosmolarną. Aby jej zapobiegać, należy dbać o dobór składników odżywczych oraz szybkość wlewu. Powinno się też zidentyfikować oraz usunąć inne czynniki zwiększające podatność na nieprawidłowe wypróżnienia. Stosuje się również różnego typu leki, w tym m.in. probiotyki zawierające kultury pożytecznych drobnoustrojów.
• Nudności i wymioty - konsekwencja opóźnionego opróżniania żołądka, zbyt dużej prędkości infuzji, wysokiej osmolarności pokarmu, a nawet jego nieprzyjemnego zapachu.
• Zaparcia - skutek „rozleniwienia” przewodu pokarmowego, niskiej aktywności pacjenta, zatkania jelit kałem, braku włókien pokarmowych (zwłaszcza przy dietach bezresztkowych).
• Zachłyśnięcie - dochodzi do niego m.in. u pacjentów z zaburzoną świadomością czy dysfunkcjami neurologicznymi. Przedostanie się treści pokarmowych do płuc stanowi jedno z najcięższych potencjalnych powikłań, będąc stanem bezpośredniego zagrożenia życia.
• Powikłania metaboliczne, w tym hipoglikemia (niedocukrzenie) i hiperglikemia (nadmierne stężenie glukozy), hipokaliemia (niedobór potasu), hiponatremia (niedobór sodu), hipernatremia (nadmiar sodu), niedobory witamin, tzw. zespół ponownego odżywiania.
• Krwotok z błon śluzowych żołądka.
• Wydostawanie się treści pokarmowych przez przetokę na zewnątrz ciała.
• Niedrożność mechaniczna jelit.
• Przedostanie się cewnika do dalszych części przewodu pokarmowego.
• Zapalenie skóry wokół cewnika.
• Kaszel, duszności i sinica związane z wprowadzeniem zgłębnika do tchawicy.
• Suchość błon śluzowych nosa, gardła i jamy ustnej, występująca przy zmniejszonym wydzielaniu śliny.
• Nadżerki i martwica nosa.
• Ostre zapalenie zatok.
• Zapalenie ucha środkowego.
• Zapalenie przełyku.
• Perforacja przełyku.
• Trwałe utkwienie zgłębnika i niemożność jego usunięcia, a także inne problemy, takie jak jego zatkanie czy zapętlenie.

Reklama

Czy żywienie dojelitowe podlega refundacji? Cena

Żywienie dojelitowe jest drogą procedurą, ale jej koszt podlega całkowitej refundacji przez NFZ. Kwestia ta nie musi zatem martwić większości pacjentów.

Fundusz pokrywa zarówno koszty codziennej diety, jak też wypożyczenia sprzętu służącego do jej podawania oraz wszelkich dodatkowych akcesoriów, a także wykwalifikowanej opieki medycznej i pielęgniarskiej.

Aby otrzymać wsparcie pacjent musi posiadać:

• ważne ubezpieczenie zdrowotne,
• skierowanie do poradni żywieniowej,
• założony sztuczny dostęp do przewodu pokarmowego - może to być zgłębnik, gastrostomia lub jejunostomia.