Katar sienny - przyczyny, objawy, leczenie, leki

Najczęściej za rozwój kataru siennego odpowiadają substancje uczulające, które wdychamy, czyli tzw. alergeny wziewne. Na schorzenie to cierpi około 10-25% ogólnej populacji, oznacza to że co piąta spotkana przez nas osoba choruje na alergiczny nieżyt nosa.

Katar sienny można podzielić ze względu na:

• Nasilenie objawów: łagodny, umiarkowany lub ciężki, kiedy stwierdza się występowanie więcej niż jednego. Spośród podanych objawów: trudności w pracy, lub edukacji, zaburzenia snu oraz wykonywania czynności codziennych, inne utrudniające normalne funkcjonowanie objawy.
• Czas trwania objawów: okresowy - czyli taki, który trwa krócej niż 4 dni w tygodniu lub mniej niż 4 tygodnie; przewlekły - trwający więcej niż 4 dni w tygodniu lub dłużej niż 4 tygodnie.

Reklama

Alergia - czym jest?

Istotą alergii jest nieprawidłowa odpowiedź układu odpornościowego, który stoi na straży organizmu broniąc go przed atakami różnych szkodliwych drobnoustrojów (np. baterii wirusów), jak i innych związków. Z nie do końca jasnych przyczyn zaczyna on traktować substancje potencjalnie nieszkodliwe – tzw. alergeny jak np. pyłki roślin, jako groźne dla organizmu czynniki i rozpoczyna z nimi walkę.

Konsekwencją działania układu odpornościowego jest uwolnienie różnych substancji do krwi - odpowiadających za rozwój reakcji alergicznej i wystąpienie określonych objawów.

Reklama

Przyczyny kataru

Czynniki wywołujące katar sienny można podzielić na:

• sezonowe, czyli występujące tylko w określonej porze roku
• całoroczne, czyli takie, które mogą wywoływać objawy przez cały rok.

Wśród sezonowych przyczyn kataru siennego w Polsce najczęściej uczulają:

• pyłki traw (wiechlina łąkowa, kupkówka pospolita, żyto), których okres pylenia przypada na późną wiosnę i lato,
• pyłki chwastów (bylica pospolita, babka lancetowata) z okresami pylenia przypadającymi na czas po opadach deszczu,
• pyłki drzew (brzoza, leszczyna, dąb) pylące głównie wiosną.

Do czynników całorocznych kataru siennego należą:

• roztocza kurzu domowego - osoby chore mają objawy całoroczne z okresami nasileń od września do października oraz od kwietnia do maja, a także w czasie zwiększonej wilgotności powietrza,
• sierść, naskórek i wydzieliny zwierząt,
• grzyby i pleśnie,
• karaluchy,
• alergeny pokarmowe,
• alergeny zawodowe np. lateks,
• zanieczyszczenia powietrza,
• leki: aspiryna, niektóre leki przeciwnadciśnieniowe,
• środki antykoncepcyjne.

Reklama

Katar sienny - czynniki ryzyka

Czynniki ryzyka wystąpienia kataru siennego to:

• występująca u chorego inna alergia lub astma,
• czynniki genetyczne - alergia lub astma w najbliższej rodzinie(rodzice, rodzeństwo),
• płeć męska,
• ekspozycja na alergeny,
• narażenie na dym tytoniowy w pierwszych latach życia.

Reklama

Katar - objawy

Objawy kataru siennego to:

• kichanie,
• wyciek wodnistej wydzieliny z nosa,
• zatkany nos gęstą śluzową wydzieliną,
• przewlekły kaszel spowodowany spływaniem wydzieliny po tylniej stronie gardła,
• świąd nosa, spojówek,
• zaczerwienienie nosa,
• upośledzenie węchu,
• wzrost temperatury ciała, bóle głowy, upośledzenie koncentracji,
• zadrapania na koniuszku nosa spowodowane świądem,
• ciemniejsze zabarwienie skóry pod oczami.

Należy zaznaczyć, że objawy te u większości chorych osób nasilają się w nocy i we wczesnych godzinach porannych. Czasami ciężko jest odróżnić zwykłe przeziębienie od alergicznego nieżytu nosa, dlatego dla ułatwienia można spojrzeć na poniższe zestawienie:

Reklama

Katar - kiedy iść do lekarza?

Pierwsze objawy kataru siennego pojawiają się przede wszystkim u dzieci, dlatego najczęściej diagnostyką choroby oraz jej leczeniem zajmują się lekarze pediatrzy. Jeśli pierwsze objawy alergii wystąpiły u dorosłych - diagnostyką i leczeniem zajmują się lekarze rodzinni. W przypadku nasilonej alergii lub gdy jej złożony charakter wymaga specjalistycznych metod diagnostycznych – chorzy kierowani są do lekarzy alergologów.

Przykładowe pytania które mogą być zadane przez lekarza:

• Kiedy po raz pierwszy wystąpiły objawy alergii?
• Czy objawy nasilają się w zależności od pory dnia?
• Czy objawy występują tylko w określonej porze roku?
• Czy objawy alergii nasilają się podczas przebywania na zewnątrz?
• Co wpływa na pogorszenie objawów?
• Czy objawy występują stale, czy okresowo?
• W jakich sytuacjach zauważalna jest poprawa samopoczucia, a w jakich jego pogorszenie?
• Czy występują: wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, kichanie, kaszel, utrata węchu, bóle głowy?

Objawy wielu różnych alergii są zbliżone do siebie. Natomiast trudne może się okazać znalezienie czynnika odpowiedzialnego za ich występowanie. Nieraz zdarza się tak, że osoba uczulona jest jednocześnie na kilka różnych substancji, przez co ich wytypowanie może nie być łatwe.

Dodatkowo pierwsze symptomy alergicznego nieżytu nosa mogą być mało charakterystyczne i przypominaćprzeziębienie – co dodatkowo utrudnia postawienie właściwej diagnozy. Z tego powodu warto dobrze się przygotować do pierwszej wizyty u lekarza, podczas której będzie się on starał uzyskać jak najwięcej informacji na temat okoliczności wystąpienia objawów, ich lokalizacji, czasu trwania itp. Warto sobie wcześniej wynotować najważniejsze fakty – co może w znacznym stopniu przyspieszyć zidentyfikowanie czynnika odpowiedzialnego za rozwój alergii.

Reklama

Katar sienny - badania i testy alergiczne

Charakterystyczną cechą alergenów wziewnych (czyli takich które się wdycha) jest wywoływanie przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej nosa, który lekarz może zaobserwować za pomocą specjalnych instrumentów podczas badania (rynoskop – patrz niżej). Jeśli przyczyny alergii nadal pozostają niejasne, lub istnieje podejrzenie współistnienia kilku różnych rodzajów uczulenia konieczne może być wykonanie kolejnych bardziej złożonych badań. Należą do nich:

1. Testy skórne

Do ich przeprowadzenia używa się rozcieńczone preparaty zawierające uczulające alergeny wziewne, które są nanoszone na drobne nacięcia lub nakłucia wykonywane na przedramieniu lub plecach pacjenta, ewentualnie są wstrzykiwane pod skórę. Alergeny wywołują niewielkie zaczerwienienie z towarzyszącym rumieniem w miejscu podania – tzw. reakcja rumieniowo–bąblowa u osób uczulonych. W niektórych sytuacjach, mimo obecności alergii testy skórne mogą wypaść prawidłowo – związane jest to z osłabieniem skórnej reakcji alergicznej, wówczas należy zastosować inne metody diagnostyczne.

2. Badanie krwi

Przeprowadzane w przypadku wątpliwości (ujemny wynik testów skórnych, nietypowe objawy). Stosowany jest wówczas przede wszystkim test RAST – badający poziom immunoglobuliny (przeciwciała IgE) skierowanej przeciw konkretnemu alergenowi. Przeciwciała są produkowane przez układ odpornościowy w trakcie reakcji alergicznej. Podwyższony poziom IgE skierowanej przeciwko wybranemu alergenowi sugeruję obecność określonego rodzaju alergii.

3. Rynoskopia przednia i endoskopia nosa

Jest to metoda polegająca na badaniu jam nosowych, za pomocą specjalnego przyrządu tzw. rynoskopu. Jest ona powszechnie stosowana przez lekarzy laryngologów. U osób z katarem siennym występuje obustronny, obrzęk błony śluzowej nosa pokryty wodnistą lub lepką wydzieliną. Błona śluzowa jest ponadto przekrwiona lub blada.

4. Tomografia komputerowa nosa i zatok przynosowych

Pozwala nam ocenić, czy z alergicznym nieżytem nosa współistnieje zapalenie zatok przynosowych.

Reklama

Katar sienny - zapobieganie

Bardzo ważnym elementem właściwej terapii jest unikanie lub minimalizowanie narażenia na alergeny wywołujące katar sienny. Istnieje szereg, często prostych metod, pozwalających osiągnąć ten cel.

Dowiedz się więcej o metodach zapobiegania:

• alergii na pyłki roślin,
• alergii na roztocza kurzu domowego,
• alergii na sierść zwierząt,
• alergii na pleśnie.

Leczenie kataru siennego

Leczenie kataru siennego można podzielić na leczenie farmakologiczne oraz niefarmakologiczne, polegające na unikaniu ekspozycji na alergen oraz na płukaniu i rozpylaniu w jamie nosowej roztworu soli fizjologicznej lub wody morskiej, co łagodzi objawy nieżytu nosa.

Leczenie farmakologiczne

• Kortykosterydy stosowane miejscowo – sterydy w postaci stosowanego najczęściej donosowego spreju, łagodzą objawy reakcji alergicznej. Jednym z uciążliwych działań niepożądanych może być szczypanie w nosie po podaniu leku. Obecnie stosowane są również donosowo leki zawierające glikokortykosteroid i lek antyhistaminowy, co potęguje działanie.

Kortykosteroidy mogą być też podawane drogą doustną, ale tylko przez krótki okres czasu i tylko u chorych u których występuje alergiczny nieżyt nosa o ciężkim przebiegu niepoddający się innemu leczeniu.

• Leki antyhistaminowe – najczęściej stosowana grupa leków. Histamina jest jedną z substancji wydzielanych w trakcie odpowiedzi układu odpornościowego na alergen, a skutkiem jej działania jest wystąpienie objawów alergii. Leki przeciwhistaminowe zmniejszają jej wydzielanie, a tym samym łagodzą symptomy uczulenia. Działaniem ubocznym starszych postaci tych leków była senność i zmęczenie. Nowsze preparaty ze względu na bardziej złożony mechanizm działania nie mają takich działań niepożądanych. Istnieje wiele różnych form tych preparatów: krople, syropy, tabletki. Możemy je stosować donosowo – wtedy działają tylko w obrębie nosa lub doustnie szczególnie zalecane u osób z objawami zapalenia spojówek.
• Kromoglikan disodowy (kromony) - lek stosowany donosowo przy alergicznym nieżycie nosa generalnie słabiej działający od sterydów i leków przeciwhistaminowych. Od pozostałych leków odróżnia go konieczność stosowania kilka dni, a nawet tygodni przed spodziewanym okresem wystąpienia alergii.
• Leki obkurczające naczynia krwionośne – podobnie jak sterydy stosowane miejscowo, pod postacią kropli do nosa lub oczu. Poszerzone wskutek reakcji alergicznej naczynia poprzez działanie tych preparatów ulegają obkurczeniu – co łagodzi objawy uczulenia: takie jak swędzenie i zaczerwienienie spojówek oraz uczucie zatkanego nosa. Zazwyczaj stosowane są w połączeniu z lekami antyhistaminowymi. Niestety stosowane mogą być do ok 5-7 dni.
• Leki przeciwcholinergiczne - ich przedstawicielem jest bromek ipratropium, lek wpływający wyłącznie na zmniejszenie ilości wydzieliny w jamie nosowej. Preferowany u ludzi starszych, u których obserwuje się tylko wyciek wydzieliny z jamy nosowej bez innych objawów.
• Leki przeciwleukotrienowe (montelukast) - umiarkowanie zmniejszają objawy alergii.

Leczenie odczulające (immunoterapia swoista)

Polega ono na podawaniu zastrzyków podskórnych z tzw. szczepionek odczulających – czyli preparatów zawierających odpowiednio niskie stężenia alergenów wywołujących objawy alergicznego nieżytu nosa. Celem takiej terapii jest zmniejszenie odpowiedzi układu odpornościowego na powtarzające się narażenie na uczulające czynniki, a tym samym łagodzenie przebiegu alergii. Typowy model leczenia polega na cotygodniowym podawaniu alergenów w ściśle określonych warunkach (poradnia przyszpitalna, ambulatorium), a po opanowaniu alergii comiesięcznej dawki podtrzymującej.

• Przeczytaj wiecej o: Odczulaniu

Katar sienny - najczęściej zadawane pytania

Co to jest katar sienny?

Katar sienny rozwija się na podłożu stanu zapalnego błony śluzowej nosa, wywołanego czynnikami alergicznymi.

Co najczęściej wywołuje katar sienny?

Najczęściej za rozwój kataru siennego odpowiadają substancje uczulające które wdychamy, czyli tzw. alergeny wziewne, a wśród nich główną rolę odgrywają pyłki roślin oraz roztocza kurzu domowego.

Kiedy najczęściej zaczyna się choroba?

Choroba może rozpocząć się w każdym wieku, choć najczęściej dzieje się to w dzieciństwie lub wczesnym wieku młodzieńczym.

Kto jest najbardziej narażony na wystąpienie choroby?

Najbardziej narażone są osoby cierpiące z powodu rozwiniętej już innej alergii lub astmy, Ci u których w najbliższej rodzinie stwierdza się alergie lub astmę, dzieci płci męskiej oraz narażone na dym tytoniowy w pierwszych latach życia.

Jakie jest najskuteczniejsze leczenie?

Najlepszą metodą zapobiegania wystąpieniu objawów choroby jest unikanie narażenia na uczulającą substancję, niestety często jest to niemożliwe. Wówczas konieczne jest łagodzenie objawów choroby za pomocą specjalnych leków.