Zaburzenia psychiczne mogą być zaraźliwe wśród młodzieży 😦 Dowiedz się więcej!
Zaburzenia psychiczne mogą być zaraźliwe wśród młodzieży 😦 Dowiedz się więcej!
Zaburzenia psychiczne mogą być zaraźliwe wśród młodzieży 😦 Dowiedz się więcej!

Na co wskazuje nieprawidłowe stężenie enzymów trzustkowych?

Enzymy trawienne obecne w soku trzustkowym są niezbędne w procesie trawienia i potrzebne do prawidłowego rozkładu niektórych substancji. Sprawdź, o czym świadczy niedobór lub nadmiar konkretnego enzymu. Dowiedz się, jakie badania możesz wykonać, by wykluczyć nieprawidłowe stężenie amylazy, lipazy albo elastazy.
Model trzustki
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Do najważniejszych enzymów trzustkowych należy odpowiadająca za rozkład cukrów złożonych do prostych amylaza, trawiąca tłuszcze lipaza i rozkładająca białka elastaza.
  • Oznaczenia poziomu amylazy dokonuje się w zależności od wskazań lekarza z krwi lub moczu, lipazy – z krwi, a elastazy – z próbki kału.
  • Zarówno niedobór, jak i zbyt wysokie stężenie enzymów świadczy o stanie chorobowym w organizmie, zazwyczaj o schorzeniach trzustki, ale również innych narządów, np. zapaleniu płuc czy chorobach jelit.
SPRAWDŹ TEŻ: Co powinieneś wiedzieć o trzustce?
Spis treści

Jakie są enzymy trzustkowe?

W soku trzustkowym występują różne enzymy trawienne, które dzielą się na:

  • trawiące tłuszcze: fosfolipaza, esterazy, lipaza trzustkowa,
  • trawiące cukry złożone: amylaza;
  • trawiące białka: elastazy, karboksypeptydazy, trypsyna, chymotrypsyna.

Wśród wymienionych enzymów trzustkowych trzema najważniejszymi są: amylaza, lipaza oraz elastaza.

Amylaza odpowiada za rozkład cukrów złożonych do cukrów prostych. Prawidłowy poziom tego enzymu trzustkowego w moczu to 10-490 U/I, a we krwi 25-125 U/I.

Rolą lipazy jest rozkład tłuszczów – trójglicerydów pokarmowych do kwasów tłuszczowych. Jej stężenie można określić jedynie za pomocą badania krwi, gdyż nie przechodzi ona do moczu – prawidłowe nie powinno przekraczać 150,0 U/I.

Trzeci, bardzo istotny enzym to elastaza. Zadaniem elastazy jest rozkład białka z pożywienia na mniejsze cząsteczki, tzw. peptydy.

Elastaza wraz z sokiem trzustkowym dostaje się do jelit, a stamtąd w całości jest wydalana z kałem. Prawidłowy poziom tego enzymu w kale wynosi 200ug/g kału.

Reklama

Badanie enzymów trzustkowych

Aby określić poziom enzymów trzustkowych, należy wykonać ich badanie. Pomiaru stężenia lipazy trzustkowej dokonuje się w celu wykluczenia ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki, guzów trzustki, które mogą objawiać się gorączką, silnymi bólami brzucha, nudnościami czy utratą łaknienia.

Wskazaniami do badania amylazy trzustkowej jest podejrzenie wirusowego zapalenia wątroby, duru brzusznego, alkoholizmu oraz niewydolności nerek.

Z kolei badanie elastazy warto wykonać u osób, które borykają się z biegunkami tłuszczowymi, u pacjentów z podwyższonym ryzykiem cukrzycy i ryzykiem osteoporozy, a także z podejrzeniem niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki.

Jak zbadać enzymy trzustkowe? Oznaczenie poziomu enzymu wykonuje się w przypadku:

  • elastazy trzustkowej – na próbce kału, koszt takiego badania to około 200 zł;
  • amylazy trzustkowej – dostarczając próbkę moczu lub surowicy, cena badania enzymu trzustkowego zaczyna się już od kilku – kilkunastu złotych;
  • lipazy trzustkowej – na surowicy, opłata za takie badanie to około 30 złotych.

Jeżeli nie wiesz, ile kosztuje badanie enzymów trzustkowych w Twojej miejscowości, najlepiej skontaktuj się z placówką, która wykonuje tego typu analizy. Ostateczna cena badania enzymów trzustkowych jest uzależniona od miejsca, w którym się je wykonuje.

Badanie amylazy jest refundowane przez NFZ w ramach Podstawowej Opieki Zdrowotnej. W przypadku badań elastazy i lipazy niezbędne jest skierowanie od specjalisty. Wówczas wykonasz je również na Narodowy Fundusz Zdrowia.

Reklama

Objawy niedoboru enzymów trzustkowych

Obniżony poziom amylazy wskazuje na rozległe uszkodzenie trzustki albo ciężkie uszkodzenie wątroby. Może charakteryzować się: gorączką, zatrzymaniem gazów i stolca, wymiotami, bólem brzucha w górnej i środkowej części.

Natomiast niedobór innego enzymu trzustkowego, tzw. elastazy, świadczy o niewydolności trzustki lub jej stanie zapalnym. Zbyt niskie stężenie elastazy objawia się bólami brzucha, wzdęciami, zmianą rytmu wypróżnień.

W sytuacji spadku wydzielania lipazy, enzymu trzustkowego, objawy to m.in. biegunka tłuszczowa. Niższe stężenie lipazy może występować w przypadku przewlekłego uszkodzenia trzustki, charakterystycznego np. dla mukowiscydozy.

Reklama

Podwyższone enzymy trzustkowe

Hiperamylazemia, a więc podwyższony poziom amylazy, może towarzyszyć nowotworom, ale też m.in.:

  • ostrej i przewlekłej niewydolności nerek,
  • zapaleniu płuc,
  • zapaleniu jajowodu,
  • niedrożności jelit,
  • chorobie Leśniowskiego-Crohna,
  • ostremu zapaleniu wyrostka robaczkowego.

Przyczyną hiperamylazemii nierzadko jest też farmakoterapia. Wśród leków, które prowadzą do podniesienia stężenia amylazy należy wymienić m.in.: kodeinę, morfinę, kortykosteroidy, kwas aminosalicylowy.

Podwyższony enzym trzustki, jakim jest lipaza, może wskazywać na ostre zapalenie trzustki, nowotwór trzustki, perforację wrzodu dwunastnicy, chorobę nerek, niedrożność przewodu trzustkowego, zapalenie ślinianek czy zapalenie otrzewnej. Z kolei wyższe stężenie elastazy może świadczyć o stanie zapalnym trzustki lub o jej niewydolności. 

Reklama

Enzymy trzustkowe w tabletkach

Suplementacja enzymów trzustkowych jest niezbędna m.in. w przypadku niewydolności zewnątrzwydzielniczej trzustki. Poleca się ją pacjentom:

  • chorym na mukowiscydozę, u których występuje niewydolność trzustki, 
  • z przewlekłymi zapaleniami trzustki, 
  • z niedrożnością przewodu trzustkowego lub żółciowego;
  • starszym z nieprawidłowo działającym narządem trzustki.

Chcąc poprawić stan wchłaniania białek i tłuszczów, konieczne jest podawanie preparatów enzymów trzustkowych. Leki należy przyjmować przed lub w trakcie posiłku.

Aby dostosować dawkę enzymów trzustkowych, należy obliczyć ilość enzymów przypadajacych na ilość spożywanego tłuszczu. Dawkowanie jest ustalane indywidualnie przez lekarza.

Zgodnie z rekomendacjami z 2012 roku Polskiego Towarzystwa Mukowiscydozy dawka początkowa u osób z niewydolnością zewnątrzwydzielniczą trzustki wynosi:

  • w przypadku niemowląt – 2000-4000 j. FIP lipazy na 120 ml mieszanki mlecznej;
  • w przypadku dzieci do 4 roku życia – 1000 j. FIP lipazy na 1 kg masy ciała na posiłek;
  • w przypadku dzieci powyżej 4 roku życia – 500 j. FIP lipazy na 1 kg masy ciała na posiłek.

Należy pamiętać, by nie przekraczać dawek – 10 000 j. FIP lipazy na kg masy ciała na dobę oraz 2500 j. FIP lipazy na kg masy ciała na posiłek.

Enzymy trzustkowe to leki, które mogą występować w formie kapsułek, a także w postaci mikrosfer lub mini mikrosfer z otoczką uwalniającą zawartość w dwunastnicy. Co ciekawe, wiele produktów leczniczych tego typu można zdobyć bez recepty.

Reklama

Cena enzymów trzustkowych

Enzymy trzustkowe można zakupić w aptekach stacjonarnych oraz online. Ich cena waha się od kilku do nawet kilkunastu złotych. Środki bez recepty zawierają zwykle pankreatynę, która wspomaga procesy trawienia poprzez uzupełnienie enzymów trzustkowych.

Dawka jest dobierana indywidualnie. Dorośli powinni przyjmować około 40 000-50 000 jednostek leku do każdego posiłku.

Należy jednak pamiętać, by w przypadku podejrzenia u siebie problemów z trzustką, przede wszystkim skontaktować się z lekarzem, który wykluczy schorzenia tego narządu.

Oprócz stosowania takich środków, dla uzyskania odpowiedniego rezultatu, należy także prowadzić zdrowy styl życia i wprowadzić niskotłuszczową dietę, a także wyeliminować używki – alkohol czy papierosy, które zwiększają ryzyko chorób trzustki.

Czytaj również

Bibliografia

  • R. Lipczyński, Wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia przewlekłego zapalenia trzustki, Gastroenterologia Kliniczna 2017, tom 9, nr 3, 65–93, 2017 Via Medica ISSN 2081–1020, doi: 10.1177/2050640616684695, [data dostępu: 16.12.2021].
  • D. Ksiądzyna, L. Paradowski, Hiperamylazemia – aspekty praktyczne, Adv Clin Exp Med 2004, 13, 5, 815–824, https://www.dbc.wroc.pl/Content/2221/11n_Ksia2.pdf, [data dostępu: 16.12.2021].
  • Ł. Rojek, Praca doktorska: Analiza parametrów biochemicznych zawartości ograniczonej martwicy trzustki oraz surowicy u chorych po przebytym ostrym rzucie zapalenia trzustki, Gdański Uniwersytet Medyczny 2016, https://pbc.gda.pl/Content/57380/doktorat%20ROJEK%20%C5%81ukasz.pdf, [data dostępu: 16.12.2021].
  • Oficjalna strona NFZ, Informacje o świadczeniach, Podstawowa opieka zdrowotna, https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/informacje-o-swiadczeniach/podstawowa-opieka-zdrowotna/, [data dostępu: 16.12.2021].
  • lek. med. Magdalena Przybylska-Feluś, Enzymy trawienne trzustki, Medycyna Praktyczna, https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/82752,enzymy-trawienne-trzustki, [data dostępu: 16.12.2021].
  • M. Wysocka, Substytucja enzymami trzustkowymi w leczeniu schorzeń trzustki, Medycyna Rodzinna 3-4/2002, s. 106-109, http://www.czytelniamedyczna.pl/725,substytucja-enzymami-trzustkowymi-w-leczeniu-schorzen-trzustki.html, [data dostępu: 16.12.2021].
  • M. Mielus, D. Sands, Mukowiscydoza – poradnik żywieniowy dla dzieci i młodzieży, Warszawa 2012, ISBN 978-83-64012-00-6, s. 27, https://opiekanadchorym.pl/wp-content/uploads/2014/10/UZ_01_mukowiscydoza_ebook.pdf, [data dostępu: 16.12.2021].
  • T. Antczak, J. Graczyk, Lipazy: źródła, struktura i właściwości katalityczne, Instytut Biochemii Technicznej, Politechnika Łódzka, Biotechnologia, 2(57), 130145, 2002, https://rcin.org.pl/Content/138083/POZN271_173261_biotechnologia-2002-no2-antczak.pdf, [data dostępu: 16.12.2021].
Katarzyna Augustyniak-Woźnica - dziennikarka wyróżniona w konkursie Kryształowe Pióra 2024
Artykuł napisany przez
Katarzyna Augustyniak-Woźnica - dziennikarka wyróżniona w konkursie Kryształowe Pióra 2024
Dziennikarka, przyszła prawniczka. Autorka wielu publikacji o tematyce społeczno-kulturalnej, marketingowej, prawniczej, kulinarnej, medycznej i dziecięcej. Absolwentka dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Jagiellońskim i studentka prawa na Uniwersytecie Opolskim. Prywatnie opiekunka kotki Kici.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Podobne artykuły
Narząd trzustka
Trzustka – co powinieneś o niej wiedzieć?

Reklama


Jak odżywić skórę od wewnątrz?
Dowiedz się!