Co to jest choroba Leśniowskiego-Crohna?
Chorobą przewlekłą z okresami remisji i wyciszeń jest choroba Leśniowskiego-Crohna. To obok zapalenia jelita grubego, choroba należąca do grupy nieswoistych zapaleń jelit. Zespół Crohna to pełnościenny, odcinkowy proces zapalny, który – wbrew obiegowym opiniom – nie dotyczy jedynie jelit, ale może ujawnić się w każdym odcinku przewodu pokarmowego, a więc od jamy ustnej do odbytu. Najczęściej jednak zmiany zapalne zlokalizowane są w końcowym odcinku jelita krętego.
Po raz pierwszy o schorzeniu napisał Giovanni Battista Morgagni w 1769 roku, ale dokładny opis tego zespołu opublikował dopiero Antoni Leśniowski, polski chirurg w 1904 roku. O wiele bardziej szczegółową charakterystykę przedstawił niemal 30 lat później, bo w 1932 roku, gastroenterolog Burrill Bernard Crohn.
Najczęściej występuje w krajach dobrze rozwiniętych i uprzemysłowionych. W klasyfikacji ICD11, choroba Crohna jest oznaczona kodem DD70 i zalicza się ją do chorób zapalnych jelit. Jej definicja zawarta w ICD11 mówi, że: „choroba Leśniowskiego-Crohna charakteryzuje się przewlekłym i nawracającym przezściennym zapaleniem rozciągającym się przez wszystkie warstwy ścian jelita cienkiego i/lub grubego i może obejmować cały przewód pokarmowy pacjenta”.
Zwykle dotyczy osób młodych. Apogeum zachorowań – wg. publikacji autorstwa lek. Michała Łodygi i współautorów, napisanej dla „Przeglądu Gastroenterologicznego” (2012) – przypada na wiek między 16 a 25 rokiem życia. Zdaniem wskazanych badaczy częstość zachorowań u obu płci jest porównywalna.
Ciekawe wnioski przedstawia również dr n. med. Anna Mokrowiecka, która w swoim artykule na łamach „Medycyny Praktycznej”, powołuje się na dane brytyjskie i wskazuje, że liczba zachorowań co 10 lat się podwaja.
Przyczyny choroby Choroba Leśniowskiego-Crohna
Trudno wskazać na jednoznaczną przyczyną pojawienia się choroby Leśniowskiego-Crohna. Wskazuje się jednak na trzy najważniejsze czynniki zwiększające ryzyko zachorowania. Są to:
- genetyczna podatność – warto wiedzieć, że podatność na zapadnięcie na chorobę Crohna można odziedziczyć;
- mikroflora jelitowa z niekorzystnym składem;
- podatność na uszkodzenia mechanizmów odpowiedzi immunologicznej.
Warto tu omówić także zwiększone ryzyko zespołu Crohna u palących tytoń oraz u tych pacjentów, którzy przeszli zapalenie wyrostka robaczkowego. Czynnikami predysponującymi są także infekcje bakteryjne oraz wirusowe układu pokarmowego.
Aby zapobiegać pojawieniu się choroby Leśniowskiego-Crohna istotna jest właściwa profilaktyka. Już od dzieciństwa należy stosować zdrową, urozmaiconą, naturalną dietę, unikać pożywienia z konserwantami, sztucznymi dodatkami oraz nie jeść jedzenia wysoko przetworzonego. Trzeba także zachować ostrożność jeśli chodzi o przyjmowanie antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej, a nawet leków przeciwbólowych.
Niektórzy twierdzą, że za powstanie zespołu Crohna może odpowiadać stres. Należy jednak podkreślić, że stres nie jest czynnikiem, który można uznać za przyczynę choroby, ale ma inną funkcję – może wpłynąć na jej szybsze ujawnienie oraz sprzyjać jej rozwojowi.
Do najczęstszych powikłań Leśniowskiego-Crohna należą:
- wytworzenie przetok i zwężeń,
- rzadziej objawy, które wymagają interwencji chirurgicznej, np. krwawienia, perforacje czy też niedrożność,
- bardzo rzadko toksyczne rozdęcie okrężnicy,
- większe ryzyko raka jelita grubego,
- ryzyko zakrzepicy,
- kamica moczowa,
- kamica żółciowa,
- palce pałeczkowate.
Objawy choroby Leśniowskiego-Crohna
Zazwyczaj choroba Leśniowskiego-Crohna ma powolny początek, a jej objawy są uzależnione od lokalizacji zmian. Zwykle bardziej przypominają symptomy zapalenia wyrostka robaczkowego. Zazwyczaj są to bóle brzucha, biegunki, czasem też domieszki krwi w stolcu, wymioty oraz nudności.
W jamie ustnej mogą pojawiać się afty Suttona czy nadżerki. Nie można pominąć też objawów ze strony odbytu. Choroba Leśniowskiego-Crohna może powodować, że w okolicy odbytnicy można zauważyć: narośle, szczelinę odbytu, ropnie okołoodbytnicze, przetoki okołoodbytnicze.
Choroba Crohna ma zmienny przebieg – od okresów zaostrzeń do remisji. Lekarz nie jest w stanie jednoznacznie ocenić, jak choroba będzie się rozwijać u konkretnej osoby.
Oprócz zmian w przewodzie pokarmowym wskazuje się także na objawy pozajelitowe, do których można zaliczyć zmiany skórne i stawowe. Według autorów pracy „Wytyczne Grupy Roboczej Konsultanta Krajowego…” na czele z lek. med. Michałem Łodygą, symptomy pozajelitowe dotyczą około 20-30 proc. wszystkich chorych.
Poziom nasilenia objawów pozwala podzielić chorobę Crohna na kilka postaci: łagodną, umiarkowaną i ciężką.
Objawy nieswoiste, które mogą pojawiać się podczas choroby to:
- osłabienie,
- gorączka,
- zmniejszona masa ciała.
Nie należy bagatelizować tych symptomów i jak najprędzej udać się na konsultację lekarską.
Diagnostyka choroby Leśniowskiego Crohna
Należy podkreślić, że rozpoznanie choroby opiera się na przeprowadzeniu kilku badań oraz całokształcie klinicznym pacjenta. Podstawowym badaniem, które pozwala na wykrycie choroby Leśniowskiego-Crohna jest badanie endoskopowe. Wówczas pobiera się również wycinki do analizy histopatologicznej.
Diagnostyka Leśniowskiego-Crohna to też badania krwi oraz zbadanie stężenia CRP, czyli wykładników stanu zapalnego. Pozwala to na lepsze różnicowanie choroby od innych. Do oceny jelita cienkiego stosuje się takie metody jak: pasaż przewodu pokarmowego, kapsułkę endoskopową, a także enteroskopię.
Należy pamiętać, że kluczowe badanie na Leśniowskiego-Crohna to też kolonoskopia, podczas której pobiera się wycinki do badania histopatologicznego.
Aby ocenić zmiany okołoodbytowe stosuje się MRI.
Zanim choroba Leśniowskiego-Crohna zostanie rozpoznana niezbędne jest przeprowadzenie diagnostyki eliminacyjnej. Zespół Crohna może przypominać inne problemy takie jak: choroba trzewna, jersinioza, gruźlica, choroby rozrostowe, infekcje bakteryjne i wirusowe.
Leczenie choroby Leśniowskiego-Crohna
Wielu chorych i ich bliskich zadaje sobie pytanie: czy choroba Leśniowskiego-Crohna jest wyleczalna? Należy pamiętać, że ze względu na to, że obecnie nie jest znana jednoznaczna przyczyna tej choroby, nie opracowano jeszcze skutecznego leku. Leczenie opiera się więc głównie na łagodzeniu objawów oraz potencjalnych skutków.
Jak zatem leczyć Crohna? Zazwyczaj stosuje się dwie strategie leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna. Pierwsza z nich to tzw. top-down, która opiera się na wdrożeniu najbardziej agresywnego leczenia nawet u pacjentów z umiarkowanym stopniem choroby. Druga z nich, tzw. step-up, polega na stopniowym stosowaniu coraz bardziej agresywnej terapii w przypadku, gdy pierwsze leki nie działają.
U każdej osoby lekarz dobiera indywidualną terapię biorąc pod uwagę lokalizację zmian chorobowych czy aktywność choroby i ewentualną obecność powikłań. Do leczenia choroby stosuje się: glikokortykosteroidy, aminosalicylany, które są podawane doustnie.
Gdy choroba ma gorszy przebieg dożylnie podawane są glikokortykosteroidy, a w dalszych etapach także leki immunosupresyjne. Lekami stosowanymi w leczeniu są przeciwciała monoklonalne.
Często w leczeniu objawów choroby Crohna niezbędne są operacje, np. ropni, przetoki czy zwężeń. W ramach tzw. leczenia naturalnego zaleca się przede wszystkim rezygnację z przetworzonej żywności oraz z palenia tytoniu. Łagodzić objawy mogą także zioła, np. mięta pieprzowa, wiąz czy aloes.
Ze względu na dostępność bardziej zaawansowanej terapii, niektórzy chorzy decydują się na leczenie Crohna za granicą.
Dieta przy chorobie Leśniowskiego-Crohna
Jednym z najważniejszych aspektów leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna jest prawidłowa dieta. Jej odpowiedni dobór może pozwolić złagodzić objawy.
Tu należy napisać, że jednym z najważniejszych aspektów choroby L-C jest prawidłowa dieta. Należy wypisać jakich składników unikać oraz jak przygotowywać sobie posiłki, by złagodzić objawy. Jedzenie należy przyrządzać na parze albo w wodzie. Pacjent powinien zrezygnować z dań smażonych, pikantnych czy pieczonych. Przepisy chorego na Leśniowskiego-Crohna powinny uwzględniać poniższe wytyczne.
Dieta w chorobie Leśniowskiego-Crohna powinna zawierać:
- warzywa takie jak: marchew, pomidory, dynia, seler, pietruszka;
- owoce: brzoskwinie, pieczone, gotowane jabłka, owoce jagodowe;
- pieczywo: jasne, pszenne, czerstwe;
- kasze drobne i grube przecierane, makaron nitki;
- ziemniaki w formie puree;
- chude gatunki mięsa i ryb;
- jajka;
- łagodne przyprawy, np. koperek, zielona pietruszka.
Należy natomiast zrezygnować z:
- używek, typu kawa i alkohol;
- ostrych przypraw, pieprzu oraz musztardy;
- tłustego, wędzonego, marynowanego mięsa;
- solonego masła;
- serów topionych i dojrzewających;
- warzyw: kapusty, kalafiora, brukselki, brukwi, rzodkiewki, cebuli, ogórków;
- owoców’ śliwek, czereśni, gruszek, wiśni;
- ziemniaków podawanych w całości, frytek, placków ziemniaczanych;
- żytniego, razowego pieczywa;
- grubych makaronów.
Oczywiście, ostatecznie to lekarz decyduje, co pacjent powinien jeść, a czego unikać.
Choroba Leśniowskiego-Crohna a długość życia
Trudno jednoznacznie wskazać, w jaki sposób choroba Crohna może wpływać na długość życia. Należy mieć jednak świadomość, że może nawet doprowadzić do śmierci. Istotny jest oczywiście przebieg oraz częstość zaostrzania się choroby.
Jeżeli pacjent z chorobą Leśniowskiego-Crohna stosuje się do zaleceń lekarskich, rokowania mogą dać mu nadzieję na złagodzenie objawów, choć część chorych będzie wymagało leczenia operacyjnego.
Choroba Leśniowskiego-Crohna u dzieci
Jak można przeczytać w „Wytycznych leczenia choroby Leśniowskiego-Crohna u dzieci…”, u dzieci choroba Crohna daje bardziej intensywne objawy niż u dorosłych. Wiąże się też z częstszymi powikłaniami.
Rozpoznaje się u nich zaburzenia wzrastania oraz dojrzewania. Co więcej, płeć męska, młody wiek oraz słaba reakcja organizmu na sterydoterapię, zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu choroby.
Pierwsze objawy Crohna u dzieci mogą pojawić nawet poniżej 5 roku życia.
Szczególnie istotny w leczeniu choroby jest zdrowy tryb życia. To rodzice powinni przekazać dziecku wiedzę na ten temat.
Czy choroba Crohna jest dziedziczna? Tak, może być dziedziczna, ale nie zawsze czynnikiem jej rozwoju jest kwestia genów.
