Higieniczne i skuteczne mycie rąk - instrukcja krok po kroku

Reklama

Dlaczego warto myć ręce?

Mycie rąk jest kluczowe nie tylko dla higieny osobistej, ale też zdrowia. To jedna z najprostszych, a jednocześnie najskuteczniejszych metod, które można stosować w codziennej profilaktyce licznych schorzeń.

Należy pamiętać, że każde dotknięcie ogólnodostępnego przedmiotu, takiego jak klamka, poręcz w autobusie czy banknot sprawia, iż na dłoniach pozostaje od 100 do nawet 10 000 komórek różnego typu drobnoustrojów (dane: Główny Inspektorat Sanitarny).

Liczne patogeny, w tym bakterie, wirusy i pasożyty, znajdują się też w ziemi, a także w skażonej wodzie oraz na powierzchni niemytych warzyw i owoców, czy surowego mięsa. Dotykanie ich jest częstą przyczyną tak zwanych chorób brudnych rąk. Przykładem może być owsica - choroba przewodu pokarmowego, której źródłem są niewielkie owsiki. Do zakażenia dochodzi najczęściej przez nieodpowiednią higienę rąk.

Początek treści sponsorowanej

Warto pamiętać, że na rynku dostępne są preparaty na owsicę bez recepty, w których substancją czynną jest pyrantel. Działają na formy dojrzałe i pasożyty we wczesnym stadium. Ze względu na to, że lek nie niszczy larw, należy powtórzyć kurację po dwóch lub trzech tygodniach. Pyrantel nie podrażnia jelit ani nie wywołuje przemieszczania się robaków. Może być stosowany u dorosłych i dzieci powyżej 2 lat. Jeśli chcesz pozbyć się owsików kliknij tutaj.

Częste mycie rąk chroni przed zakażaniem larwami tasiemców, a także salmonellą, wirusowym zapaleniem wątroby typu A i E, czerwonką, czy bakteryjnym zapaleniem jamy ustnej. Zapobiega też chorobom zakaźnym powodowanym przez gronkowce, wirusy grypy i wiele innych.

W świetle powyższego pytanie, dlaczego warto myć ręce przed posiłkiem i w innych sytuacjach, staje się czysto retoryczne.

Nie ma wątpliwości, że higiena rąk powinna być jednym z najważniejszych codziennych rytuałów, stosowanych zarówno rutynowo, jak też dodatkowo w określonych okolicznościach. Jakich konkretnie?

Reklama

Kiedy powinno się myć ręce?

Dane statystyczne dotyczące zachowań Polaków nie napawają optymizmem. Z badań wynika, że co drugi mężczyzna i co czwarta kobieta nie myją dłoni po wyjściu z toalety. Jedna na osiem osób nie robi tego przed jedzeniem (dane: Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Chełmnie).

Nie jest to jednak jedynie rodzimą specyfiką – Francuski Instytut Badania Opinii Publicznej oszacował, że nad Sekwaną z wody i mydła nie korzysta aż 29 procent osób wychodzących z WC.

A przecież mycie rąk po skorzystaniu z toalety to niemal „obowiązek”, którego uczą się już dzieci w przedszkolu…

Tymczasem specjaliści zalecają tego typu higienę w wielu innych przypadkach:

• Po powrocie do domu z przestrzeni publicznych - w szczególności, jeśli dotykało się klamek, poręczy, przycisków, banknotów itd.
• Po kontakcie z osobami chorymi lub mogącymi być nosicielami groźnych zarazków - o wymogu tym mówi się zwłaszcza dużo w dobie pandemii koronawirusa.
• Przed przygotowaniem posiłków, a także po kontakcie z surowymi produktami żywnościowymi (warzywa, owoce, mięso, jajka, mleko od krowy etc.).
• Przed jedzeniem, zwłaszcza rękoma (ale korzystanie ze sztućców bynajmniej nie zwalnia ze stosowania się do zaleceń). 
• Przed skorzystaniem z toalety – drobnoustroje przenoszone na dłoniach mogą być przyczyną infekcji intymnych.
• Po wszelkiego rodzaju zabrudzeniach, na przykład ziemią.
• Po skończeniu czynności porządkowych, takich jak odkurzanie, ścieranie kurzu, wynoszenie śmieci.
• Po kichaniu, kasłaniu, ziewaniu czy wycieraniu nosa.
• Po zabawie ze zwierzętami domowymi, hodowlanymi i dzikimi oraz kontakcie z używanymi przez nie przedmiotami, takimi jak miska czy kuweta.
• Przed wszelkiego rodzaju zabiegami, zarówno trywialnymi, jak też poważnymi - przemywaniem ran w domu, wizytą u stomatologa, operacją itd.
• Przed kontaktem z noworodkiem i niemowlakiem oraz osobami z grup szczególnego ryzyka, np. z obniżoną odpornością.

O ile na co dzień są to zalecenia, co do których warto się stosować, o tyle w szczególnych przypadkach obowiązują wręcz nakazy mycia rąk – dotyczy to zwłaszcza osób zatrudnionych w placówkach służby zdrowia czy przy produkcji żywności.

Reklama

Jak myć ręce? Instrukcja krok po kroku

W jaki sposób myć ręce? Starannie, odpowiednio długo, z użyciem ciepłej wody i mydła, stosując się do zaleceń wydawanych przez takie instytucje, jak Główny Inspektorat Sanitarny czy Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Instrukcja mycia rąk według GIS zakłada określoną procedurę i szczegółowo opisane techniki.

Krok po kroku powinno to wyglądać następująco:

1. Zamocz ręce w ciepłej wodzie i nałóż mydło w płynie w zagłębienie dłoni.
2. Dokładnie namydl wewnętrzne powierzchnie rąk.
3. Namydl palce (mały, serdeczny, środkowy i wskazujący) po uprzednim ich spleceniu.
4. Jedną ręką namydl kciuk drugiej dłoni i na odwrót.
5. Wewnętrzną częścią jednej dłoni namydl zewnętrzną powierzchnię drugiej i na odwrót.
6. Namydl obydwa nadgarstki.
7. Dokładnie opłucz ręce ciepłą wodą, tak aby nie pozostało na nich mydło.
8. Starannie wysusz dłonie.

Podobnie rekomendacje odnośnie tego, jak skutecznie myć ręce, formułują inne organizacje zajmujące się zdrowiem i higieną człowieka.

Zasady te są uniwersalne i powszechnie stosowane w dużej części świata.

Sugerowany przez GIS czas mycia rąk to około 30 sekund, choć można się też spotkać z zalecaniami na poziomie 40-60 sek.

Reklama

Instrukcja mycia rąk dla dzieci

Szczególnie ważne są wszelkiego rodzaju wskazówki mycia rąk dla dzieci. Z kilku powodów. Po pierwsze maluchy, eksplorując świat, starają się dotknąć jak największej liczby obiektów, także tych, których dotykać nie powinny (brudne owoce, zanieczyszczenia, odchody itd.).

Po drugie, w pierwszych latach życia naturalne są odruchy umieszczania rączek w buzi. Tylko częste mycie dłoni może więc zapobiegać przenoszeniu chorób tą właśnie drogą.

Po trzecie, dzieci rozpoczynające edukacje przedszkolną, a później szkolną, mają bliski i regularny kontakt fizyczny z rówieśnikami. Po czwarte wreszcie, u progu życia układ odpornościowy nie działa jeszcze w pełni efektywnie, stąd większa podatność na zakażenia.

Jak maluchy powinny myć ręce? Instrukcja dla dzieci właściwie nie różni się od tej dla dorosłych. Nawet mycie rąk niemowlaka przebiega wedle podobnego schematu, tyle że używane powinno być specjalne, delikatne mydło przeznaczone dla tej grupy wiekowej.

Oczywiście tak małe dzieci nie wykonują opisanych wyżej czynności same – siłą rzeczy należy to do rodziców. Co jednak ważne, zaleca się by maluchy uczyć samodzielności w tym zakresie tak wcześnie, jak to tylko możliwe, już około trzeciego roku życia.

Warto przy tym sięgać po różnego typu zachęty, takie jak wierszyki czy piosenki o myciu rąk. Nie tylko uatrakcyjniają one wizytę w łazience, ale przede wszystkim w jasny i przystępny sposób przedstawiają najważniejsze zasady dotyczące prawidłowej higieny dłoni.

Reklama

Czego można użyć do mycia i dezynfekcji rąk?

Czym najlepiej myć ręce? Niezmiennie za najskuteczniejsze są uznawane ciepła woda i mydło. Po inne środki sięga się, gdy nie ma możliwości zastosowania tych podstawowych (na przykład w podróży).

Na rynku pojawia się coraz więcej preparatów czyszczących, odkażających i dezynfekujących, jednak w codziennej higienie i profilaktyce zakażeń nic nie sprawdza się lepiej, niż woda i mydło.

To właśnie one były rekomendowane przez WHO i inne instytucje w czasie pandemii koronawirusa, jako jeden z podstawowych środków ochronnych. Specjaliści podkreślają, że ich zastosowanie pozwala mechanicznie usunąć z powierzchni rąk zdecydowaną większość patogenów.

Co ważne, obecnie często można się spotkać z zaleceniem, by używać mydła w płynie, aplikowanego z dozowników - najlepiej, jeśli są one bezdotykowe.

Na rynku powszechnie dostępne są także mydła antybakteryjne. Jak jednak donosiły niedawno media, z ustaleń koreańskich uczonych, opublikowanych na łamach Journal of Antimicrobal Chemotherapy wynika, że wykazują one podobną skuteczność, jak te zwykłe.

Niekiedy stosuje się też m.in. różnego typu pasty do mycia rąk, należy jednak pamiętać, że nie są to środki do codziennej higieny, lecz służące do usuwania ciężkich zabrudzeń, na przykład przemysłowych czy budowlanych.

Oprócz tego wykorzystywane są też płyny i żele do mycia rąk bez wody, często z alkoholem o właściwościach dezynfekujących. Również one nie są przeznaczone do zwykłej higienizacji.

Mycie rąk na sucho doskonale natomiast sprawdza się w „warunkach polowych”, w plenerze, w podróży, w czasie zakupów - wszędzie tam, gdzie dobrze jest wyczyścić dłonie, a nie ma ku temu odpowiednich warunków, w tym przede wszystkim dostępu do bieżącej wody.

Reklama

Zasady higienicznego mycia rąk

Kwestia mycia rąk jest szczególnie istotna w przypadku pracowników ochrony zdrowia, w tym lekarzy, pielęgniarek i innego personelu zatrudnionego w szpitalach i przychodniach.

Miejsca te są naturalnym środowiskiem bytowania dziesiątków różnorodnych zarazków, które przy braku właściwej higieny z łatwością są przenoszone na inne osoby.

Specjaliści opracowali różne metody czyszczenia dłoni dla osób zatrudnionych w ochronie zdrowia. Jedną z nich jest tzw. higieniczne mycie rąk. Procedura w tym przypadku jest podzielona na dwa etapy.

• Faza pierwsza – brudna: dokładne mycie rąk z użyciem ciepłej wody i mydła zwykłego lub antyseptycznego, zazwyczaj metodą Ayliffe’a (szczegóły w dalszej części artykułu). Trwający 30-60 sekund zabieg powinien mechanicznie usunąć większość zabrudzeń i zarazków. Po jego zakończeniu niezbędne jest osuszenie dłoni jednorazowym ręcznikiem.
• Faza czysta – dezynfekcja: rozprowadzenie na umytych i wysuszonych dłoniach środka antyseptycznego, na przykład 60-70 procentowego roztworu alkoholu izopropylowego lub etylowego. Czynność ta powinna zabierać około 30 sekund.

Procedura higienicznego mycia rąk eliminuje florę bakteryjną ze skóry rąk i jest stosowana m.in.:

• przed wejściem na salę operacyjną,
• przed wykonaniem zabiegów takich jak pobranie krwi, szczepienie, cewnikowanie,
• przy kontakcie z wydzielinami zawierającymi materiał potencjalnie zakaźny, a także przy pielęgnacji pacjentów z grup szczególnego ryzyka.

W praktyce najczęściej jest ono stosowane w pielęgniarstwie.

Reklama

Zasady mycia rąk według WHO

Tak jak zostało wspomniane wyżej, wytyczne dotyczące mycia rąk sformułowało wiele instytucji. Jedną z nich jest Światowa Organizacja Zdrowia, która zwraca uwagę na ogromną liczbę zakażeń w służbie zdrowia.

W związku z tym instrukcja mycia rąk WHO dotyczy zastosowań w szpitalach i przychodniach. Odnosi się zarówno do mycia, jak też dezynfekcji rąk.

Zaprezentowane zasady są zbieżne z opisanymi wyżej, w dużej mierze opartymi właśnie na wytycznych Światowej Organizacji Zdrowia.

Tytułem uzupełnienia można dodać, że wyróżnia się „5 momentów mycia rąk wg. WHO”. Pod pojęciem tym kryją się wskazania, kiedy stosowne procedury powinny być wdrażane.

A są to następujące okoliczności:

• przed kontaktem z pacjentem,
• przed czystą, aseptyczną procedurą,
• po ekspozycji na płyny ustrojowe,
• po kontakcie z pacjentem,
• po kontakcie z otoczeniem pacjenta.

Zasady mycia rąk według BHP

Mycie rąk stanowi też niezbędny element higieny w wielu innych miejscach pracy, nie tylko szpitalach. Szczególne znaczenie ma w gastronomii, a także zakładach produkujących żywność, leki, czy kosmetyki.

Nie ma szczegółowych przepisów BHP dotyczących mycia rąk dla wszystkich branż, z których każda charakteryzuje się odmienną specyfiką. Nie mniej w praktyce często używana jest ogólna instrukcja Sanepidu, czyli Głównego Inspektora Sanitarnego (opis - powyżej).

Wykorzystuje się też zalecenia dotyczące mycia rąk metodą Ayliffe’a, która jest zatwierdzona przez Europejski Komitet Normalizacyjny CEN.

Jest ona zbliżona do opisanych wcześniej, aczkolwiek różni się kilkoma drobnymi szczegółami. W kolejnych etapach zalecane są tu:

• pocieranie wewnętrznych części otwartych dłoni,
• pocieranie zewnętrznych powierzchni jednej ręki wewnętrzną częścią drugiej i na odwrót,
• pocieranie wewnętrznych części dłoni po uprzednim spleceniu palców,
• pocieranie końcowych partii palców (od małego do wskazującego),
• pocieranie kciuków ruchem obrotowym,
• pocieranie wewnętrznej części dłoni wyprostowanymi i złożonymi palcami, także ruchem obrotowym.

Co bardzo ważne, w metodzie opracowanej przez prof. Ayliffe’a istotny jest także czas, przy czym wprowadza się tu wyraźny podział. Każdy z sześciu etapów powinien trwać 5 sekund, w ciągu których wykonywanych jest po 5 ruchów.

Co oznacza zbyt częste mycie rąk?

Należy pamiętać, że każda, najlepsza nawet praktyka, w nadmiarze zmienia się w szkodliwą patologię. Nie inaczej jest ze zbyt częstym myciem rąk.

Wyróżnić można w tym obszarze dwa główne problemy. Po pierwsze, nadmiar czynności higienicznych może wysuszać skórę, a często też skutkiem takich działań może być utrata całej flory bakteryjnej pokrywającej skórę, także tej pożytecznej, mającej działanie protekcyjne.

Po drugie, należy wspomnieć o tzw. natręctwie mycia rąk. Obsesyjne, kompulsywne mycie rąk jest zaburzeniem psychicznym, które wymaga leczenia psychoterapeutycznego.

Pacjenci zmagający się z tego typu nerwicą panicznie boją się kontaktu z jakimikolwiek przedmiotami, a gdy do tego dojdzie, odczuwają przymus natychmiastowego zmycia zabrudzenia.

Fobia ta ma skutki wykraczające poza sferę psychiczną, gdyż notoryczne szorowanie dłoni prowadzi bowiem do poważnych problemów dermatologicznych, w tym zapalnych, takich jak egzema rąk.

Światowy Dzień Mycia Rąk      

15 października każdego roku obchodzony jest Światowy Dzień Mycia Rąk. Został on ustanowiony w 2008 roku przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ).

Głównym tego celem, jak łatwo się domyślić, jest promocja prawidłowych zachowań polegających na myciu dłoni odpowiednio często i długo, z użyciem właściwych środków oraz wedle rekomendowanych schematów.

Wyjątkowym zainteresowaniem dotyczącym tego dnia cieszą się dzieci. Maluchy stanowią bowiem szczególną grupę ryzyka zakażeń, one też najczęściej są ofiarami chorób przenoszonych przez brudne ręce.

Dlatego w praktyce, 15 października w szkołach i przedszkolach na całym świecie organizowane są specjalne zajęcia, warsztaty, konkursy edukacyjne oraz promujące kulturę mycia rąk