Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Choroba wysokościowa - objawy i leki. Jak wygląda pierwsza pomoc?

Choroba wysokościowa znana była dotąd głównie pasjonatom himalaizmu, alpinizmu i turystyki wysokogórskiej. O chorobie wysokościowej zaczęła mówić cała Polska za sprawą dramatu himalaisty Tomasza Mackiewicza, który zginął pod szczytem Nanga Parbat. Historia Tomasza Mackiewicza poruszyła miliony osób, ale też zwróciła uwagę na ekstremalne doznania, których doświadcza ludzki organizm na dużych wysokościach. Skutki tych obciążeń mogą być tragiczne, a jednym z nich jest właśnie choroba wysokościowa, która w ciągu kilku godzin prowadzi do śmierci z niedotlenienia.
Wysokie góry
Źródło: 123RF
Spis treści

Reklama

Czym jest choroba wysokościowa?

Choroba wysokościowa to potencjalnie śmiertelny w skutkach zestaw jednostek chorobowych będących bezpośrednio konsekwencją przebywania na dużej wysokości i związanego z tym niedotlenienia organizmu.

Na chorobę wysokościową składają się:

  • ostra choroba wysokościowa (wysokogórska),
  • wysokościowy obrzęk płuc (HAPE - ang. high altitude pulmonary edema),
  • wysokościowy obrzęk mózgu (HACE – high altitude cerebral edema).

Na chorobę wysokościową najczęściej zapadają osoby eksplorujące najwyższe góry świata, takie jak Himalaje, Karakorum, czy Andy, gdzie wysokości szczytów przekraczają 6, 7 a nawet 8 tysięcy metrów nad poziomem morza i gdzie naturalne warunki nie pozwalają na codzienną, czy nawet kilkudniową egzystencję.

Jednak łagodniejsze postaci choroby wysokościowej zdarzają się również na niższych wysokościach, doświadczają jej wspinacze turyści i narciarze w Alpach (najwyższy Mont Blanc osiąga 4810 m.n.p.m.) czy nawet Tatrach (najwyższy Gerlach - 2654 m.n.p.m.).

Reklama

Przyczyny choroby wysokościowej

Bezpośrednią przyczyną choroby wysokościowej jest spadek ciśnienia związany ze wzrostem wysokości nad poziomem morza. Im wyżej wychodzimy w góry, tym bardziej rozrzedzone jest powietrze i tym niższe jest ciśnienie parcjalnego tlenu w atmosferze.

Powoduje to spadek ciśnienia parcjalnego tlenu w pęcherzyku płucnym, a w konsekwencji - obniżenie ilości tlenu trafiającego do krwiobiegu i poszczególnych komórek ciała. Tak dochodzi do niedotlenienia, którego efektem są obrzęk mózgu, płuc i inne objawy o których więcej za chwilę.

Zapadalność na chorobę wysokościową jest warunkowana nie tylko poprzez mierzalny czynnik środowiskowy, jakim jest konkretna wysokość nad poziomem morza, ale też tempo, w jakim ta wysokość jest zdobywana (nie chodzi o tempo marszu liczone w km/h, lecz szybkość nabierania wysokości liczoną w metrach nad poziomem morza).

Ryzyko wystąpienia choroby wysokościowej jest większe u himalaistów, alpinistów, czy zwykłych turystów, którzy „nabierają wysokości” zbyt gwałtownie, w zbyt krótkim czasie, w dodatku bez niezbędnej aklimatyzacji.

Właśnie taki przypadek mógł być przyczyną dramatu Tomasza Mackiewicza. Prawdopodobnie ze swoją partnerką, skuszeni perspektywą zdobycia szczytu, narzucili sobie zbyt ostre tempo pokonywania wysokości w skrajnie rozrzedzonym powietrzu, na poziomie ponad 8 tys. m.n.p.m.

Oczywiście istotne w przypadku choroby wysokościowej są też indywidualne cechy organizmu (np. wydolność płuc), ale podkreślić należy, że choroba ta najczęściej dotyka osoby zdrowe i silne.

Do czynników ryzyka wystąpienia choroby wysokościowej należą:

  • młody wiek,
  • otyłość,
  • hipotermia,
  • spożywanie alkoholu przed wspinaczką,
  • spożywanie niedostatecznej ilości płynów,
  • brak okresu aklimatyzacji,
  • przemęczenie się w okresie 24 godzin przed wspinaczką.

Reklama

Od jakiej wysokości pojawia się choroba wysokościowa?

Ponieważ choroba wysokościowa bezpośrednio wiąże się z wysokością nad poziomem morza, często pada pytanie - na jakiej wysokości mogą wystąpić objawy choroby wysokościowej. Ze względu na wspomniane wyżej indywidualne cechy organizmu, a także sposób poruszania się po górach, nie sposób udzielić jednej konkretnej odpowiedzi.

Przyjmuje się, że w bardzo sporadycznych, specyficznych i wyjątkowych przypadkach (słaby organizm, mała wydolność płuc, zbyt szybkie tempo, złe warunki atmosferyczne), choroba wysokościowa może się w łagodnej postaci objawić już po przekroczeniu wysokości 1500 metrów, czyli na wysokości tatrzańskiego Czarnego Stawu pod Rysami (niewiele wyżej, niż położone jest Morskie Oko).

Na pewno powyżej 2000 metrów nad poziomem morza można zacząć mówić o stałym niedotlenieniu komórek organizmu, które może u niektórych osób wywoływać pierwsze, lekkie objawy choroby wysokościowej, takie jak osłabienie, czy zawroty głowy.

Powyżej 3500 tysiąca metrów (a o takiej wysokości łatwo np. w Alpach) powietrze staje się tak rozrzedzone, że dłuższe przebywanie na tej wysokości, nawet w czasie snu lub wypoczynku, może u niektórych osób wywołać obrzęk płuc lub mózgu.

Za ekstremalne, związane z dużym ryzykiem wystąpienia choroby wysokościowej, uważa się wysokości przekraczające 5,5 tysiąca metrów. A przecież to wciąż jeszcze daleko od szczytów świata (Mt. Everest w Himalajach wznosi się na wysokość 8848 m.n.p.m.).

To tylko pokazuje, w jak skrajnych okolicznościach wydarzyła się tragedia, która dotknęła Tomasza Mackiewicza i w jak trudnych warunkach przebiegała akcja ratunkowa prowadzona na Nanga Parbat (8126 m.n.p.m) przez Adama Bieleckiego i Denisa Urubko.

Reklama

Ostra choroba wysokościowa (wysokogórska)

Przejdźmy teraz do opisu jednostek chorobowych wchodzących w skład choroby wysokościowej.

Pierwszą z nich jest ostra choroba wysokościowa (wysokogórska). Objawia się ona poczuciem skrajnego zmęczenia i osłabienia, zawrotami głowy, nudnościami i bezsennością. Pojawić się może po około 3 godzinach od osiągnięcia wysokości, która okaże się nieakceptowalna dla danego organizmu w danych okolicznościach.

Objawy ustępują po 3-7 dniach, oczywiście od warunkiem, że osoba opuści wysokość, która przyczyniła się do wystąpienia choroby wysokościowej. W przeciwnym razie może dojść do jeszcze poważniejszych zaburzeń.

Reklama

Choroba wysokościowa a wysokościowy obrzęk płuc

Typowy dla choroby wysokościowej obrzęk płuc jest jednostką chorobową o niedokładnie zbadanych przyczynach. Prawdopodobnie obrzęk, czyli nadciśnienie płucne, jest wynikiem skurczu naczyń płucnych w odpowiedzi na hipoksję, czyli niedotlenienie. Obrzęk płuc objawia się najczęściej poprzez takie dolegliwości, jak:

  • uczycie kłucia w klatce piersiowej,
  • duszność spoczynkowa,
  • osłabiona wydolność organizmu, uczucie zmęczenia,
  • kaszel,
  • przyspieszenie akcji serca powyżej 100 uderzeń na minutę.

Jeżeli osoba dotknięta wysokościowym obrzękiem płuc nie otrzyma natychmiast leków oraz nie zostanie sprowadzona na niższą wysokość, umrze w ciągu kilku, maksymalnie kilkunastu godzin.

Reklama

Choroba wysokościowa a wysokościowy obrzęk mózgu

Dla choroby wysokościowej charakterystyczny jest również obrzęk mózgu, zazwyczaj współwystępujący z obrzękiem płuc. Często poprzedzony jest łagodniejszymi objawami, ale niekiedy występuje od razu, bez wcześniejszych symptomów. Obrzęk mózgu objawia się on poprzez:

  • zaburzenia świadomości, halucynacje, omamy,
  • zaburzenia koordynacji ruchowej,
  • napady padaczkowe,
  • paraliż funkcji oddechowych,
  • śpiączkę.

Niekiedy wysokościowy obrzęk mózgu prowadzi do ogniskowych zmian i uszkodzeń w obrębie tego organu.

Reklama

Leczenie choroby wysokościowej. Jakie leki?

W przypadku choroby wysokościowej podstawą leczenia jest… zejście, lub sprowadzenie na niższą wysokość, tak aby organizm mógł zacząć oddychać gęstszym powietrzem i rozpocząć proces autoregeneracji.

W niektórych przypadkach choroba wysokościowa zacznie ustępować bez obniżania wysokości, a jedynie na skutek zaprzestania dalszego wznoszenia, lub też zmniejszenia tempa tego wznoszenia.

Leczenie choroby wysokościowej polega też na podaniu tlenu oraz środków farmakologicznych  - adekwatnych do objawów. Konieczne może być również zastosowanie komory, tudzież torby hiperbarycznej.

Przewlekła choroba wysokościowa (choroba Monga)

Chroniczna choroba wysokościowa występuje nie tylko u sportowców czy pasjonatów wspinaczki górskiej. Dotyka ona również populacji andyjskiej.

Choroba Monga dotyczy wyłącznie osób długotrwale przebywających na wysokościach. Objawia się:

  • zmęczeniem,
  • bezdechem,
  • bólami,
  • nadkrwistością,
  • skłonnością do powstawania zatorów.

Chory z rozpoznaną chorobą Monga powinien być przetransportowany na jak najniższą wysokość.

Jeśli ból głowy, nudności, wymioty i duszność nie ustępują pomimo odpowiedniego leczenia należy zgłosić się do lekarza. 

Natychmiast rozpocznij schodzenie na niższą wysokość jeśli pojawi się u ciebie:

  • duszność w czasie spoczynku,
  • zaburzenia orientacji,
  • nadmierna senność,
  • problemy z koordynacją ruchową.

Zapobieganie chorobie wysokościowej

Jeśli chodzi o zapobieganie chorobie wysokościowej, najprościej było zalecić nie wychodzenie w wysokie góry, co jednak jak wiadomo, jest radą całkowicie niemądrą i bezsensowną dla wszystkich, którzy góry kochają.

Najważniejsze jest więc:

  • zdobywanie wysokości w niezbyt szybkim tempie; wysokość na jakiej sypiasz nie powinna się zwiększać o więcej niż 300 m dziennie (Według zasady „climb-high, sleep-low” wspinaj się wysoko, śpij nisko. Każdego dnia wspinaj się na określoną wysokość, po czym na noc wracaj do obozu położonego niżej. Każdego następnego dnia wydłużaj swój pobyt na wyższej wysokości, aż do momentu kiedy będziesz mógł tam spędzić noc.).
  • aklimatyzacja na kolejnych pułapach w przypadku dłuższych wypraw,
  • nieforsowanie organizmu,
  • uważne wsłuchiwanie się w sygnały płynące z organizmu,
  • powściągnięcie ambicji i zdolność do „odpuszczenia” w sytuacji zagrożenia życia lub zdrowia,
  • picie dużej liczy płynów oraz unikanie alkoholu i soli,
  • spożywaj posiłki bogate w węglowodany,

Czytaj również

Bibliografia

  • Pod redakcją Marka Mędrasia,Medycyna Sportowa,,Warszawa 2004.
  • Wiesław Tomaszewski, Grzegorz Marek, MariuszŻebrowski ,Elementy fizjologii i medycyny górskiej,MedSportPress. Rozdział 51.
  • Eric A. Nazziola, John Lafleur,Altitude sickness,,eMedicine Health 2005.
  • Basnyat B.: High altitude cerebral and pulmonary edema. Travel Medicine and Infections Disease. 2005, 3: 199–211.
  • Basnyat B., Murdoch D.: High altitude illness. The Lancet. 2003, 361: 1967–74.
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Urazy termiczne
Oparzenia 2 stopnia - jak je leczyć i co pomaga? Proces gojenia, maści i leki
Oparzenia 2 stopnia – jakie skutki wywołują?
Jakie uszkodzenia skóry wywołuje oparzenie 3 stopnia?
Oparzenie 3 stopnia
Jak postępować w przypadku oparzenia 1 stopnia? Sprawdź, jak je rozpoznać
Oparzenie 1 stopnia – leczenie i objawy. Co robić?
Podobne artykuły
Jak wygląda oparzenie 4 stopnia? Czy można je wyleczyć?
Jak wygląda oparzenie 4 stopnia? Czy można je wyleczyć?
Wysokie góry
Choroba wysokościowa - objawy i leki. Jak wygląda pierwsza pomoc?
Udar cieplny u mężczyzny
Udar cieplny – objawy i skutki. Jak wygląda leczenie?
Mężczyzna z problemem przegrzanie organizmu
Przegrzanie organizmu - jak się objawia hipertermia i co robić, gdy wystąpi?

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!