Czym jest rana z ciałem obcym?
Rana z ciałem obcym to typ uszkodzenia, który uznaje się w wyższym stopniu za niebezpieczny niż uraz bez ciała obcego. Taka rana jest bardziej skomplikowana od klasycznej i stwarza większe trudności w jej opatrywaniu oraz dezynfekcji.
Należy pamiętać, że udzielając pierwszej pomocy w przypadku dużych obrażeń, ciało obce powinno zostać w ranie. Dopiero lekarz będzie mógł się go pozbyć. Z kolei, gdy mamy do czynienia z małymi rankami, np. drzazgą w palcu, która również jest uznawana za ciało obce, możemy poradzić sobie bez wsparcia lekarza i samodzielnie je usunąć.
Zdarzają się również sytuacje, gdy ciało obce znajduje się w ranie pooperacyjnej. Pacjent dowiaduje się o tym zazwyczaj dopiero, gdy np. pozostawiona chusta czy igła daje nieprzyjemne objawy, a nawet dolegliwości zagrażające jego życiu albo podczas badań kontrolnych.
W niektórych przypadkach ciało obce w ranie po operacji nie stanowi zagrożenia, z kolei w innych musi zostać jak najszybciej usunięte, by nie wywoływać dalszych szkód dla organizmu.
Rodzaje ciał obcych w ranie
W zasadzie każdy typ ciał obcych w ranie niesie zagrożenie dla zdrowia pacjenta. Szczególnie niebezpieczne są te ciała obce, które są mocno zabrudzone i wbite głęboko przez co oddziałują na ważne narządy.
Wśród nich wymienia się m.in. szkło, które ze względu na ostre krawędzie może dodatkowo uszkadzać organizm. W ranie mogą znaleźć się także kawałki drewna, plastiku czy metalu.
Pojawieniu się takiej rany sprzyjają wypadki, np. rozbicie butelki czy szyby, próba otwarcia słoika albo upadek na konkretny przedmiot, ale też zamierzone ataki innych osób. Istnieje zatem możliwość, że w ranie kłutej znajduje się nawet nóż czy pal.
Jak objawia się ciało obce w ranie?
Z reguły ciało obce jest widoczne i na pierwszy rzut oka można je rozpoznać. Dotyczy to jednak sytuacji, gdy mamy do czynienia z raną otwartą, np. raną ciętą lub kłutą. W przypadku, gdy np. lekarz pozostawił ciało obce w ranie pooperacyjnej, samodzielne stwierdzenie tego faktu jest znacznie utrudnione.
Organizm może dawać jednak pewne symptomy, które sugerują, że dzieje się coś niedobrego. Przede wszystkim pacjent może zacząć czuć się źle, rany pooperacyjne mogą się nie goić lub gojenie może być utrudnione i znacznie wydłużone w czasie.
W wielu przypadkach dochodzi do zakażenia rany, która ropieje i boli oraz wiąże się z ryzykiem obumarcia tkanek, a nawet sepsą. Co więcej, pomimo stosowania środków przeciwbólowych, dyskomfort pacjenta nie zmniejsza się.
Pięcioletnia analiza Agency for Healthcare Quality and Research pokazała, że częstotliwość pozostawiania ciał obcych w ranie operacyjnej mieści się w przedziale 1-10 przypadków na 10 000 zabiegów.
Zdaniem autorów pracy na łamach “Polskiego Przeglądu Chirurgicznego” takie dane wskazują, że można spodziewać się przynajmniej 1 tego rodzaju incydentu rocznie w każdym typowym, wielospecjalistycznym szpitalu.
Jak sprawdzić, czy w ranie jest ciało obce?
Oczywiście, w pierwszej kolejności należy ostrożnie obejrzeć ranę. Takie ciało obce powinno być widoczne po dokładniejszym przyjrzeniu się uszkodzeniu ciała. Czasem jednak podczas takiej wstępnej kontroli, specjalista lub udzielający pomocy nie jest w stanie zauważyć np. wszystkich kawałków szkła.
Jak sprawdzić, czy w ranie jest szkło? Okazuje się, że rozwiązaniem jest wykonanie badania RTG, które wykrywa taki materiał. W razie chęci poszerzenia diagnostyki, można skorzystać także z tomografii komputerowej. Gdy np. doszło do pogryzienia szkła przez poszkodowanego, można wykonać TK szyi.
Postępowanie wygląda podobnie, gdy chcemy sprawdzić, czy w ranie pooperacyjnej znajduje się ciało obce. Wówczas wykonuje się badanie RTG. Podczas jego przeprowadzania możliwe jest wykrycie również takich materiałów jak: metale, kamienie, grafit, niektóre ości, zęby czy kości.
Ciało obce w ranie a część ciała
Praktyka ratownicza pokazuje, że rany z ciałem obcym mogą występować na całym ciele. Ciała obce są na różne głębokości wbite w skórze i w dalszych tkankach. Wyróżnić można:
- ciało obce w palcu - może to być niewielka drzazga, ale też duża zmiana. Nie należy lekceważyć ciał obcych w palcu, szczególnie, gdy są mocno wbite. Z małej rany może bowiem rozwinąć się poważna infekcja;
- ciało obce w stopie - utrudnia codzienne poruszanie, ale też rodzi ryzyko doprowadzenia do poważnego zakażenia;
- ciało obce w oku i w okolicach twarzy - to szczególnie niebezpieczna rana, która może doprowadzić do uszkodzenia widzenia czy problemów z mięśniami twarzy. Dlatego ciało obce w takich sytuacjach może usuwać jedynie lekarz;
- ciało obce w ranie brzucha - związane z ryzykiem utraty zdrowia, a nawet życia poszkodowanego w przypadku, gdy doprowadza do uszkodzenia istotnych narządów wewnętrznych;
- ciało obce w ranie głowy - z uwagi na niebezpieczeństwo związane z zagrożeniem zdrowia czy życia pacjenta, jakie rodzi taki uraz, w przypadku jego wystąpienia należy jak najszybciej zasięgnąć profesjonalnej pomocy medycznej.
W zasadzie wszystkie ciała obce w organizmie niosą za sobą pewne ryzyko, im większe i bliżej ważnych organów wewnętrznych, tym jednak gorzej.
Klasyfikacja ICD 10 wskazuje na takie przypadki występowania ciała obcego:
- w ranie powstałej wskutek urazu powierzchownego działania ciała obcego (typu drzazga), bez rozległej otwartej rany o kodzie T14.0;
- w otwartej ranie nieokreślonej okolicy ciała, w tym rana kłuta z wnikającym ciałem obcym o symbolu T14.1;
- w ranie drażniącej oczodołu i gałki ocznej - S05.4-S05.5;
- przypadkowo pozostawionego w ranie operacyjnej (T81.5);
- tkwiącego w tkankach miękkich (M79.5).
Ciało obce w ranie - pierwsza pomoc
Czy jeżeli w ranie znajduje się ciało obce, to należy je usunąć? Przyjętą taktyką postępowania, gdy ciało obce znajduje się w ranie, jest jego nieusuwanie. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy takie ciało jest głęboko wbite czy wklinowane.
Zwykle powstrzymuje ono krwawienie, zatem jego nieumiejętne usunięcie może nie tylko powiększyć krwotok, ale też doprowadzić do uszkodzenia wielu tkanek. Rodzi też ryzyko pozostawienia jego fragmentu w ranie. Może wówczas dojść do zakażenia. Pozbycie się ciała obcego nie wchodzi w zakres pierwszej pomocy. Tym zajmuje się tylko lekarz.
W przypadku udzielania pomocy rannemu, któremu w ranie utkwiło ciało obce należy ostrożnie zabezpieczyć uraz wraz z ciałem obcym. Warto wykorzystać do tego jałową gazę. Zgodnie z zasadami BHP, ciała obcego w ranie nie należy poruszać ani zmieniać jego położenia.
Trzeba pamiętać, by unieruchomić je na tyle, aby uniemożliwić mu dalsze przemieszczanie się. Nie bandażujemy ciała obcego. Pozostaje ono na zewnątrz. Takie zabezpieczenie zdejmie lekarz, który zajmie się opatrywaniem rany.
Co, gdy pozostawi się ciało obce w ranie?
Jeżeli chodzi o zasady pierwszej pomocy to wręcz zalecane jest pozostawienie ciała obcego w ranie. Jak wspomniano już wcześniej w tym artykule - przy większych obrażeniach takie ciało obce chroni przed krwotokiem. Trzeba jednak pamiętać, że obcy przedmiot pozostawiony w ranie na zbyt długo może doprowadzić do zakażenia.
Co więcej, utrudnia on gojenie się rany, a w przypadku tych bardziej skomplikowanych czy pooperacyjnych urazów może doprowadzić nawet do sepsy czy śmierci.
Zdarzają się jednak i takie sytuacje, gdy ciało obce w organizmie nie wywołuje żadnych dolegliwości fizycznych. Pacjent wie o nim jednak np. dzięki badaniu RTG i odczuwa w związku z tym niepokój, mimo że np. pozostawiona po operacji igła nie stanowi zagrożenia dla jego życia.
Dlatego specjaliści wiedzą, że tkwiące w ranie ciało obce należy niezwłocznie usunąć. Jest to jednak obowiązek lekarza, a nie osoby udzielającej pierwszej pomocy, która próbując oczyścić ranę, może nieopatrznie doprowadzić do większego uszkodzenia ciała.
