Łożysko przodujące to stan, w którym łożysko zagnieździło się w dolnej części macicy i znajduje się (w całości lub częściowo) ponad ujściem wewnętrznym szyjki macicy, przykrywając je. Takie ułożenie łożyska powoduje komplikacje podczas ciąży i porodu (przede wszystkim krwawienie z dróg rodnych), które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do zagrożenia zdrowia i życia ciężarnej i jej nienarodzonego dziecka. Łożysko przodujące występuje w 3 przypadkach na 1000 ciąż pojedynczych i 4 przypadkach na 1000 ciąż mnogich.
Zaburzenie to powinno być diagnozowane około 20-24. tygodnia ciąży – do tego bowiem czasu, na skutek znacznego wzrostu ciężarnej macicy, początkowo zbyt nisko położone łożysko może samoistnie odsunąć się od ujścia wewnętrznego szyjki macicy. Powoduje to automatyczne ustąpienie niebezpieczeństwa komplikacji i powikłań związanych z łożyskiem przodującym.
Łożysko - czym jest?
Łożysko to organ, który powstaje w kilka tygodni po zapłodnieniu i implantacji blastocysty z trofoblastu (jednego z typów komórek powstałych z zapłodnionej komórki jajowej) i błony śluzowej macicy (endometrium) kobiety ciężarnej. Jego funkcją jest dostarczenie zarodkowi odpowiedniej ilości składników odżywczych, odbieranie od niego zbędnych produktów przemiany materii, a także produkcja wielu hormonów, które odgrywają bardzo ważną rolę podczas ciąży, umożliwiając jej utrzymanie aż do porodu.
U człowieka łożysko ma owalny kształt, 20-25 cm średnicy i 2-2,5 cm grubości. Waży około 500 g. Z zarodkiem łączy je sznur pępowinowy, który zazwyczaj osiąga długość 55-60 cm. Łożysko składa się z kilkudziesięciu tzw. liścieni zbudowanych z licznych kosmków, w których znajdują się naczynia krwionośne. Kosmki wnikają w głąb śluzówki macicy (endometrium) kobiety ciężarnej umożliwiając wymianę substancji odżywczych pomiędzy krwią matki a rozwijającym się dzieckiem. Prawidłowo łożysko powinno zagnieździć się (zaimplantować) na jednej ze ścian macicy (najczęściej przedniej lub tylnej) w jej górnym biegunie.
Jak do tej pory nie poznano przyczyn, z powodu których dochodzi do implantacji łożyska w nieodpowiednim (zbyt nisko położonym) punkcie macicy.
Łożysko przodujące - rodzaje schorzenia
W zależności od ułożenia względem ujścia wewnętrznego szyjki macicy (i stopnia jego przysłonięcia) wyróżnia się następujące podtypy łożyska przodującego:
- łożysko przodujące całkowicie – łożysko całkowicie przykrywa ujście wewnętrzne szyjki macicy;
- łożysko przodujące częściowo – łożysko częściowo przykrywa ujście wewnętrzne szyjki macicy;
- łożysko przodujące brzeżnie – najniżej położona część łożyska dochodzi do brzegu ujścia wewnętrznego szyjki macicy;
- łożysko przodujące bocznie – łożysko znajduje się nisko w macicy, jego brzeg znajduje się w niewielkiej odległości od wewnętrznego ujścia szyjki macicy.
Łóżysko przodujące - czynniki ryzyka
Odkryto szereg czynników zwiększających ryzyko powstania łożyska przodującego:
- wielorództwo (5 lub więcej ciąż);
- wystąpienie łożyska przodującego podczas jednej z poprzednich ciąż;
- wiek ciężarnej poniżej 20 i powyżej 35 lat;
- przebyte operacje ginekologiczne na macicy (m.in. łyżeczkowanie jamy macicy, usuwanie mięśniaków, cięcie cesarskie, aborcja);
- ciąża mnoga;
- palenie podczas ciąży;
- używanie kokainy podczas ciąży.
Należy jednak pamiętać, że łożysko przodujące może pojawić się także u kobiety, u której nie występował żaden z powyższych czynników ryzyka! Biorąc pod uwagę powyższe, nie istnieje 100% skuteczny sposób zapobieżenia wystąpieniu łożyska przodującego podczas ciąży.
Objawy łożyska przodującego
Łożysko przodujące to zaburzenie, które może przebiegać całkowicie bezobjawowo. W niektórych jednak przypadkach wywołuje jeden lub więcej z poniższych objawów:
- Krwawienie z dróg rodnych o niewielkim lub dużym nasileniu, zazwyczaj bezbolesne i o nagłym początku. Wypływająca krew jest zazwyczaj jasnoczerwona. Do krwawienia najczęściej dochodzi w trzecim trymestrze ciąży, ale może się ono pojawić także wcześniej. Czasami krwawienie może na zmianę ustępować i nawracać.
- Bóle w dolnej części brzucha - mogą być one łagodne lub nasilone, promieniować do okolicy krzyżowej lub wzdłuż nóg.
- Skurcze (najczęściej regularne) macicy, uczucie parcia w dolnej części brzucha i okolicach miednicy.
Wystąpienie któregoś z powyższych objawów jest bezwzględnym wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem ginekologiem!
Łożysko przodujące - wizyta u lekarza
Łożysko przodujące to stan, który może być potencjalnie niebezpieczny zarówno dla matki, jak i jej nienarodzonego dziecka. W razie wystąpienia któregoś z objawów tego zaburzenia konieczna jest pilna wizyta u lekarza ginekologa!
Wizyta u lekarza ginekologa kobiety ciężarnej powinna mieć następujący przebieg:
Podczas pierwszej wizyty lekarz zbiera wywiad, tzn. zapyta o:
- dotychczasowy stan zdrowia pacjentki,
- przebyte przez nią choroby,
- hospitalizacje,
- zabiegi operacyjne.
- ogólne samopoczucie,
- występowanie problemów ze snem, apetytem, wypróżnianiem się.
Padną również pytania o :
- uczulenia (w tym także na leki)
- stosowane używki (papierosy, alkohol, substancje psychoaktywne, czyli np. narkotyki)
- choroby, które występowały w najbliższej rodzinie (u rodziców, dziadków, rodzeństwa).
W wywiadzie pojawią się również pytania dotyczące objawów obecnych dolegliwości, a także o czas ich trwania, stopień nasilenia. Lekarz ginekolog dodatkowo skupi się na wywiadzie ginekologicznym, w którym spyta o:
- wiek, w którym wystąpiła pierwsza miesiączka,
- regularność i długość cykli miesięcznych,
- obfitość i czas trwania krwawienia miesięcznego,
- występowanie krwawień i plamień między miesiączkami,
- obecność skrzepów w krwi miesiączkowej,
- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
- datę pojawienia się ostatniej miesiączki.
Dodatkowo zapyta o przebyte ciąże (w tym także te zakończone poronieniem),
- ich czas trwania,
- sposób rozwiązania (naturalny, cięcie cesarskie),
- występujące powikłania.
Padną również pytania dotyczące:
- przebytych zabiegów ginekologicznych,
- aktywności seksualnej
- chorób przenoszonych drogą płciową.
Podczas kolejnych wizyt u tego samego lekarza nie jest już konieczne ponowne zbieranie wywiadu – lekarz zapyta tylko, czy coś zmieniło się od czasu ostatniej wizyty i przystąpi do dalszej części badania, czyli tzw. badania ogólnego. Jego wygląd różni się istotnie w zależności od wieku i ogólnego stanu zdrowia pacjentki.
Do niezbędnego minimum badania należy:
- dokładne obejrzenie ciała pacjenta,
- zbadanie dotykiem głowy,
- szyi,
- brzucha,
- pachwin,
- kończyn.
Kolejnym etapem badania powinno być badanie gruczołów sutkowych (piersi). Polega ono na oglądnięciu i badaniu dotykiem piersi i ich okolic w różnych pozycjach ciała przyjmowanych przez pacjentkę. Podczas badania lekarz poszukuje:
- zaczerwienienia,
- zsinienia,
- owrzodzeń
- innych uszkodzeń skóry pokrywającej piersi.
- guzków,
- zgrubień lub stwardnień wewnątrz gruczołu piersiowego, mogących świadczyć o toczącym się tam procesie nowotworowym.
Badanie dotykiem pachy umożliwia wykluczenie powiększenia węzłów chłonnych (które następuje m.in. w przypadku zaplenia piersi lub rozwoju w nich zmian nowotworowych). Lekarz uciśnie też brodawki sutkowe – sprawdzi w ten sposób, czy nie pojawia się wyciek, który (poza okresem ciąży i laktacji) świadczyć może o schorzeniu rozwijającym się w gruczołach piersiowych (np. zapalenie, zmiany nowotworowe).
Końcowym elementem badania powinno być badanie ultrasonograficzne (USG). Badanie to odbywa się za pomocą sondy, którą wprowadza się przez pochwowo lub przez odbytniczo – umożliwia ona pokazanie na ekranie aparatu wyglądu narządów rodnych wewnętrznych. W bardziej zaawansowanej ciąży sondę przykłada się do skóry brzucha ciężarnej (badanie USG przez powłoki brzuszne) – w ten sposób można lepiej uwidocznić poszczególne części ciała rozwijającego się dziecka oraz łożysko i błony płodowe, co umożliwia ocenę, czy przebieg ciąży jest prawidłowy.
Jeżeli zdiagnozowano wystąpienie łożyska przodującego (zwłaszcza całkowicie lub częściowo), zarówno podczas ciąży, jak i porodu unika się przeprowadzania badania ginekologicznego. W rzadkich przypadkach, gdy podejrzewa się współwystępowanie innej choroby, badanie takie może zostać przeprowadzone przez doświadczonego położnika w bezpośredniej bliskości sali operacyjnej (na wypadek wystąpienia ciężkiego krwotoku).
Podczas każdej wizyty ciężarnej u ginekologa, lekarz powinien zmierzyć jej ciśnienie tętnicze krwi i przeprowadzić pomiar masy ciała. Dodatkowo podczas niektórych wizyt konieczne jest wykonanie szeregu obowiązkowych badań diagnostycznych m.in.:
- badanie ogólne krwi,
- moczu,
- ocena markerów zakażenia niektórymi chorobami - np. kiłą, różyczką, toksoplazmozą, wirusowym zapaleniem wątroby typu C,
- oznaczenie poziomu niektórych hormonów
- cukru we krwi
Łożysko przodujące - badania USG
Łożysko przodujące wykrywa się za pomocą badania ultrasonograficznego (USG). Obecnie zaleca się, aby podczas rutynowego badania USG przez powłoki brzuszne przeprowadzanego pomiędzy 21. a 26. tygodniem ciąży przeprowadzający je lekarz zwracał szczególną uwagę na położenie łożyska, aby wykluczyć lub potwierdzić jego niskie położenie.
Przezpochwowe badanie USG przeprowadza się u wszystkich pacjentek, u których w badaniu przez powłoki brzuszne stwierdzono łożysko znajdujące się w bezpośredniej bliskości ujścia wewnętrznego szyjki macicy.
Dalsze postępowanie powinno być następujące:
- w razie podejrzenia bezobjawowego łożyska przodującego brzeżnie lub bocznie, badanie kontrolne odracza się do 36. tygodnia ciąży;
- w razie podejrzenia łożyska przodującego centralnie, w 32. tygodniu ciąży wykonuje się przezpochwowe badanie USG w celu ustalenia sposobu postępowania w III trymestrze ciąży;
- pacjentki, które krwawią hospitalizuje się, a następnie podejmuje się decyzję co do sposobu leczenia w zależności od ich stanu zdrowia.
Leczenie łożyska przodującego
Istnieją dwie metody leczenia łożyska przodującego: zachowawcze i operacyjne.
1. Leczenie zachowawcze stosuje się, gdy dziecko jest niedojrzałe i niezdolne do życia poza ciałem matki oraz zdrowie lub życie matki nie jest bezpośrednio zagrożone. Leczenie zachowawcze obejmuje:
- stosowanie środków tokolitycznych (zmniejszających czynność skurczową macicy),
- podawanie glikokortykosteroidów (przyspieszających dojrzewanie płuc dziecka),
- unikanie ewentualnych urazów (np. podczas przezpochwowego badania ginekologicznego),
- zalecenie wypoczynku i leżenia w łóżku.
2. Leczenie operacyjne stosuje się, gdy dziecko jest dojrzałe i gotowe do życia poza ciałem matki lub zdrowie lub Zycie matki jest bezpośrednio zagrożone. Leczenie operacyjne polega na zakończeniu ciąży za pomocą cięcia cesarskiego.
Zapamiętaj! Łożysko przodujące to stan, w którym w każdej chwili mogą pojawić się krwotoki z dróg rodnych, które nieleczone mogą zagrozić życiu lub zdrowiu matki i jej nienarodzonego dziecka.
Zdiagnozowane bezobjawowe łożysko przodujące nie jest wskazaniem do hospitalizacji. Jednakże kobieta z tą przypadłością, musi przestrzegać kilku zasad:
- jeżeli pojawi się krwawienie z dróg rodnych (nawet niewielkie), natychmiast udać się do najbliższego szpitala ginekologiczno-położniczego!
- unikać dużego wysiłku i obciążeń (np. podnoszenia ciężkich przedmiotów);
- unikać stosowania tamponów;
- zasięgnąć porady lekarskiej, co do możliwości uprawiania seksu podczas ciąży;
- informować lekarza, do którego zgłasza się na wizytę, o rozpoznaniu i przypominać mu o konieczności unikania przezpochwowego badania ginekologicznego.
Łożysko przodujące - najczęściej zadawane pytania
Co to jest łożysko przodujące?
Łożysko przodujące to stan, w którym łożysko zagnieździło się w dolnej części macicy i znajduje się (w całości lub częściowo) ponad ujściem wewnętrznym szyjki macicy blokując je. Takie ułożenie łożyska powoduje komplikacje podczas ciąży i porodu (przede wszystkim krwawienie z dróg rodnych), które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do zagrożenia zdrowia i życia ciężarnej i jej nienarodzonego dziecka.
Jakie są objawy łożyska przodującego?
Łożysko przodujące to zaburzenie, które może przebiegać całkowicie bezobjawowo. W niektórych jednak przypadkach wywołuje jeden lub więcej z poniższych objawów:
- Krwawienie z dróg rodnych o niewielkim lub dużym nasileniu, zazwyczaj bezbolesne i o nagłym początku. Wypływająca krew jest zazwyczaj żywoczerwona (krwawienie tętnicze). Do krwawienia najczęściej dochodzi w trzecim trymestrze ciąży, może się jednak pojawić także wcześniej. Czasami krwawienie może na zmianę ustępować i nawracać.
- Bóle w dolnej części brzucha - mogą być one łagodne lub nasilone, promieniować do okolicy krzyżowej lub wzdłuż nóg.
- Skurcze (najczęściej regularne) macicy, uczucie parcia w dolnej części brzucha i okolicach miednicy.
Wystąpienie któregoś z powyższych objawów jest bezwzględnym wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem ginekologiem!
Jakie są czynniki ryzyka wystąpienia łożyska przodującego?
Należą do nich:
- wielorództwo (5 lub więcej ciąż);
- wystąpienie łożyska przodującego podczas jednej z poprzednich ciąż;
- wiek ciężarnej poniżej 20 i powyżej 35 lat;
- przebyte operacje ginekologiczne na macicy (m.in. łyżeczkowanie jamy macicy, usuwanie mięśniaków, cięcie cesarskie, aborcja);
- ciąża mnoga;
- palenie podczas ciąży;
- używanie kokainy podczas ciąży.
Należy jednak pamiętać, że łożysko przodujące może pojawić się także u kobiety, u której nie występował żaden z powyższych czynników ryzyka!
- Przeczytaj, co to jest: Ciąża biochemiczna
