Udar mózgu jest chorobą związaną z zaburzeniem przepływu krwi przez naczynia mózgowe. Charakteryzuje go nagłe wystąpienie zaburzeń czynności mózgu trwających dłużej niż 24 godziny. Zaburzenia te mogą mieć charakter ogniskowy (tzn. występować w postaci zaburzeń czucia, ruchu, chodu) lub też charakter uogólniony (np. porażenie czterokończynowe, śpiączka). Jeżeli objawy neurologiczne utrzymują się poniżej 24 h mamy wtedy do czynienia z przemijającym niedokrwieniem mózgu, tzw. zespołem TIA. Udar mózgu jest trzecią co do częstości przyczyną zgonów i główną przyczyną niesprawności wśród osób po 40. roku życia.
Udar mózgu - przyczyny
Udar mózgu ze względu na przyczynę możemy podzielić na:
1. Udar niedokrwienny – najczęstsza przyczyna udarów (stanowi około 80%), do której dochodzi na skutek zamknięcia tętnicy i ograniczenia dopływu krwi do mózgu. Przyczyną udaru niedokrwiennego jest zazwyczaj proces miażdżycowy obejmujący tętnice doprowadzające krew do mózgu (tętnica szyjna lub kręgowa) lub same tętnice mózgowe.
Czynnikami ryzyka choroby miażdżycowej naczyń są:
- palenie tytoniu,
- cukrzyca,
- nadciśnienie tętnicze,
- podwyższony cholesterol,
- nadużywanie alkoholu,
- mała aktywność fizyczna.
Inną przyczyną udaru niedokrwiennego są zatory pochodzenia sercowego powstające u chorych na migotanie przedsionków lub mających tętniaka lewej komory. U chorych tych bardzo istotna jest odpowiednia profilaktyka przeciwzakrzepowa w celu uniknięcia powstawania skrzeplin. Rzadkimi przyczynami niedokrwiennych udarów są wady zastawkowe, w tym sztuczne zastawki serca, zapalenie wsierdzia oraz zapalenia naczyń.
2. Udar krwotoczny – polega na krwawieniu do tkanki mózgowej z pękniętego naczynia wewnątrzczaszkowego. W większości przypadków jest powikłaniem nadciśnienia tętniczego sprzyjającego powstawaniu mikrotętniaków. Czasem udary krwotoczne są wynikiem wad naczyniowych bądź zapaleń naczyń.
Objawy udaru
Jak rozpoznać u chorego udar? Do klasycznych objawów udaru mózgu zalicza się:
- występujący nagle silny ból głowy,
- nudności,
- wymioty,
- zaburzenia równowagi,
- zawroty głowy,
- zataczanie się podczas chodzenia,
- drgawki.
Dodatkowo występuje nagłe osłabienie siły mięśni i czucia np. jednej kończyny lub prawej czy lewej połowy ciała (paraliż prawo lub lewostronny).
Obraz chorego, który właśnie przebył udar mózgu, jest bardzo różnorodny. Zwykle przybiera on formę niedowładu (zaburzeń ruchowych) lub zaburzeń czucia w obrębie twarzy lub kończyn. Jeżeli choroba obejmuje większą część mózgu możemy mieć do czynienia z niedowładem połowiczym a nawet czterostronnym, zaburzeniami mowy, a także z niedowidzeniem i zaburzeniem funkcji poznawczych. Rzadziej udary obejmują móżdżek lub pień mózgu i wtedy objawami będą zaburzenia równowagi lub nawet zgon.
Udar mózgu jest stanem zagrożenia życia, dlatego wymaga szybkiego rozpoznania i niezwłocznego włączenia odpowiedniego leczenia. Chory z podejrzeniem udaru powinien jak najszybciej zostać przewieziony do szpitala na oddział udarowy.
Udar mózgu - pierwsza pomoc
Postępowanie z osobą po przebytym udarze mózgu:
- Jeżeli zauważysz u osoby objawy mogące wskazywać na udar jak najszybciej wezwij służby medyczne (nr 999 lub 112) dokładnie podając objawy oraz czas ich wystąpienia (będzie to istotne dla późniejszego leczenia). Czynnikiem warunkującym późniejszą skuteczną rehabilitację jest czas, w jakim poszkodowany trafia na neurologię.
- Oceń podstawowe parametry życiowe takie jak: oddychanie, krążenie, stan przytomności. Jeśli chory nie oddycha udrożnij drogi oddechowe według schematu opisanego w artykule Resuscytacja krążeniowo-oddechowa.
- Jeżeli u chorego wystąpił atak padaczkowy postępuj według schematu opisanego w artykule Utrata przytomności.
- Kontroluj temperaturę ciała chorego – zapobiegaj nagłym zmianom temperatur.
- Jeżeli chory jest nieprzytomny, ale ma zachowany oddech i krążenie – zastosuj ułożenie w pozycji bezpiecznej opisane w artykule Utrata przytomności.
- Kontroluj stan chorego do czasu przybycia służb medycznych.
Udar mózgu - zapobieganie
Zapobieganie udarowi mózgu
- Zwalczanie czynników ryzyka: skuteczne leczenia nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, podniesionego cholesterolu, zaprzestanie palenia tytoniu, regularna aktywność fizyczna.
- Leczenia przeciwzakrzepowe – każdy chory po przebytym udarze niedokrwiennym powinien przyjmować do końca życia kwas acetylosalicylowy lub klopidogrel.
