Żelazo - co to jest?
Żelazo jest bardzo ważnym składnikiem ciała ludzkiego. Nie tylko wchodzi w skład białka biorącego udział w skurczu mięśni, licznych enzymów wewnątrz komórkowych, ale przede wszystkim jest częścią hemoglobiny. Hemoglobina jest bardzo ważnym białkiem, obecnym w erytrocytach (czerwonych krwinkach) i transportuje tlen we krwi. Sercem hemoglobiny jest żelazo, które dzięki swoim właściwościom łapie tlen o transportuje do wraz z krwią z płuc.
W organizmie dorosłego mężczyzny jest ok. 4 g żelaza – większość krąży we krwi, jako hemoglobina, ale take jako ferrytyna (rozpuszczalny związek żelaza), transferyna (białko to transportuje żelazo w formie łatwodostępnej). Niewielki procent jest zmagazynowana w wątrobie (jako hemosyderyna – związek nierozpuszczalny), śledzionie i szpiku kostnym – są to narządy związane z produkcją nowych składników krwi lub ich utylizacji (stare lub uszkodzone krwinki są niszczone, a żelazo z nich jest odzyskiwane).
Pozostała najmniejsza część żelaza w organizmie człowieka jest uwięziona w enzymach, które nie biorą bezpośrednio udziału w procesie transportu tlenu, ale spełniają swoje funkcje przy przemianie materii (cytochromy) oraz w mięśniach jako ich składnik biorący udział w ich skurczu (mioglobina). Prawidłowe stężenie żelaza w surowicy krwi wynosi 50-150 µg/ml.
Reklama
Żelazo - gdzie występuje?
Żelazo w przyrodzie jest szeroko rozpowszechnione, można je znaleźć zarówno w pokarmach pochodzenia zwierzęcego jak i roślinnego. Dla osób niejedzących mięsa niedobrą informacją jest fakt, iż żelazo obecne w roślinach wchłania się gorzej i jest gorzej przyswajalne.
Rośliny zawierające duże ilości żelaza to m.in.:
- rośliny strączkowe,
- kakao.
Bogatym źródłem żelaza pochodzenia zwierzęcego jest:
- wołowina,
- cielęcina,
- wątróbka.
Każde żelazo aby się wchłonąć musi przejść w przewodzie pokarmowym proces utlenienia – ułatwia to m.in. witamina C, niektóre aminokwasy. Dopiero w takiej postaci wchłania się do krwioobiegu. Proces ten nie jest krótki, zajmuje wiele godzin.
Reklama
Wchłanianie żelaza
Wchłanianie żelaza utrudniają takie produkty, jak:
- kawa,
- herbata,
- niektóre antybiotyki (np. tetracykliny),
- mleko,
- neomycyna.
Samo żelazo natomiast może zmniejszać wchłanianie leków, m.in.:
- penicyliny,
- lewodopy,
- fluorochinolonów.
Reklama
Żelazo - zapotrzebowanie
Najłatwiej żelazo wchłania się przyjmowane na czczo i między posiłkami. Dzienne zapotrzebowanie na żelazo jest różne w zależności od:
- wieku,
- płci,
- innych czynników.
Wzrasta ono u kobiet miesiączkujących (2 mg/dobę), u dzieci rosnących, w ciąży i w okresie karmienia, a także w stanach rekonwalescencji i w przewlekłych chorobach. Zapotrzebowanie jest niższe u mężczyzny i kobiet niemiesiączkujących (1 mg/dobę).
Reklama
W jaki sposób tracimy żelazo?
Usuwane jest z organizmu wraz ze stolcem, tracone jest z krwią, podczas miesiączek, porodów, różnorakich krwawień – jawnych lub utajonych.
Reklama
Zatrucie żelazem - kto jest narażony?
Według WHO niedobór żelaza jest jednym z najczęstszych niedoborów występujących na świecie. Zatrucie żelazem są bardzo rzadkie - ostre dotyczą głownie dzieci i są to przypadkowe połknięcie zachęcająco wyglądających drażetek zawierających żelazo. Przewlekłe zatrucie żelazem jest jeszcze rzadsze i dotyczy osób przyjmujących duże ilości żelaza przez dłuższy czas oraz osoby przewlekle dializowane.
Reklama
Zatrucie żelazem - objawy
Działaniami niepożądanymi zażywanie preparatów żelaza są:
- kolki,
- zaparcia,
- biegunki,
- biegunki z krwią,
- bóle brzucha,
- ciemne zabarwienie zębów,
- ciemne nawet czarne zabarwienie stolca.
Objawy zatrucia ostrego nie są charakterystyczne tylko dla zatrucia żelazem. Są to:
- Wymioty,
- Wymioty z krwią,
- Biegunki,
- Biegunki z krwią,
- Drgawki,
- Przyspieszone tętno,
- Zaburzenia krzepnięcia krwi,
- Uszkodzenie wątroby,
- Uszkodzenie nerek,
- Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej,
- Śpiączka,
- Wstrząs.
Mimo że dawka śmiertelna zatrucia żelazem nie jest, konsekwencją zatrucia żelazem może być nawet śmierć nierzadko długi czas po przyjęciu dawki. Najbardziej na nią narażone są dzieci.
Zatrucie żelazem - badania
Badania wykonywane podczas diagnostyki:
- Stężenie żelaza w surowicy
- Morfologia
- Inne badania pomocnicze – kontrolujące osolony stan pacjentka np. równowaga kwasowo zasadowa oraz monitorujące stan narządów, mogących ulec uszkodzeniu, np. wątroby i nerek.
- RTG brzucha – jest wykonywane bardzo rzadko, rzadko są również do niego wskazania,
Zatrucie żelazem - leczenie
Jeżeli doszło do przyjęcia dużej ilości drażetek zawierających żelazo i od go czasu nie upłynęło wiele czasu – wykonuje się płukanie żołądka. Ma to na celu niedopuszczenie do dalszego przyswajania żelaza. Jeżeli podejrzewasz zatrucie żelazem - nie podawaj węgla aktywowanego.
Swoistą odtrutką, czyli odpowiednią tylko dla danej trucizny jest w tym wypadku deferoksamina. Podaje się ją w odpowiednio wyliczonej indywidualnie dawce. Podejmowane jest również leczenie uszkodzonych narządów, takich jak wątroba czy nerki oraz polepszające ogólny stan zdrowia pacjenta.
Czytaj także:
