Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗
Poddała się jej księżna Kate. 👉 Na czym polega ta metoda leczenia? Sprawdź❗

Żelazo w ciąży – groźny niedobór. Ile wynosi norma?

Żelazo w ciąży jest niezbędne dla prawidłowego jej przebiegu. Tymczasem z niedoborem pierwiastka o symbolu Fe zmaga się nawet co druga ciężarna. Dlaczego tak się dzieje? Jakie mogą być tego konsekwencje? W jaki sposób należy uzupełniać braki?
Kobieta w ciąży bierze żelazo
źródło:123RF
W skrócie
  • Zapotrzebowanie na żelazo w ciąży gwałtownie rośnie w związku z rozrzedzeniem krwi oraz zużyciem tego pierwiastka na potrzeby rozwijającego się płodu. Bardzo często (u 30-50 proc. ciężarnych) prowadzi to do niedoboru Fe.
  • Konsekwencją niedoboru żelaza może być anemia, finalnym zaś efektem - przedwczesny poród i inne komplikacje.
  • Zapasy żelaza w ciąży należy uzupełniać poprzez właściwą dietę (m.in. mięso, rośliny strączkowe, pieczywo) oraz suplementację.
SPRAWDŹ TEŻ: Anemia w ciąży. Co jeść, by uniknąć niedokrwistości?
Spis treści

Reklama

Normy żelaza w ciąży 

Pożądany poziom żelaza w ciąży jest znacznie wyższy, aniżeli przed zapłodnieniem. Ma to związek między innymi z rozrzedzeniem krwi, wzrostem masy mięśniowej kobiety oraz z intensywnym zużywaniem Fe do budowy łożyska, a następnie na potrzeby dojrzewającego płodu. 

Wedle norm ustalonych dla populacji Polski przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego i Państwowy Zakład Higieny, średnie zapotrzebowanie (EAR) na ten pierwiastek wynosi:

  • 8 mg u kobiet w wieku 19-50 lat;
  • 23 mg u kobiet w ciąży;
  • 7 mg u kobiet karmiących piersią;

Żelazo w organizmie ludzkim magazynowane jest w białkach – między innymi ferrytynie i hemoglobinie, i to ich poziom w najbardziej miarodajny sposób oddaje ewentualny niedobór Fe. 

Normy ferrytyny różnią się nieco w zależności od ustalającego je ośrodka badawczego, orientacyjnie jednak przyjmuje się, że poziom tego białka powinien się mieścić u kobiet w przedziale 10-200 μg/l. W przypadku natomiast hemoglobiny, minimalna wartość, ustalona przez Światową Organizację Zdrowia, to 11 g/dl (nieco mniej, bo około 10-10,5 g/dl w III trymestrze). 

Jeśli parametry te są niższe, można z dużą dozą prawdopodobieństwa podejrzewać wystąpienie niedokrwistości (anemii) z niedoboru żelaza.

Reklama

Niedobór żelaza w ciąży

Z uwagi na rosnące potrzeby oraz niedostateczną podaż w pożywieniu, niskie żelazo w ciąży jest przypadłością powszechną, występującą u około 30-50 procent kobiet żyjących na terenach uprzemysłowionych (dane: R. Dębski i inni, Stanowisko  Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie profilaktyki niedoboru żelaza...). 

Typową zaś konsekwencją tego deficytu jest niedokrwistość. Ryzyko wystąpienia tego zaburzenia wynosi:

  • w I trymestrze – 1,8 procent 
  • w II trymestrze – 8,2 procent
  • pod koniec ciąży – 27,4 procent.

Co ważne, problem ten w szczególności dotyczy wieloródek – w przypadku trzeciego bądź czwartego dziecka prawdopodobieństwo pojawienia się anemii jest kilkukrotnie wyższe, niż w pierwszej ciąży.

Niedokrwistość z powodu braku żelaza w ciąży bezpośrednio wpływa na stan zdrowia ciężarnej i płodu, a także na przebieg porodu, ma też negatywne konsekwencje dla dziecka już po narodzinach. 

Niski poziom żelaza w ciąży i związana z nim anemia mogą być przyczyną takich problemów, jak:

  • przedwczesne oddzielenie łożyska;
  • łożysko przodujące;
  • niegłówkowe położenie płodu;
  • przedwczesny poród i związane z nim wcześniactwo;
  • niska masa urodzeniowa dziecka;
  • przewlekłe niedotlenienie, którego konsekwencją jest stres oksydacyjny u matki i dziecka;

Reklama

Nadmiar żelaza w ciąży 

Wysoki poziom żelaza w ciąży stanowi rzadkość i zazwyczaj związany jest z przedawkowaniem suplementów zawierających ten pierwiastek lub substancje zwiększające jego biodostępność (przede wszystkim witamina C). 

Należy pamiętać, że przyswajalność żelaza w ostatnich tygodniach ciąży rośnie, co jest wykształconą w toku ewolucji zdolnością adaptacyjną organizmu, stanowiącą odpowiedź na zwiększone zapotrzebowanie. Oznacza to, że poziom żelaza (hemoglobiny i ferrytyny) należy stale kontrolować, a dawki przyjmowanych suplementów na bieżąco ustalać z lekarzem. Silnie podwyższone żelazo w ciąży paradoksalnie rodzi skutki zbliżone do niedoboru tego pierwiastka. 

Wymienić w tym kontekście można nie tylko zatrucie organizmu matki, ale przede wszystkim:

  • ryzyko przedwczesnego porodu;
  • małą masę urodzeniową dziecka;

Dodatkowo wykazuje się związek między podniesionymi parametrami żelaza, a ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej. 

Reklama

Żelazo dla kobiet w ciąży 

Z uwagi na występujące powszechnie niedobory, suplementacja żelaza w ciąży bardzo często okazuje się wskazana i dużej mierze ma charakter profilaktyczny. 

Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) zaleca, by preparaty tego typu przyjmowały kobiety:

  • ze stwierdzoną niedokrwistością w okresie poprzedzającym zapłodnienie;
  • ze stwierdzonym ryzykiem niedokrwistości w czasie ciąży, od 9 tygodnia aż do porodu;
  • ze stwierdzoną niedokrwistością w ciąży, w sytuacji gdy wskaźnik hemoglobiny jest niższy, niż 11 g/dl;

Są to wskazania bardzo konkretne. Mimo więc, że preparaty z żelazem dostępne są bez recepty, nie należy ich przyjmować na własną rękę, bez uprzedniego wykonania badań z krwi oraz konsultacji lekarskiej. 

Jakie żelazo w ciąży należy stosować? Fe występuje w dwóch postaciach – hemowej (pochodzenia zwierzęcego) oraz niehemowej. Zdecydowanie lepiej przyswajalne jest to pierwsze. Skuteczność suplementacji zwiększa też dodatkowe przyjmowanie witaminy C. 
Co ważne, w przypadku stwierdzonej niedokrwistości, suplementacja Fe może okresowo wynosić 60 do 120 mg na dobę (rekomendacja PTG), a więc kilkukrotnie więcej, aniżeli wynosi dzienne zapotrzebowanie. 

Reklama

Żelazo w ciąży - co jeść? 

Brak żelaza w ciąży warto też uzupełniać w całkowicie naturalny sposób – stosując dietę bogatą w ten pierwiastek, a jednocześnie bezpieczną dla ciężarnej. Największe ilości Fe zawierają wątróbka i podroby, nie należy jednak ich jeść – w produktach tych znajdują się też duże ilości witaminy A, której spożycie w nadmiarze może stanowić zagrożenie dla płodu (ryzyko wystąpienia wad rozwojowych). 

Co zatem w zamian? Jako źródło żelaza w ciąży sprawdzą się:

  • mięso i wędliny;
  • warzywa strączkowe;
  • natka pietruszki;
  • szpinak;
  • pieczywo ciemne, żytnie;
  • kasza gryczana i jaglana;
  • żółtka jaj;
  • pestki dyni;
  • orzechy, migdały;
  • kakao;

 

Czytaj również

Bibliografia

  • Bronisława Pietrzak i inni, Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016 tom 1, nr 3
  • Agata Karowicz-Bilińska i inni, Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie stosowania witamin i mikroelementów u kobiet planujących ciążę, ciężarnych i karmiących, Ginekol Pol. 5/2014, 85
  • Agnieszka Falkowska, Lucyna Ostrowska, Niedokrwistość u kobiet ciężarnych, Nowa Medycyna 3/2010
  • Romuald Dębski i inni, Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie profilaktyki niedoboru żelaza oraz niedokrwistości z niedoboru żelaza niską dawką żelaza hemowego u kobiet – stan wiedzy na 2013 rok, Ginekol Pol. 1/2014, 85
  • Mirosław Jarosz i inni, Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020, https://www.pzh.gov.pl/wp-content/uploads/2020/12/Normy_zywienia_2020web-1.pdf, data dostępu: 02 05 2021
Piotr  Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Artykuł napisany przez
Piotr Brzózka - dziennikarz wyróżniony w konkursie Dziennikarz Medyczny Roku 2023
Dziennikarz wyróżniony w konkursie "Dziennikarz Medyczny Roku 2023". Autor tysięcy publikacji o tematyce medycznej, ekonomicznej, politycznej i społecznej. Przez 15 lat związany z Dziennikiem Łódzkim i Polska TheTimes. Z wykształcenia socjolog stosunków politycznych, absolwent Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Po godzinach fotografuje, projektuje, maluje, tworzy muzykę.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Suplementacja i leki w ciąży
Leki OTC w ciąży - czy można je przyjmować w ciąży?
Kobieta w zaawansowanej ciąży trzymająca w dłoni białe tabletki
Syrop na kaszel w ciąży - czy jest bezpieczny dla dziecka? Jaki warto wybrać?
Kobieta w ciąży pijąca syrop
Antybiotyki w ciąży - czy są bezpieczne? Jakie stosować i czy wywołują skutki uboczne?
Kobieta w ciąży zażywająca antybiotyki
Podobne artykuły
Kobieta w ciąży pije wodę
Magnez w ciąży – kiedy suplementować i jaki wybrać?
Kobieta w ciąży bierze żelazo
Żelazo w ciąży – groźny niedobór. Ile wynosi norma?
Kobieta ciężarna z opakowaniem leków w dłoni
Darmowe leki dla ciężarnych – lista leków refundowanych
Ciężarna kobieta trzymająca garść leków
Zbyt dużo kwasu foliowego w ciąży to rosnące ryzyko alergii u dzieci
Suplementy diety z kwasem DHA
Kwas DHA dla dzieci, w ciąży i dla karmiących - właściwości i źródła

Reklama


Czym się różni odporność swoista od nieswoistej?
Sprawdź!