Grupa krwi 0 (Rh+ i Rh-) - dlaczego uniwersalna?

• Grupa krwi 0 występuje o 37 procent populacji. Z tego 31 procent to posiadacze krwi 0 Rh+, zaś 6 procent Rh-.
• Grupa krwi 0 Rh- jest najbardziej uniwersalną ze wszystkich. Może być przetoczona każdemu człowiekowi na świecie.
• Osoby należące do grupy 0 są jednocześnie najbardziej wymagającymi biorcami – mogą otrzymać krew wyłącznie tego samego rodzaju.

Czynnik Rh – w jaki sposób jest dziedziczony? Kiedy grozi konflikt serologiczny?

Spis treści

• Grupa krwi 0 - czym jest?
• Grupa krwi 0 Rh+
• Grupa krwi 0 Rh-
• Czy grupa krwi 0 rh+ jest uniwersalna?
• Dlaczego 0 to najstarsza grupa krwi?

Grupa krwi 0 - czym jest?

Grupa krwi 0 jest najbardziej uniwersalną ze wszystkich, które są w wyróżniane w podstawowym układzie ABO – po przetoczeniu może być łączona z każdą inną. Jest też niemal najczęstsza – identyfikuje się ją u 37 procent populacji (dla porównania krew A ma 38 proc., B – 17 proc., AB – 8 proc.).

Symbol 0 oznacza, że brak w niej antygenów A lub B, czyli substancji, które u wielu osób występują na powierzchni czerwonych krwinek i wywołują określone reakcje układu odpornościowego. Obecnie oznaczenie to w większości krajów czytane jest jako „zero”, choć pierwotnie był to skrót od niemieckiego słowa ohne, czyli „bez” (antygenów A i B).

Grupę 0, tak jak wszystkie inne, dziedziczy się na ogólnych zasadach, określonych przez tzw. prawo Mendla.

W dużym uproszczeniu, dziecko może mieć krew tego typu, jeśli:

• oboje rodzice należą do grupy 0 (potomstwo na pewno będzie mieć krew 0 i jest to jedyny przypadek, gdy kwestię dziedziczenia można z góry określić ze 100-procentową pewnością);
   
• jedno z rodziców ma krew 0, a drugie A (wówczas dziecko będzie należeć do grupy 0 lub A);
   
• jedno z rodziców ma krew 0, a drugie B (możliwe opcje: 0 lub B);
   
• oboje rodzice mają krew A (możliwe opcje: 0 lub A);
   
• oboje rodzice mają krew B (możliwe opcje: 0 lub B);
   
• jedno z rodziców ma krew A, a drugie B (możliwe opcje: 0, A, B lub AB);

Dodatkowo należy pamiętać, że krew każdego typu, a więc 0, A, B oraz AB, może być grupą krwi o Rh dodatnim lub ujemnym. Co to oznacza? Czym jest czynnik Rh?

Grupa krwi 0 Rh+

Na podstawowy podział  ABO nakładają się inne układy grupowe. Najważniejszym z nich jest układ Rh, warunkowany obecnością antygenu oznaczonego symbolem „D”. Substancję tę wykryto prowadząc badania na małpach Macacus rhesus, stąd nazwa Rh.

Osoby, w krwi których znajduje się antygen D, zaliczane są do grupy Rh+. U rasy białej jest ona dominująca, występuje u około 85 procent populacji. Układ Rh jest niezależny od ABO, stąd liczne możliwe kombinacje spotykane w oznaczeniach, takie jak 0 Rh+, A Rh+, AB Rh- id.

Grupa krwi 0 Rh+ występuje u 31 procent populacji. Jej dziedzicznie określają zasady przedstawione wyżej w odniesieniu do układu ABO, a dodatkowo – jeszcze bardziej skomplikowane reguły dotyczące przekazywania czynnika Rh.

Pod uwagę należy brać w tym przypadku tzw. allele, czyli warianty genu kodującego grupę krwi. Każda osoba ma dwa, oznaczane symbolami „D” i „d”. Krew Rh+ występuje w postaci silnej (DD), ale też słabej (Dd), natomiast Rh- zawsze ma postać dd.

Krew 0 Rh+ dziecko będzie mieć, jeśli występuje ona:

• u obojga rodziców wariancie DD – na 100 procent krew dziecka będzie należeć do grupy Rh+ (DD);
   
• u jednego z rodziców w wariancie DD, u drugiego Dd – u dziecka wytworzy się krew Rh+ typu DD lub Dd;
   
• tylko u jednego z rodziców w wariancie DD (drugi należy do grupy Rh-, czyli dd) – możliwy rezultat to krew Rh+ DD lub Dd;
   
• u obojga rodziców w wariancie Dd – dziecko może mieć krew Rh+ (DD albo Dd), ale też Rh- (dd);
   
• u jednego z rodziców w wariancie Dd (drugi należy do grupy Rh-) – potencjalny efekt to Rh+ (Dd) lub Rh- (dd).

Grupa krwi 0 Rh-

Grupa krwi 0 Rh minus jest jedną z rzadziej występujących (około 6 procent), a zarazem najbardziej pożądaną w kontekście pełnej jej transfuzyjności – pewnym jest, że nie wejdzie ona w konflikt z krwią żadnego innego typu.

Brak czynnika Rh w krwi dziecka jest możliwy, gdy:

• oboje rodzice należą do grupy Rh- (dd);
• jedno z rodziców ma krew Rh- (dd), a drugie Rh+ w słabym wariancie Dd;
• oboje rodzice mają krew Rh+ w postaci Dd;

Tylko w pierwszej z wymienionych sytuacji wynik dziedziczenia jest pewny. W pozostałych grupa Rh- jest tylko jedną z dwóch opcji (obok Rh+ Dd).

Reasumując, aby mieć absolutną pewność, że dziecko odziedziczy krew 0 Rh-, oboje rodzice musieliby należeć zarówno do grupy 0, jak też Rh minus. Jest to możliwe, ale statystycznie stosunkowo mało prawdopodobne.

Czy grupa krwi 0 rh+ jest uniwersalna?

Czy jeśli krew 0 Rh- można przetoczyć każdemu człowiekowi na świecie, to samo można powiedzieć o 0 Rh+? Czy jest to równie uniwersalna grupa krwi? Symbol „0” oznacza, że nie będzie ona wchodzić w żaden konflikt w układzie ABO. Należy jednak uważać, w przypadkach, gdy niezbędna jest zbieżność także w układzie Rh.

Dobrym tego przykładem są transfuzje związane z tzw. konfliktem serologicznym, występującym między matką i jej dzieckiem, w sytuacji gdy maluch odziedziczył krew Rh+ po ojcu, a matka należy do grupy Rh-. W związku z tym uniwersalność 0 Rh + jest mniejsza, aniżeli w przypadku 0 Rh-.

Uwaga: o ile osoby posiadające krew 0 są uniwersalnymi dawcami, jednocześnie stanowią najbardziej wymagającą grupę, jeśli chodzi o biorców. Przy transfuzji krew mogą otrzymać wyłącznie od innych osób z tej samej grupy 0. Ma to związek z wytwarzaniem specyficznych przeciwciał w odpowiedzi na antygeny.

Grupę krwi zero cechuje brak antygenów A i B, ale też występowanie przeciwciał A oraz B. Jeśli pacjent z grupy 0 otrzyma krew typu A, B lub AB, przeciwciała te przypuszczą atak na znajdujące się w niej antygeny.

Dlaczego 0 to najstarsza grupa krwi?

Krew 0 uważana jest za najstarszą z występujących. Jej odkrycie datowane jest wprawdzie na pierwsze lata XX wieku, przypuszcza się jednak, że grupa zero pierwotnie występowała u wszystkich ludzi na świecie, a do pierwszych jej modyfikacji dość miało około 20 tysięcy lat temu.

Powstanie grupy A, a później kolejnych, powodowane miało być m.in. zmianą diety, a następnie krzyżówkami genetycznymi. Stąd też na wpół potoczna opinia, jakoby najstarsza grupa krwi miała oddawać myśliwski i typowo mięsożerny charakter ludzi pierwotnych, inne zaś w większym stopniu kojarzone są z pożywieniem roślinnym.

Pogląd ten znajduje odzwierciedlenie w XX-wiecznych teoriach dotyczących diet dla wybranych grup krwi, a nawet cech osobowości charakteryzujących osoby należące do każdej z nich. Hipotezy te nie znajdują jednak szerokiego udokumentowania w wynikach badań i często są traktowane w kategoriach pseudo-nauki.

Czytaj również: