Co to jest osocze?
Osocze składa się w 90 % z wody, około 9 % stanowią związki organiczne i około 1 % sole mineralne w postaci jonowej.
|
BIAŁKA OSOCZA |
Pełnia różne funkcje: od nich zależy równowaga kwasowo-zasadowa, ciśnienie osmotyczne, lepkość osocza, obronność organizmu, a w przypadku głodu są źródłem aminokwasów dla komórek. Fibrynogen bierze udział w procesach krzepnięcia krwi, a albuminy i globuliny wstrzymują wypływanie wody z komórek oraz stanowią przeciwciała. |
|
ELEKTROLITY |
Głównie sole mineralne, po rozpuszczeniu tworzą jony, przede wszystkim sodowy, chlorkowy, potasowy, wapniowy i fosforanowy. |
|
HORMONY |
Najważniejszymi są insulina i glukagon regulujące stężenie glukozy we krwi, hormony tarczycy, które sterują tempem metabolizmu w organizmie i hormony płciowe. |
|
SKŁADNIKI ODŻYWCZE |
Zalicza się do nich glukozę (główny związek dostarczający energii), aminokwasy i lipidy, takie jak cholesterol i trój glicerydy (wchodzące w skład elementów komórek oraz dostarczające energii). |
|
ZBĘDNE PRODUKTY |
Należą do nich: dwutlenek węgla, kwas mlekowy, kreatynina i kwas moczowy. Wędrują z krwią do nerek, gdzie są usuwane z krwioobiegu i wydalane. |
Reklama
Normy erytrocytów
Erytrocyty (czerwone krwinki) to najliczniejsze z elementów morfotycznych krwi. Ich liczba co prawda zależy od wieku i płci, ale i tak zdecydowanie dominują liczebnie nad wszystkimi pozostałymi komórkami krwi.
Średnie normy:
· 4,5 – 5,0 mln w 1 mm3 krwi u mężczyzn,
· 4,0 - 4,5 mln w 1 mm3 krwi u kobiet.
Dojrzałe erytrocyty człowieka (podobnie jak u innych ssaków) są wtórnie bezjądrowe i przyjmują charakterystyczny kształt dwuwklęsłych krążków, co powoduje znaczne zwiększenie stosunku powierzchni do objętości komórki. Taka budowa jest wyrazem przystosowania erytrocytów do efektywnego transportu oraz przenikania gazów oddechowych przez błonę komórkową. Czerwone krwinki żyją dosyć długo, bo aż od trzech do czterech miesięcy, a po tym czasie ulegają rozpadowi, głównie w śledzionie.
Najistotniejszą funkcjonalnie cechą erytrocytów jest aktywne i odwracalne wiązanie przez nie tlenu przez obecną w nich hemoglobinę i transport tego gazu oddechowego z narządu wymiany gazowej do poszczególnych tkanek.
Krwinki czerwone charakteryzują się bardzo dużą wrażliwością na zmiany ciśnienia osmotycznego. Umieszczone w roztworze hipotonicznym pęcznieją i pękają, co połączone jest z uwalnianiem hemoglobiny (następuje proces hemolizy). Natomiast w roztworze hipertonicznym kurczą się – ich powierzchnia staje się pomarszczona, tworząc wypustki w kształcie kolców.
Gęstość czerwonych krwinek jest znacznie większa od gęstości osocza, co powoduje, że po pobraniu krwi z organizmu i dodaniu niewielkiej ilości substancji przeciwkrzepliwych erytrocyty opadają na dno naczynia. Zjawisko to nazywa się opadem lub odczynem Biernackiego (w skrócie OB).
Wartości OB u dorosłego człowieka wynoszą:
- u mężczyzn: 1 - 13 mm/h
- u kobiet: 1 – 20 mm/h
U kobiet w ciąży i w połogu, a także w stanach zapalnych wartość OB znacznie wzrasta. Jest to związane z faktem, że szybkość opadania zależy między innymi od obecności przeciwciał w surowicy, ponieważ powodują one agregację lub zlepianie krwinek, przez co wzrasta gęstość powstałych struktur.
Reklama
Co to są trombocyty?
Trombocyty (płytki krwi) to bezjądrowe fragmenty cytoplazmy powstałe z dużych komórek – megakariocytów. Ich zakres waha się od 150 000 do 400 000 w 1 mm3 krwi. Po uszkodzeniu naczyń krwionośnych (np. w wyniku zranienia) płytki krwi gromadzą się w miejscu uszkodzenia i uwalniają hormon – serotoninę, która wywołuje skurcz naczyń, co hamuje krwawienie. Niezależnie od tego procesu, biorą udział w procesie krzepnięcia i przeprowadzenia rozpuszczalnego w osoczu fibrynogenu w nierozpuszczalny włóknik (fibrynę).
Trombocyty żyją tylko około kilku dni. Po tym czasie zostają rozłożone w śledzionie i sfagocytowane przez komórki żerne.
Reklama
Budowa krwi - leukocyty
Leukocyty (białe krwinki) charakteryzują się obecnością jądra komórkowego o swoistym kształcie dla poszczególnych rodzajów leukocytów oraz brakiem barwnika oddechowego. U zdrowego człowieka ich norma waha się w zakresie od 3900 do 9000 w 1 mm3, przy czym procentowy udział poszczególnych typów białych krwinek (w ogólnej licznie leukocytów) jest ściśle określony. Zwiększoną ponad normę liczbę białych krwinek nazywa się leukocytozą, a zmniejszoną – leukopenią.
Wśród białych krwinek wyróżnia się wiele podtypów, zróżnicowanych morfologicznie i funkcjonalnie. Przede wszystkim dzieli się je na dwie podstawowe podgrupy: granulocyty i agranulocyty.
Granulocyty charakteryzują się występowaniem w cytoplazmie ziarnistości o zdolnościach do barwienia się, natomiast agranulocyty cechuje brak takich ziarnistości.
Granulocyty:
- obojętnochłonne = neutrofile
- kwasochłonne = eozynofile
- zasadochłonne = bazofile
Agranulocyty:
- monocyty
- limfocyty
Reklama
Budowa krwi - neutrofile
Neutrofile stanowią największą liczbę leukocytów (50-70%). Mają średnicę wielkości od 10 do 65 µm. Często składają się z segmentów w licznie od 2 do 4, które połączone są przewężeniami, a w ich cytoplazmie występują liczne ziarnistości azurofilne, przeważnie lizosomy, zawierające wiele enzymów uczestniczących w rozkładzie sfagocytowanych cząstek – proteazy, lipazy, DNA-azy, RNA-azy, itp. Wykazują znaczną zdolność do ruchu pełzakowatego i fagocytozy. Dzięki ruchom pełzakowatym mają zdolność przechodzenia przez naczynia włosowate i żyłki do tkanek, gromadząc się w miejscach zapalnych. Fagocytują tam bakterie i powodują powstanie ropy – mętnego płynu zawierającego leukocyty, bakterie i szczątki obumarłej tkanki.
Komórki te, wykazujące właściwości żerne, określane są jako mikrofagi. Aktywność bakteriobójcza granulocytów polega na wytwarzaniu białek kationowych, lizozymu i aktywnych rodników nadtlenkowych, które zabijają bakterie. Granulocyty ulegają aktywacji pod wpływem różnych cytokin, takich jak: interferony, Iα-1, Iα-4, Iα-8 czy TNF. Neutrofile ponadto posiadają zdolność wytwarzania cytokiny pobudzającej aktywność limfocytów B.
Wzrost liczby neutrofili obserwuje się w przebiegu ostrych chorobach zakaźnych, w pierwszym okresie każdego zapalenia oraz przy szybko rozwijających się nowotworach.
Żyją od 2 do 4 dni, a następnie ulegają rozkładowi i są fagocytowane przez komórki z tzw. układu siateczkowo-śródbłonkowego.
Reklama
Budowa krwi - eozynofile
Eozynofile stanowią od 2 do 4 % ogólnej liczby leukocytów. Wykazują zdolność ruchu pełzakowatego i fagocytozy, ale w znacznie mniejszym stopniu niż neutrofile. W cytoplazmie tych komórek występują grube, czerwono barwiące się ziarnistości składające się z zasadowego białka o silnym działaniu cytotoksycznym dla pasożytów i komórek nowotworowych, neurotoksyna i inne enzymy.
Ich funkcja wiąże się ze zwalczaniem pasożytów jelitowych i regulowaniem reakcji alergicznych. W obecności pasożytów jelitowych i w przebiegu chorób alergicznych, np. astmy, liczba eozynofilów rośnie, a w chorobach zakaźnych (np. dur brzuszny czy odra), ich liczba spada. Mogą one wykazywać działanie nie tylko bakteriobójcze, ale również uszkadzające na niektóre tkanki (oskrzela, płuca, naczynia krwionośne).
U człowieka okres życia eozynofili jest bardzo krótki (około jednej doby), ale u innych ssaków to już od 8 do 12 dni.
Reklama
Pozostałe składniki krwi
Bazofile
To najmniej liczna grupa leukocytów (do 1 %). Jednocześnie są najmniejszymi granulocytami zawierającymi grube ciemne ziarnistości w cytoplazmie. Prawie nie wykazują ruchów pełzakowatych i nie są zdolne do fagocytozy. Uczestniczą one w reakcjach immunologicznych typu pierwszego, w czasie których dochodzi do uwalniania histaminy i heparyny. Te ostatnie ułatwiają przenikanie granulocytów do obszarów objętych procesem zapalnym. Okres półtrwania granulocytów zasadochłonnych we krwi wynosi zaledwie 7 godzin.
Monocyty
Stanowią od 4 do 8 % wszystkich leukocytów. To największe komórki krwi i przebywają w niej do 2 dni, po czym przedostają się do tkanek, gdzie bytują ponad dwa miesiące przekształcając się w makrofagi tkankowe (zwane również histiocytami). Ich najważniejsza funkcja polega na udziale w reakcjach immunologicznych, gdzie ściśle współpracują z limfocytami. Wykazują dużą zdolność ruchu pełzakowatego i fagocytozy. Mają zdolność wydzielania m. in. czynników hamujących namnażanie wirusów (czyli interferonów) oraz czynników hamujących namnażanie komórek nowotworowych.
Limfocyty
Stanowią znaczną część (około 20 – 30 %) ogólnej liczby leukocytów. Charakteryzują się obecnością dużego jądra, które wypełnia znaczną część komórki, niewielką ruchliwością i znikomą zdolnością do fagocytozy. Limfocyty zostały podzielone na dwie grupy: limfocyty B i limfocyty T. Ich zasadnicze różnice wynikają z długości życia i pełnionych funkcji. Limfocyty B powstają w szpiku kostnym, a potem wędrują do grudek chłonnych. Są one prekursorami plazmocytów, będących komórkami wytwarzającymi przeciwciała. Limfocyty B żyją tylko od 5 do 10 dni i są odpowiedzialne za odpowiedź immunologiczną typu komórkowego. Z kolei limfocyty T mogą żyć nawet 10 lat, jednak aby nabyć zdolność do wywoływania odpowiedzi immunologicznej typu komórkowego, muszą okresowo przebywać i namnażać się w grasicy. Dopiero po określonym czasie wędrują m. in. do węzłów chłonnych. Błona komórkowa limfocytów T charakteryzuje się obecnością specjalnych białek o właściwościach przeciwciał mogący swoiście wiązać antygeny. Ten typ limfocytów jest również związany z odrzucaniem przeszczepów.
