Krwiobieg duży - gdzie się rozpoczyna i kończy duży obieg krwi? Funkcje w organizmie

Reklama

Czym jest krwiobieg duży?

Częścią układu krwionośnego człowieka jest krwiobieg duży, inaczej krwiobieg ustrojowy. Jego zadaniem jest dostarczanie tlenu i składników odżywczych wszystkim komórkom organizmu ludzkiego.

To dzięki jego obecności cały organizm może prawidłowo funkcjonować. Krążenie duże - jak inaczej nazywa się krwiobieg duży - zapewnia komórkom organizmu tlen oraz wartościowe składniki odżywcze. Dużym obiegiem krwi odprowadzany jest także dwutlenek węgla oraz szkodliwe produkty przemiany materii.

Co ciekawe, u większości gatunków zwierząt występuje bardziej lub mniej rozwinięty układ krwionośny. U niektórych z nich jest zróżnicowany obieg krwi: duży i mały. Ich obecność chroni przed mieszaniem się krwi odtlenowanej z natlenowaną.

W ramach ciekawostki, warto zwrócić uwagę również na zwrot: „krwiobieg”. Niektórzy używają formy „krwioobieg”, która wedle wielu specjalistów od języka i purystów językowych jest niepoprawna, ponieważ sugerowałaby, że krew obiega organizm, gdy tymczasem „biegnie” po nim.

Przebieg dużego obiegu krwi

W organizmie człowieka występują dwa zamknięte systemy naczyń, które wzajemnie przeplatają się w sercu: krwiobieg mały i krwiobieg duży. Każdy skurcz serca wywołuje jednoczesny wyrzut krwi do obu obiegów. W ten sposób krew płynie bez przerwy i zaopatruje poszczególne narządy.

Przyjrzyjmy się teraz schematowi krwiobiegu dużego. Krwiobieg duży rozpoczyna się w lewej komorze serca, gdzie krew wypływa przez zastawkę aortalną do głównej tętnicy ciała, czyli aorty. Następnie krwiobieg rozgałęzia się na mniejsze tętnice, te z kolei na tętniczki. Dalej krew przepływa przez system naczyń włosowatych, umiejscowionych we wszystkich narządach ciała.

Z naczyń włosowatych trafia w drobne żyłki. Te natomiast przechodzą w większe żyły oraz żyłę główną górną i dolną. Krew, która wraca żyłami jest bogata w CO₂, a uboga w tlen, dlatego nazywa się ją odtlenowaną. Trafia ona kolejno do prawego przedsionka serca i przez zastawkę trójdzielną wpływa do prawej komory serca, gdzie kończy się duży obieg krwi.

W skrócie: miejscem początku krwiobiegu ustrojowego jest lewa komora serca, wyróżniająca się większą siłą i lepszym umięśnieniem od komory prawej. Duży obieg krwi kończy się w prawym przedsionku serca.

Reklama

Aorta w krwiobiegu dużym

Największym naczyniem tętniczym w organizmie jest aorta (tętnica główna). Jej średnica to około 25 mm. W porównaniu do innych tętnic to bardzo duże naczynie - większość z nich ma bowiem średnicę od 4 do 7 mm, a ściany o grubości 1 mm. Aorta z prędkością 1,5 km na godzinę transportuje krew. Ta prędkość przedstawiana jest również w jednostkach do 40 cm na sekundę.

Początkiem tej części krwiobiegu jest lewa komora, z której to wychodzi aorta. Podzielić można ją na 3 części, przez które kolejno przepływa krew w krwiobiegu dużym. Jest to:

• część wstępująca (łac. aorta ascendens), która na wysokości tzw. zastawek półksiężycowatych ma swoje pierwsze odgałęzienia: tętnicę wieńcową prawą oraz tętnicę wieńcową lewą, unaczyniające serce;
• łuk aorty (arcus aortae) - odchodzą od niego trzy duże naczynia:
  • pień ramienno-głowowy (truncus brachiocephalicus) dzielący się na tętnicę szyjną wspólną prawą (arteria carotis communis dextra) i tętnicę podobojczykową prawą (arteria subclavia dextra),
  • tętnica szyjna wspólna lewa (arteria carotis communis sinistra),
  • tętnica podobojczykowa lewa (arteria subclavia sinistra).
• część zstępująca aorty (aorta descendens), w obrębie której wyróżnia się część/aortę piersiową (pars thoracica) i aortę brzuszną (pars abdominalis).

Aorta to początek mniejszych tętnic, które sięgają do wszystkich narządów.

Tętnice w dużym obiegu krwi

Naczynia krwionośne o grubych, elastycznych ścianach nazywa się tętnicami. Ich zadanie to transportowanie krwi z serca do naczyń krwionośnych. Warto zwrócić tu uwagę na nazewnictwo. Określenie „tętnica” pochodzi od zjawiska „tętnienia”, które towarzyszy wypływaniu krwi z serca.

Wystarczy przyłożyć palec do którejś z tętnic, by poczuć jak działa układ tętniczy, tj. jak „tętni” krew. Każda z tętnic, aby poradzić sobie z przepływającą krwią, składa się z 3 części: wewnątrz z tkanki nabłonkowej, w środkowej warstwie z silnych mięśni, a od zewnątrz z tkanki łącznej.

Wyróżnia się kilka rodzajów tętnic, istotnych dla dużego obiegu krwi. Pierwszy typ to tętnice szyjne. To one wraz z tętnicami kręgowymi są głównymi naczyniami zaopatrującymi głowę w krew.

W obrębie szyi wymienić można takie typy tętnic jak:

• tętnica szyjna zewnętrzna (arteria carotis externa), zaopatrująca powierzchnię głowy, twarz i części szyi;
• tętnica szyjna wewnętrzna (arteria carotis interna), która dostarcza krew do mózgowia i oka.

Kolejnym typem jest tętnica podobojczykowa, która unaczynia mięśnie szyi, gruczoł tarczowy, przytarczyce, mięśnie klatki piersiowej, a także mięśnie obręczy kończyny górnej.

Co ciekawe, punkty odejścia obu tętnic podobojczykowych różnią się od siebie. Ta prawa odchodzi od pnia ramienno-głowowego u podstawy szyi, natomiast lewa jako 1 z 3 gałęzi aorty w śródpiersiu górnym. Tętnica podobojczykowa składa się z 3 części: wstępującej, szczytowej i zstępującej.

Przedłużenie tętnicy podobojczykowej stanowi tętnica pachowa (arteria axillaris), która pojawia się w miejscu skrzyżowania z pierwszym żebrem. Tętnica pachowa z kolei przekształca się w tętnicę ramienną (arteria brachialis).

Tętnica ramienna oddaje dwie gałęzie końcowe:

• tętnicę promieniową (arteria radialis) - to oprócz tętnicy łokciowej, największa tętnica biegnąca na przedramieniu. Dostarcza krew tętniczą strukturom anatomicznym dłoni. Jej tętno można wyczuć na nadgarstku po stronie kciuka, a także w tzw. tabakierce anatomicznej. Jak rozpoznać ten element? Gdy rozprostujesz dłoń i wyciągniesz palce będzie to trójkąty dołek w zewnętrznej stronie dłoni. Jego dno stanowią kości: łódeczkowata i czworoboczna większa. Zdaniem specjalistów dra n. med. Andrzeja Obary, ppłka dra hab. n. med. Mirosława Dziekiewicza, tętnica promieniowa jest najczęściej wykorzystywaną drogą dostępu, pomostem, który pozwala dostać się do tętnic wieńcowych podczas różnych zabiegów na tętnicach wieńcowych;
• tętnicę łokciową (arteria ulnaris) - występuje na wysokości dołu łokciowego. Przemierza w układzie krwionośnym następującą drogę: przyśrodkowa strona ramienia, mięsień nawrotny obły, przedramię w przestrzeni powięziowej, przestrzeń pomiędzy zginaczem łokciowym nadgarstka i mięśniem zginaczem głębokim palców. Można wyczuć ją dotykiem w okolicach nadgarstka. W dwóch miejscach tworzy z tętnicą promieniową zespolenia. Jest to łuk dłoniowy głęboki, gdzie koniec ma tętnica promieniowa oraz łuk dłoniowy powierzchowny, w którym kończy się tętnica łokciowa.

Warto wspomnieć, że dłoń unaczyniają odcinki końcowe wymienionych powyżej tętnic.

Największą tętnicą jest z kolei aorta, której gałęzie sięgają do wielu narządów. Wśród tych gałęzi wymienić należy:

• pień trzewny (truncus celiacus) - to najwyższej położone większe odgałęzienie aorty brzusznej. Należy - obok tętnicy krezkowej górnej i tętnicy krezkowej dolnej do jednej z trzech gałęzi trzewnych. Tętnica dostarcza krew do żołądka, dwunastnicy, wątroby, trzustki oraz śledziony. Warto wspomnieć, że zakrzep jakiejkolwiek tętnicy trzewnej prowadzi do martwicy organów, które są przez nie zaopatrywane;
• tętnice nerkowe (arteria renalis) - prawa tętnica z uwagi na przesunięcie aorty w lewą stronę, jest dłuższa od lewej odpowiedniczki. Ta z kolei biegnie za żyłą nerkową i trzonem trzustki. W przypadku zwężenia tętnicy nerkowej dochodzi do nadciśnienia naczyniowo-nerkowego;
• tętnice nadnerczowe - wyróżnia się tu 3 główne tętnice: środkową, dolną i górną, zaopatrujące odpowiednio nerkę i nadnercza. Tętnica górna często odchodzi w formie kilku mniejszych tętnic, które łączą się z gałęziami tętnicy nadnerczowej środkowej oraz tętnicy nadnerczowej dolnej. Tętnica nadnerczowa środkowa odchodzi z bocznego obwodu aorty, pojawia się pomiędzy pniem trzewnym a tętnicą krezkową górną. Co ciekawe, ten typ tętnicy charakteryzuje się zmiennością. Zdaniem autora publikacji „Anatomical variations of the human suprarenal arterie”, Manso, może się zdarzyć, że ten typ tętnicy będzie odchodzić od tętnicy nerkowej, przeponowej dolnej czy jądrowej albo jajnikowej. Natomiast ostatnia z wymienionych, tzw. tętnica nadnerczowa dolna zazwyczaj odchodzi od tętnicy nerkowej i przebiega w górę po odnodze przepony. Warto wspomnieć, że nierzadko występują odstępstwa od tej zasady - wówczas tętnica może odchodzić bezpośrednio m.in. z aorty, tętnicy jajnikowej, jądrowej albo z pnia trzewnego;
• tętnicę krezkową dolną (arteria mesenterica inferior) - to tętnica typu mięśniowego. W porównaniu do tętnicy krezkowej dolnej ma znacznie mniejszy obszar zaopatrywania. Unaczynia 1/3 okrężnicy poprzecznej, okrężnicę zstępującą, okrężnicę esowatą i górną część odbytnicy. Warto wskazać na odgałęzienia tętnicy krezkowej dolnej: tętnicę okrężniczą lewą, tętnice esiczne, tętnicę odbytniczą górną;
• tętnicę krezkową górną (arteria mesenterica superior) - podobnie jak tętnica krezkowa dolna jest tętnicą typu mięśniowego. Unaczynia dolną część dwunastnicy, całość jelita czczego, jelito kręte, kątnicę, wyrostek robaczkowy, jelito grube, w tym okrężnicę wstępującą i 2/3 okrężnicy poprzecznej.

W miejscu zwanym rozdwojeniem aorty (bifurcatio aortae) pojawiają się dwie tętnice biodrowe wspólne (arteria iliaca communis).

Warto zwrócić uwagę, że ze względu na położenie tętnica biodrowa wspólna należy do naczyń brzucha. Jednakże, pod kątem czynnościowym jest przede wszystkim istotna z punktu widzenia kończyn dolnych. Przerwanie takiej tętnicy prowadzi do zmian martwiczych w nogach.

Każda z nich dzieli się, na wysokości stawu krzyżowo-biodrowego: 

• na słabszą tętnicę biodrową wewnętrzną - jej funkcją jest zaopatrywanie w krew ścian i narządów miednicy, zewnętrznych narządów płciowych, okolic krocza, a także fragmentu uda. Zbudowana jest z dwóch pni: przedniego oraz tylnego;
• na silniejszą zewnętrzną (arteria iliaca interna et arteria iliaca externa) - jej zadaniem jest unaczynienie przedniej ściany brzucha. Co ciekawe, u osób starszych może mieć przebieg wężowaty. Ma około 10-12 cm długości i 1 cm średnicy;

które z kolei dają początek tętnicom udowym (arteria femoralis). Tętnica udowa składa się z trzech odcinków: początku zlokalizowanego na przedniej stronie uda. Z uwagi na lokalizację, łatwo w tym miejscu wyczuć tętno. Środkowy odcinek przebiega w powrózku naczyniowym z żyłą udową. Natomiast końcowy odcinek zlokalizowany jest na tylnej stronie uda i sięga do dołu podkolanowego.

Następnym etapem na drodze w krwiobiegu dużym jest tętnica piszczelowa, która biegnie wśród mięśni przedniej części goleni. Wraz ze swoim najsilniejszym odgałęzieniem, a mianowicie tętnicą strzałkową, biegnie pomiędzy mięśniami tylnej części podudzia. Tętnice piszczelowe, dzieląc się na mniejsze naczynia tworzą tętnice stopy (arteriae pedis).

Tętnice w każdej części ciała ulegają większemu rozdziałowi na coraz to mniejsze elementy, gałązki, które przemieniają się w drobniejsze, czyli naczynia włosowate, oplatające wszystkie tkanki w organizmie.

Taka budowa umożliwia wymianę gazową oraz wymianę składników odżywczych i produktów przemiany materii pomiędzy naczyniami a poszczególnymi komórkami organizmu.

Pęknięcie naczynia włosowatego z reguły nie ma znaczenia dla organizmu. Niebezpieczeństwo pojawia się wówczas, gdy dojdzie do pęknięcia naczynia włosowatego zlokalizowanego w obrębie ważnych narządów, np. mózgu czy naczyń wieńcowych serca.

W dalszej części dużego krążenia krew z naczyń włosowatych przepływa do coraz większych naczyń - żył, które biegną najczęściej w pobliżu odpowiadających im tętnic i mają analogiczne nazwy.

W kontekście krwiobiegu dużego istotnym pojęciem jest także zbiornik tętniczy duży. Zawiera krew, która wypełnia duże, średnie oraz małe tętnice krwiobiegu dużego.

Reklama

Żyły w duży obiegu krwi

W przeciwieństwie do sposobu obiegu krwi w tętnicach - kiedy to krew jest pompowana z serca do narządów, krew w żyłach płynie z narządów do serca.

W krwiobiegu dużym krew po przejściu przez naczynia włosowate odtlenia się, pobiera z tkanek dwutlenek węgla oraz produkty przemiany materii, a następnie główne żyły transportują krew do prawego przedsionka serca.

Warto przyjrzeć się lepiej rodzajom żył w krwiobiegu ustrojowym (dużym). Zasadniczo wymienia się dwa układy żył w tymże systemie:

• układ żyły głównej górnej - w jego składzie znajdziemy: żyły głowy i szyi, żyły kończyny górnej, żyły klatki piersiowej;
• układ żyły głównej dolnej - w ramach którego wymienić można: żyły brzucha i miednicy mniejszej, a także żyły kończyny dolnej.

Układ żyły głównej górnej

Zadaniem żyły szyjnej wewnętrznej (vena jugularis interna) jest zbieranie krwi z mózgowia, twarzy, a także narządów szyi. Jej początek stanowi przedłużenie zatoki esowatej, natomiast koniec przebiega z tyłu od stawu mostkowo-obojczykowego. W tym miejscu łączy się z żyłą ramienno-głowową prawą oraz lewą. Wśród żył kończyny górnej wymienić można: żyły powierzchowne oraz żyły głębokie.

W przypadku żył głębokich żyła promieniowa łączy się z żyłą łokciową. Wspólnie tworzą żyłę ramienną. Biegnie ona dalej przechodząc kolejno w: żyłę pachową i żyłę podobojczykową. Ta ostatnia łączy się z żyłą szyjną wewnętrzną. Miejsce ich połączenia określane jest mianem kąta żylnego. W ten oto sposób powstaje żyła ramienno-głowowa prawa i lewa.

Wśród żył powierzchownych kończyny górnej, które mają swój udział w krwiobiegu wymienia się natomiast: żyły palców, ręki, przedramienia i ramienia. Do najważniejszych zadań tych żył należy:

• zbieranie krwi ze skóry oraz tkanek podskórnych
• łączenie się z układem żył głębokich dzięki żyłom przeszywającym.

Przyjrzyjmy się lepiej sieci żylnej dłoni. Jej początek to splot żylny opuszkowy. Po stronie dłoni u nasady każdego z palców występuje łuk żylny dłoniowy palca oraz żyły międzygłowowe. Z kolei sieć żylna grzbietowa powstaje po paznokciem ze splotu podpaznokciowego i łuku żylnego grzbietowego palca.

Żyły powierzchniowe ręki to: żyły dłoni i żyły grzbietu ręki. Te pierwsze tworzą skórną sieć dłoniową. To z niej krew odpływa w kilku kierunkach: do żyły odłokciowej palca, żyły odpromieniowej kciuka oraz żyły pośrodkowej przedramienia. Z kolei żyły grzbietu ręki mają takie odgałęzienia jak: żyły grzbietowe śródręcza, łuk żylny grzbietowy śródręcza.

Natomiast żyły powierzchowne przedramienia to:

• żyła odłokciowa - powstająca z połączenia łuku żylnego grzbietowego śródręcza oraz żyły odłokciowej palca małego. Zlokalizowana jest po stronie łokciowej przedramienia od strony małego palca. Dopiero w połowie wysokości ramienia łączy się z tzw. żyłą ramienną.
• żyła odpromieniowa - aby powstała połączyć musiały się ze sobą takie struktury jak: łuk żylny grzbietowy śródręcza oraz żyła odpromieniowa kciuka. Żyła odpromieniowa przebiega po stronie kciuka - po stronie promieniowej przedramienia i wzdłuż całego ramienia. Dopiero pod obojczykiem przechodzi w żyłę pachową.
• żyła pośrodkowa przedramienia - jej początek to zgięcie ręki. Następnie ciągnie się przez środek przedramienia i w obszarze zgięcia łokciowego rozgałęzia się na dwie żyły: jako żyła pośrodkowa odłokciowa odchodzi do żyły odłokciowej, natomiast jako żyła pośrodkowa odpromieniowa odchodzi do żyły odpromieniowej.

Warto zwrócić uwagę również na żyły przedniej okolicy łokciowej, z uwagi na to, że to z reguły z nich pobierana jest krew do badań, a także podawane różne preparaty.

W układzie żyły głównej górnej funkcjonują również żyły klatki piersiowej. Po stronie prawej klatki piersiowej krew żylną ze ścian klatki piersiowej oraz ścian jamy brzusznej zbiera żyła nieparzysta. Z kolei po stronie lewej tę funkcję pełni tzw. żyła nieparzysta krótka, która uchodzi do żyły nieparzystej. Ta ostatnia łączy się z żyłą główną górną.

Natomiast krew z narządów klatki piersiowej ma jedną z dwóch dróg ujścia: albo poprzez żyłę nieparzystą, albo poprzez żyły ramienno-głowowe. Warto wspomnieć, że żyły ramienno-głowowe łączą się w żyłę główną górną, która uchodzi do prawego przedsionka serca.

Układ żyły głównej dolnej

Przyjrzyjmy się teraz żyłom kończyny dolnej. Wyróżnia się dwa ich typy: powierzchowne oraz głębokie.

Wśród żył powierzchownych, które powstają z połączenia drobnych żył stopy wymienić można: żyłę odstrzałkową uchodzącą do żyły podkolanowej, a także żyłę odpiszczelową, która łączy się z żyłą udową, zlokalizowaną nieznacznie poniżej więzadła pachwinowego.

Z kolei żyły głębokie kończyny dolnej występują obok tętnic i noszą takie same nazwy jak tętnice, przy których są zlokalizowane. W wyniku połączenia żyły odpiszczelowej przedniej i tylnej powstaje żyła podkolanowa. Ta z kolei przechodzi w żyłę udową, a potem w żyłę biodrową zewnętrzną.

Kolejno na drodze jest: żyła biodrowa wewnętrzna, której funkcja to zbieranie krwi z narządów miednicy mniejszej. Następnie tworzy się żyła biodrowa wspólna prawa i lewa. Połączenie tej ostatniej prowadzi do powstania żyły głównej dolnej, zbierającej krew z kończyn dolnych, z miednicy mniejszej.

To właśnie do żyły głównej dolnej uchodzą żyły zbierające krew z parzystych narządów zlokalizowanych w jamie brzusznej, a także żyły wątrobowe. Wskazana żyła uchodzi do prawego przedsionka serca.

Funkcje krwiobiegu dużego

Przyjrzyjmy się teraz, za co odpowiada duży obieg krwi. Krwiobieg duży dostarcza komórkom organizmu tlen i składniki odżywcze, niezbędne do jego codziennego funkcjonowania.

Dodatkowo w tym samym czasie, odprowadza z komórek dwutlenek węgla oraz inne szkodliwe produkty przemiany materii.

To właśnie krwiobieg duży zapewnia utlenowanie krwi, a jednoczesne odprowadzenie produktów przemiany materii z powrotem do serca.

W krążeniu wielkim to serce jest narządem, który przejmuje krew pochodzącą z całego układu żylnego i tłoczy ją do układu tętniczego.