Afty w jamie ustnej - skąd się biorą? Rodzaje aft i ich leczenie

Reklama

Afta – czym jest i jak wygląda?

Afta definiowana jest jako otwarte owrzodzenie w postaci drobnej nadżerki na błonie śluzowej jamy ustnej. Afty uwidaczniają się głównie na:

• języku i pod językiem,
• dziąsłach,
• wewnętrznej stronie warg,
• wewnętrznej stronie policzków,
• na podniebieniu miękkim,
• na gardle.

W miejscu powstawania, afty powodują swoisty stan zapalny i przyjmują postać niezbyt dużych, często owalnych, białych punktów otoczonych zaczerwienieniem w postaci obwódki. Zmiany te mogą pojawiać się w jamie ustnej samoistnie lub stanowić jeden z symptomów różnych chorób lub zaburzeń ogólnoustrojowych.

Aftoza należy do najbardziej powszechnych schorzeń o podłożu nieinfekcyjnym w obrębie śluzówki jamy ustnej. Dotyka zarówno dzieci, jak i osoby dorosłe, chociaż w przeciwieństwie do pleśniawek, afty pojawiają się częściej w grupie dojrzałych pacjentów i nieco starszych dzieci.

Afty w jamie ustnej – objawy u dzieci i dorosłych

Objawy aftozy w jamie ustnej są z reguły do siebie podobne, jednak nasilenie dolegliwości towarzyszących procesowi powstawania zmian może być zróżnicowane. Dzieje się tak dlatego, że afty mogą przyjmować różną wielkość: od około 1-2 mm do 2-3 cm średnicy, występować pojedynczo lub tworzyć większe skupiska. Mogą też nawracać i powodować przewlekłe stany zapalne.

Bez względu na typ afty, poza charakterystycznymi zmianami nadżerkowymi w obrębie śluzówki, do głównych objawów występowania aftozy zalicza się wrażliwość na dotyk i dolegliwości bólowe. W zależności do stopnia zaawansowania schorzenia, mogą one utrudniać spożywanie napojów i posiłków, higienę jamy ustnej, a nawet mówienie.

Ponadto, pojawieniu się aft może towarzyszyć niewielka opuchlizna w jamie ustnej, powiększenie sąsiadujących węzłów chłonnych, gorączka czy ogólne złe samopoczucie. Afty u dzieci mogą prowadzić do rozdrażnienia, niechęci do przyjmowania pokarmu, problemów ze snem, czy skupieniem uwagi.

Reklama

Afta na dziąśle, języku, wardze

Wśród aft występujących w jamie ustnej można wyróżnić:

• afty małe, zwane aftami Mikulicza - owalne nadżerki osiągające średnicę około 2-4 mm, wyraźne oddzielających się od zdrowej tkanki błony śluzowej. Występują przeważnie na wewnętrznej stronie policzków i warg. To najczęściej spotykany rodzaj aft. Ich samoistne gojenie trwa od około jednego do dwóch tygodni;
• afty duże, to tzw. afty Suttona - ich średnica przekracza 10 mm i może dochodzić nawet do 30 mm. Owalne bądź okrągłe nadżerki są głębsze od bardziej powierzchownych aft małych, a zmiany otacza bardziej uwypuklona zapalna obwódka. Mogą umiejscawiać się w różnych miejscach jamy ustnej, ale najczęściej pojawiają się na błonie śluzowej policzków, na podniebieniu miękkim, w tym na łuku podniebienno-gardłowym. Ich gojenie  zazwyczaj przekracza 14 dni. Mogą pozostawiać blizny;
• afty opryszczkopodobne - przyjmują postać drobnych nadżerek o średnicy nie przekraczającej 5 mm. Potrafią tworzyć bardziej okazałe skupiska i przyjmować kształt większej zmiany o nieregularnych brzegach. Mogą występować w różnych miejscach jamy ustnej, ale najczęściej pojawiają się na języku i na śluzówce warg. Goją się do około 14 dni;
• afty u małego dziecka, czyli afty Bednara - pojawiają się przede wszystkim na błonie śluzowej jamy ustnej u niemowląt, rzadziej u starszych dzieci. Powstają głównie w wyniku ssania kciuka, trzymania w buzi różnych przedmiotów, czy naruszenia zasad higieny jamy ustnej lub żywienia. Zmiany mogą ustąpić samoistnie, chociaż z reguły poddawane są leczeniu.

Domowe sposoby na afty w jamie ustnej

Pojawienie się aft w jamie ustnej nie wiąże się z koniecznością wizyty u lekarza, chyba że schorzenie to występuje z większą częstotliwością lub dotyczy dzieci, w tym niemowląt, u których zmiany zapalne wymagają szybszej interwencji.

W zależności od rodzaju, nasilenia i zasięgu zmian w jamie ustnej, specjalistyczne leczenie aft nie zawsze jest konieczne. Niewielkie skupiska nadżerek zazwyczaj ustępują samoistnie, a proces gojenia może trwać od kilku do kilkunastu dni. Jednak objawy bólowe towarzyszące aftozie potrafią być bardzo dokuczliwe, a już samo pojawienie się owrzodzeń powinno wiązać się ze zmianą niektórych nawyków.

Zanim więc sięgniemy po preparaty na afty z apteki, można zapoznać się z domowymi sposobami na afty w jamie ustnej. Warto zacząć od:

• odstawienia nadmiernie kwaśnych, słonych i ostrych pokarmów, które dodatkowo podrażniają ranę;
• powstrzymania się od spożywania alkoholu;
• zwrócenia uwagi na temperaturę posiłków, które nie powinny być zbyt ciepłe, a tym bardziej gorące;
• wprowadzenia do codziennej diety pokarmów bogatych w witaminy A, B, C, E oraz żelazo i kwas foliowy.

Reklama

Jak wyleczyć afty w jamie ustnej?

Poza zmianą nawyków żywieniowych warto sięgnąć po naturalne sposoby na afty, które mogą złagodzić ból czy zadziałać antyseptycznie:

• przykładanie na aftę wilgotnej torebki herbaty;
• smarowanie zmian naturalnym żelem aloesowym, najlepiej z uciętego liścia;
• płukanie jamy ustnej naparami z wybranych ziół, np. rumianku, czy szałwii, odwarem z wody różanej, czy zaparzoną herbatą z nagietka lekarskiego;
• smarowanie nadżerek olejkiem z drzewa herbacianego;
• wyciskanie witaminy E z kapsułki i przykładanie do afty;
• dezynfekowanie ranki wodą utlenioną;
• sięgnięcie po środki z benzydaminą, najlepiej w aerozolu.

Na rynku dostępne są preparaty w formie aerozolu na stany zapalne jamy ustnej zawierające benzydaminę, które można zastosować na afty ze względu na działanie przeciwzapalne, antyseptyczne, przeciwbólowe i miejscowo znieczulające. Można również wypróbować specjalne płyny stomatologiczne do płukania ust czy żel na bolesne ząbkowanie dla dzieci. Podczas leczenia aftozy można również wspomagająco przyjmować preparaty witaminowe.

Co na afty w jamie ustnej? Samodzielne leczenie

Afty nie należą do zmian infekcyjnych, nie można się nimi zarazić i z reguły znikają samoistnie. Teoretycznie aftowe zapalenie jamy ustnej nie wymaga specjalistycznego leczenia. Jednak proces gojenia się aft uzależniony jest od rodzaju i rozmiaru zmian oraz nasilenia dolegliwości. Bardziej rozległe ogniska zapalne mogą wymagać konkretnej terapii zaleconej przez lekarza.

Ponadto, dyskomfort i ból związany z występowaniem aft potrafi być tak dokuczliwy, że warto wcześniej sięgnąć po odpowiednie środki przyspieszające zarówno gojenie, jak i regenerację tkanek. Nie należy również bagatelizować pojawienia się aft u dzieci, szczególnie u niemowląt, których niechęć do spożywania pokarmów i płynów może doprowadzić do odwodnienia.

Leczenie aft w jamie ustnej powinno się zacząć od wyeliminowania czynników, które mogą je powodować. Jednocześnie można sięgnąć po preparaty z apteki i leki na afty jamy ustnej bez recepty, w tym wszelkiego rodzaju aerozole z bezydaminą, maści na afty, żele na afty, spraye na afty, czy płyny do płukania jamy ustnej. Środki na afty działają antyseptycznie, kojąco, i tym samym przynoszą ulgę w bólu, jak również izolują owrzodzenia od zdrowej tkanki oraz wspomagają jej prawidłową regenerację.

Należy pamiętać o tym, że chociaż wiele preparatów i leków na afty można kupić w aptece bez recepty, to ich długotrwałe stosowanie może prowadzić do pojawienia się skutków ubocznych. Warto więc przed ich zastosowaniem przeczytać ulotkę, a w razie wątpliwości poradzić się lekarza lub farmaceuty.

Afta w ustach - wizyta u lekarza

Jeśli zapalenie aftowe jamy ustnej ma charakter nawracający, a powyższe metody nie są skuteczne, należy koniecznie skonsultować się z lekarzem, który w pierwszej kolejności zleci odpowiednie badania, a w razie konieczności wprowadzi kurację ogólnoustrojową. W przypadku aftoz o ciężkim przebiegu, gdy zmiany występują w większych skupiskach, rozprzestrzeniają się na całą jamę ustną, w tym np. na ścianę gardła, lekarz może zalecić stosowanie bardziej specjalistycznych sprayów, czy płynów do płukania jamy ustnej, przepisać leki doustne, a ostatecznie glikokortykosteroidy lub leki immunomodulujące.

W leczeniu aft wykorzystuje się również metodę wypalania nadżerek przy pomocy specjalnych związków chemicznych, tzw. kauteryzację. W przypadku trudno gojących się ran lub w miejscach szczególnie narażonych na uraz stosuje się również biostymulację laserową, która ma na calu szybszą regenerację oraz wzmocnienie śluzówki jamy ustnej.

Przyczyny aft w jamie ustnej

Afty w jamie ustnej mogą pojawiać się samoistnie lub być jednym z objawów konkretnej choroby, czy nieprawidłowości ogólnoustrojowej. Badacze nie są do końca zgodni w temacie podłoża aftozy, ale dotychczasowa wiedza wskazuje przede wszystkim na poniższe czynniki ryzyka i przyczyny powstawania aft:

• urazy mechaniczne powstałe w wyniku przypadkowego, nawykowego lub autoagresyjnego (celowego) przygryzienia tkanki, skaleczenia podczas spożywanie posiłku, zbyt mocnego szczotkowania zębów, czy zabiegów stomatologicznych;
• zranienie spowodowane źle dopasowaną protezą zębową;
• uszkodzenia mechaniczne spowodowane aparatami ortodontycznymi;
• niewłaściwa higiena jamy ustnej;
• choroby zębów i przyzębia, nieleczona próchnica, kamień nazębny;
• wady zgryzu, które mogą prowadzić do przypadkowego nagryzania warg lub policzków;
• nieprawidłowa dieta;
• osłabienie tkanki na skutek spożywania zbyt ostrych lub kwaśnych pokarmów;
• obniżona odporność organizmu, osłabienie i przemęczenie, podwyższona temperatura;
• długotrwały stres;
• alergie;
• obgryzanie paznokci i branie do ust ciał obcych (np. zabawek przez małe dzieci);
• zmiany hormonalne;
• niedobory witamin i składników mineralnych, w tym żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego;
• infekcje wirusowe;
• obecność pasożytów przewodu pokarmowego;
• nietolerancja lub nadwrażliwość na gluten lub inne składniki pokarmowe;
• zapalenie jelit, choroba Leśniowskiego-Crohna;
• podrażnienia wywołane składnikiem pasty do zębów, dodecylosiarczanem sodu;
• reakcja autoimmunologiczna;
• substancje obecne w przetworzonej żywności;
• zażywanie niektórych silnych antybiotyków;
• białaczka;
• zakażenie wirusem niedoboru odporności.

Do powstawania aft przyczyniają się również czynniki genetyczne, co można szczególnie zaobserwować u osób cierpiących na aftozę nawrotową.