Zaburzenia psychiczne mogą być zaraźliwe wśród młodzieży 😦 Dowiedz się więcej!
Zaburzenia psychiczne mogą być zaraźliwe wśród młodzieży 😦 Dowiedz się więcej!
Zaburzenia psychiczne mogą być zaraźliwe wśród młodzieży 😦 Dowiedz się więcej!

Antyseptyka i aseptyka - jakie są między nimi różnice?

Antyseptyka i aseptyka to postępowania, których celem jest prawidłowe gojenie się rany. Na czym zatem polega różnica między nimi i w jakich sytuacjach są one wykorzystywane?
Personel medyczny stosuje antyseptykę i aseptykę
Źródło: 123RF
W skrócie
  • Aseptyka to zapobieganie przedostawaniu się drobnoustrojów wewnątrz przerwanej tkanki, natomiast antyseptyka - niszczenie obecnych już w niej bakterii, wirusów, grzybów.
  • Początki historii tych dziedzin przypadają dopiero na połowę XIX wieku, kiedy to odkryto bakterie ropotwórcze odpowiedzialne za rozwój zakażeń.
  • Zasady aseptyki i antyseptyki powszechnie stosowane są we wszystkich gałęziach medycyny, pielęgniarstwie oraz kosmetyce.
SPRAWDŹ TEŻ: Dezynfekcja skóry - czym odkazić ranę i skaleczenie? Środki
Spis treści

Reklama

Co to jest aseptyka i czym różni się od antyseptyki?

Określenie „antyseptyczne” powszechnie kojarzy się z odkażaniem i jest to skojarzenie jak najbardziej prawidłowe, jednak we współczesnej medycynie rozwinęły się dwa modele postępowania - aseptyka i antyseptyka, których definicje nieco się różnią.

Aseptyka to zespół czynności mających na celu zachowanie jałowości środowiska zewnętrznego - pomieszczeń, narzędzi, leków, preparatów, środków opatrunkowych itd.

Przestrzeganie zasad aseptyki zmniejsza ryzyko przedostania się chorobotwórczych drobnoustrojów wewnątrz przerwanych tkanek, czyli do wszelkiego rodzaju ran, zabezpieczając je przed zakażeniem.

Co to w takim razie jest antyseptyka i czym różni się od aseptyki? Antyseptyka to z kolei zespół działań odkażających, mających na celu zlikwidowanie drobnoustrojów obecnych w naruszonych tkankach.

Na czym polegają te działania? Przede wszystkim na miejscowym stosowaniu środków o właściwościach bakteriobójczych, antywirusowych i przeciwgrzybiczych, takich jak np. oktenidyna.

Różnica między aseptyką i antyseptyką polega więc na tym, że pierwsza z nich zapobiega przedostaniu się drobnoustrojów do rany, druga zaś - niszczy już te istniejące.

Ponadto aseptyka to postępowanie wobec środowiska zewnętrznego, a antyseptyka -wobec tkanek żywego organizmu.

Reklama

Historia aseptyki i antyseptyki. Kto był pionierem w tej dziedzinie?

Jeszcze dwieście lat temu pojęcia aseptyki i antyseptyki były ludziom obce.

Historia tych dziedzin nie jest więc bardzo długa, jednak na przestrzeni stosunkowo niewielu lat, poczynił się ogromny postęp, podobnie zresztą jak w wielu innych gałęziach medycyny.

Skąd w ogóle nazwy omawianych modeli postępowań?

Otóż mają one związek z sepsą - chorobą polegającą na zbyt silnej reakcji organizmu na rozwijające się w nim zakażenie (anti-sepsis, czyli niejako „przeciwko sepsie”, a w uproszczeniu -przeciwko zakażeniu).

Historia aseptyki sięga połowy XIX wieku, kiedy to położnik Filip Semmelweis zaobserwował związek między gorączką połogową a pracami w… prosektorium.

Ciekawostką było to, że na oddziale, na którym porody odbierali lekarze i studenci prowadzący również badania prosektoryjne, umierało znacznie więcej kobiet w połogu niż na oddziale, gdzie pracowały wyłącznie położne.

Semmelweis doszedł do wniosku, że zanieczyszczenia w postaci tzw. „trupiego jadu” przenoszone na niemytych dłoniach, prowadzą do zakażeń u kobiet rodzących.

Wydał w związku z tym nakaz mycia rąk w chlorowanej wodzie przed kontaktem z rodzącymi, co zmniejszyło ich śmiertelność pięciokrotnie.

W historii antyseptyki kluczową rolę odegrał natomiast angielski chirurg Józef Lister.

Zadanie ułatwił mu Francuz Ludwik Pasteur, który w 1860 roku odkrył bakterie ropotwórcze - paciorkowce gronkowce.

Po kilku latach od tego odkrycia Lister zastosował na rany kwas karbolowy, co skutecznie zahamowało ich ropienie i zniwelowało objawy zakażenia.

Kto zatem wprowadził zasady antyseptyki w chirurgii i innych dziedzinach medycyny?

To właśnie Lister jako pierwszy zaczął wyjaławiać sale operacyjne i narzędzia używane do zabiegów chirurgicznych, jednak miano twórcy antyseptyki naukowej przypada Pasteurowi, jako odkrywcy bakterii odpowiedzialnych za rozwój zakażeń.

Reklama

Aseptyka i antyseptyka w pielęgniarstwie

Współczesna medycyna, dzięki powszechnemu zastosowaniu takich środków jak antybiotyki czy leki immunosupresyjne, ratuje życie pacjentów w sytuacjach, które dawniej prowadziły do nieuchronnej śmierci.

Z drugiej jednak strony - podawanie tego rodzaju leków osłabia odporność organizmu na chorobotwórcze działanie wszechobecnych drobnoustrojów, dlatego tak ważne stało się przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki w pielęgniarstwie.

Mają one na celu ograniczenie kontaktu przerwanej tkanki z bakteriami, wirusami i grzybami odpowiedzialnymi za rozwój zakażenia, również w sytuacjach, w których naturalna odporność organizmu na ich działanie zostaje osłabiona.

Schemat postępowania w aseptyce obejmuje:

  • dezynfekcję dłoni personelu medycznego,
  • sterylizację narzędzi używanych do przeprowadzania wszelkiego rodzaju zabiegów,
  • przygotowanie sali operacyjnej itd.

Dawniej, kiedy podczas operacji i innych zabiegów (np. pobierania krwi) posługiwano się narzędziami wielorazowego użytku, wszystkie musiały być za każdym razem poddawane jałowieniu.

Dziś wiele z nich zastąpiły narzędzia jednorazowe, jednak wciąż dezynfekcji poddaje się sprzęty wykorzystywane więcej niż raz (endoskopy, kamery itd.).

Reklama

Przykłady aseptyki i antyseptyki. Gdzie są wykorzystywane?

Pielęgniarze i pielęgniarki to nie jedyna grupa zawodowa, która z metodami aseptyki i antyseptyki styka się na co dzień.

Przykłady ich wykorzystania są powszechne we wszystkich właściwie dziedzinach medycyny oraz w kosmetyce.

Najbardziej typowe przykłady stosowania aseptyki można znaleźć:

  • w chirurgii - ponieważ wykonywanie zabiegów chirurgicznych wiąże się z ingerencją w żywą tkankę, aseptyka w sali operacyjnej jest absolutnie niezbędna, by zmniejszyć ryzyko groźnego zakażenia operowanych narządów, również przy chorobach nowotworowych, kiedy odporność organizmu bywa osłabiona podawaniem silnych leków, chemioterapii itd.,
  • w stomatologii - wszelkie narzędzia wprowadzane do wnętrza jamy ustnej pacjenta muszą być sterylnie czyste, a bezbakteryjne postępowanie ma nie dopuścić do przenoszenia chorobotwórczych drobnoustrojów,
  • w szpitalu - ponieważ szpital jest miejscem szczególnie narażonych na występowanie bakterii, wirusów czy grzybów, ciągłe odkażanie powierzchni i obecnych w niej przedmiotów jest konieczne dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom,
  • w ratownictwie medycznym - personel medyczny oraz sprzęt wożony przez karetki pogotowia musi być jałowy i w każdej chwili gotowy do użycia,
  • w gabinecie kosmetycznym - podczas wszelkiego rodzaju zabiegów fryzjerskich i kosmetycznych również może dojść do zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego, dlaczego używane narzędzia powinny być sterylizowane.

Aseptyka i antyseptyka powszechnie stosowane są również w warunkach domowych.

Przemywanie rany, odkażanie zranionej skóry czy dezynfekcja przyborów do obcinania paznokci i skórek, to proste czynności zmniejszające ryzyko wystąpienia zakażeń, które wielu ludzi wykonuje na co dzień.

Środki pomocnicze pomagające przestrzegać zasad aseptyki i antyseptyki kupić można w aptece.

Są to np. jałowe materiały opatrunkowe czy środki o działaniu odkażającym do stosowania miejscowego. Przykładem są spraye i żele z oktenidyną -substancją o wielowymiarowym działaniu:

  • antybakteryjnym,
  • antywirusowym,
  • przeciwgrzybicznym.

Środki takie jak oktenidyna używane są zarówno w szpitalach, przez wykwalifikowany personel medyczny, jak i przez samych pacjentów w domowym zaciszu.

Można je bezpiecznie aplikować na otarcia, rany czy skaleczenia u osób w każdym wieku i dzięki temu uniknąć groźnych powikłań w postaci ropnego zakażenia i towarzyszących mu symptomów, takich jak obrzęk, gorączka, dolegliwości bólowe.

Czytaj również

Bibliografia

  • Ł. Szarpak, Wiedza dotycząca aseptyki i antyseptyki oraz przestrzeganie ich zasad jako elementy profilaktyki zakażeń w pracy ratownika medycznego, w: Medycyna Pracy 2013;64(2):239-243.
  • K. Kosonóg, J. Gotlib, Ocena wiedzy pielęgniarek na temat aseptyki i antyseptyki w wybranych procedurach medycznych, w: PROBLEMY PIELĘGNIARSTWA 2010, tom 18, zeszyt nr 1.
  • J. Kubicki, Historia aseptyki i antyseptyki, w: Puls Uczelni 2013, 7, 4: 47- 49, Państwowa Medyczna Wyższa Szkoła Zawodowa w Opolu.
Justyna Gabrysiak-Kula
Artykuł napisany przez
Justyna Gabrysiak-Kula
W 2009 roku zdobyła tytuł magistra kulturoznawstwa Uniwersytetu Łódzkiego. Pierwsze doświadczenia zawodowe zdobyła w Radiu Łódź, współtworząc audycje młodzieżowe. Od kilku lat pracuje jako copywriter, specjalizując się w tematyce medycznej, kosmetycznej, parentingowej i w dziedzinach pokrewnych. Napisała dotąd setki artykułów o zdrowiu. Prywatnie wychowuje dzieci, pływa i czyta książki, choć to właśnie pisanie było zawsze jej ulubionym zajęciem.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Specjaliści współpracujący z medme
25674

Wojciech Ziółkowski

magister farmacji

Poznaj mnie
25626

Katarzyna Kulig

dermatolog i wenerolog

Poznaj mnie
25675

Marzena Rojek-Ledwoch

dietetyczka, psychodietetyczka

Poznaj mnie
25676

Kamila Pawłowska

dietetyk kliniczny, psychodietetyk

Poznaj mnie
25625

Sylwia Borowska

doktor nauk farmaceutycznych

Poznaj mnie
25886

Magdalena Grosiak

diagnosta laboratoryjny

Poznaj mnie
25887

Magdalena Rutkowska

lekarz weterynarii

Poznaj mnie
25879

Anna Lewandowska

psychiatra dziecięcy

Poznaj mnie
25888

Jolanta Woźniak

prawnik

Poznaj mnie
Pokaż wszystkich
Więcej z kategorii Dermatologia
Osutka - co to jest i czym zwalczać? Objawy i rodzaje
Młoda kobieta z osutką na ręce
Gęsia skórka - o czym świadczy? Przyczyny i miejsca, w których może się pojawić
Gęsia skórka na ręce
Zapalenie mieszka włosowego - co to jest i jak sobie z nim radzić?
Mężczyzna z problemem zapalenia mieszków włosowych
Podobne artykuły
Kobieta drapie się po plecach
Swędzenie pleców - przyczyny. Dlaczego swędzą?
Personel medyczny stosuje antyseptykę i aseptykę
Antyseptyka i aseptyka - jakie są między nimi różnice?
Objaw skórny mięczaka zakaźnego
Mięczak zakaźny u dzieci i dorosłych - leczenie i objawy
Nadpotliwość - leczenie i przyczyny nadpotliwości
Wizualizacja gronkowca skórnego
Jak wygląda gronkowiec skórny? Objawy, leczenie i badania

Reklama


Jak odżywić skórę od wewnątrz?
Dowiedz się!