Brodawka łojotokowa a czerniak - jak je rozróżnić?
Brodawka łojotokowa to łagodna, niestanowiąca zwykle zagrożenia dla życia i zdrowia, zmiana nowotworowa skóry, która choć ma dość charakterystyczny wygląd, nierzadko jest mylona z innymi znamionami, rogowaceniem słonecznym, a czasem również ze złośliwymi nowotworami, w tym z rakiem podstawnokomórkowym albo czerniakiem złośliwym. Tymczasem cechy odróżniające są widoczne już gołym okiem i nie potrzeba do tego mikroskopu, by odróżnić je od siebie.
Zatem, jak wygląda brodawka łojotokowa? Podstawowa różnica to forma zmiany - brodawka zwykle jest uwypuklona powyżej powierzchnię skóry. Z kolei czerniak to zazwyczaj zmiana płaska. Uwzględnienia wymaga tu jednak fakt, że istnieją brodawki, które niekoniecznie wystają poza obręb skóry i wówczas mówi się o nich, że są płasko-wyniosłe. Najłatwiej pomylić je z tymi bardziej niebezpiecznymi. Taka narośl jest dobrze odgraniczona od zdrowej skóry, a czasem wręcz nieodczuwalna w trakcie badania dotykiem. Wówczas mogą być mylone z czerniakami. Jednakże zmiany złośliwe są ściśle zespolone ze skórą, podczas gdy brodawki stwarzają wrażenie nałożonych na skórę, wręcz do niej doklejonych.
Cechą charakterystyczną takich znamion łojotokowych jest ich kolor - czasem upodobniają się pod względem barwy do skóry, innym razem są brązowe, a nierzadko również czarne. Barwa jest tu jednak jednorodna, w przeciwieństwie do wielokolorowych zmian złośliwych.
Brodawki mają niewielkie rozmiary - ok. kilku milimetrów. Celowo zastosowana tu została liczba mnoga, bowiem są to zwykle zmiany pojawiające się parami na skórze. Jednocześnie, gdy pacjent zauważa nagły wysyp brodawek, powinien skonsultować je z lekarzem i przebadać się pod kątem toczącego się procesu nowotworowego. Dodatkowo mają regularne kształty, czego nie można powiedzieć o zmianach złośliwych.
Brodawki nie wywołują żadnych objawów - nie towarzyszy im swędzenie, pieczenie, ból. Wyjątkiem jest sytuacja drażnienia skóry.
Prostym sposobem na wykluczenie czerniaka jest zastosowanie formuły ABCD i zwrócenie kolejno uwagi na takie elementy sugerujące zmianę złośliwą jak:
- A - asymetria,
- B - brzeg, który jest nieregularny,
- C - kolor (od ang. colour) niejednorodny,
- D - średnica (ang. diameter) duża zmiana, tj. większa niż 6 mm, wymaga szybkiej konsultacji.
Reklama
Kiedy powstaje brodawka łojotokowa, a kiedy czerniak?
Brodawka łojotokowa to zmiana, która dotyczy nawet 9 na 10 osób starszych, po 60. roku życia. Nie stanowi jednak ona zagrożenia, chyba że zostanie w istotny sposób podrażniona - wówczas może tu uruchomić proces złośliwienia. Starszy wiek i naturalne starzenie się organizmu są tu więc przesłankami, które mają największy wpływ na powstanie zmian.
Z kolei znacznie mniej powszechne, a przy tym bardziej poważne są czerniaki. Choć w Polsce występują względnie rzadko, to jednak warto mieć świadomość, że istnieje kilka czynników, które wpływają na ich powstawanie:
- narażenie na promieniowanie słoneczne - niebagatelny wpływ na rozwój czerniaka ma właśnie słońce. Jednocześnie na podrażnienia słoneczne najbardziej narażone są osoby z jasną skórą i licznymi piegami. Ponadto, osoby z bardzo jasną karnacją mają tendencję do rozwoju tzw. czerniaka w postaci amelanotycznej, czyli niezabarwionej;
- leczenie za pomocą promieniowania - pacjenci borykający się z ciężką łuszczycą, u których stosuje się terapię PUVA mają pięciokrotnie większe ryzyko zachorowania w ciągu 15 lat od poddania się leczeniu niż osoby zdrowe. Takie dane przedstawiają J. Clark, R.M. Mackie i inni autorzy na łamach “British Medical Journal”;
- duża liczba atypowych zmian i znamion;
- uwarunkowania genetyczne - jeżeli przynajmniej dwóch członków rodziny pierwszego stopnia ma tzw. znamiona atypowe i wykryto u nich czerniaka, ryzyko powstania choroby u innego członka rodziny jest wyższe.
Czerniak w trakcie rozwoju może bardzo szybko rosnąć. Natomiast brodawka łojotokowa również ma tę funkcję, jednak proces ten jest bardzo powolny.
Reklama
Umiejscowienie brodawek łojotokowych i czerniaków
Te pierwsze wskazane zmiany znaleźć można w obszarze:
- twarzy,
- na skórze głowy,
- tułowia,
- narządów płciowych.
Znamię łojotokowe - w odróżnieniu od rogowacenia naskórka - ujawnia się w miejscach osłoniętych od wpływu słońca.
Co ciekawe, czerniak jest zwykle kojarzony z występowaniem na skórze. To tylko część prawdy, bowiem może ujawnić się także na paznokciach, gałce ocznej, błonach śluzowych przewodu pokarmowego. Złośliwe zmiany umiejscowione są często:
- na plecach,
- na twarzy,
- na rękach,
- na nogach.
Reklama
Objawy brodawki łojotokowej i czerniaka
W procesie różnicowania warto zwrócić też uwagę na to, czy zmiana wywołuje jakieś dolegliwości. W przypadku brodawki łojotokowej pacjent zwykle nie odczuwa żadnego dyskomfortu - wyjątek stanowi podrażniona brodawka łojotokowa, która może boleć, swędzieć, a nawet może pojawić się krew. Ma to związek z uszkodzeniem skóry, a nie z objawami wywołanymi przez tę zmianę.
Z kolei niepokój i konieczność kontroli zmian powinny wywołać takie dolegliwości niemające związku z uszkodzeniem znamienia jak:
- ból,
- swędzenie,
- pieczenie,
- wydzielina z dodatkiem krwi,
- owrzodzenie.
Powyższe objawy mogą sugerować czerniaka. Jednocześnie warto zwrócić uwagę na skórę wokół znamienia - pojawia się obwódka, która stwarza wrażenie unoszącej się.
Reklama
Jak leczy się czerniaka, a jak brodawkę łojotokową?
Brodawka łojotokowa to zmiana łagodna i o jej wycięciu często decydują względy estetyczne. Jeśli jednak znajduje się w miejscu narażonym na podrażnienia, powinna zostać wycięta, by nie być drażniona i np. nie doprowadzić np. do rozwoju na jej bazie nowotworu złośliwego. Jak się ich pozbyć? W tym celu stosuje się:
- laser - zazwyczaj w przypadku zmian, które nie niosą ryzyka zezłośliwienia. Urządzenie emituje wiązkę światła, która wpływa na wybrane warstwy tkanek;
- elektrokoagulacja - zabieg z wykorzystaniem prądu zmiennego prowadzi do ścięcia białek budulcowych. Wówczas naruszone komórki brodawki wchłaniają się, a defekt znika;
- krioterapia - do usuwania zmian używa się niskiej temperatury;
- łyżeczkowanie - usunięcie przebiega w znieczuleniu miejscowym poprzez metody mechaniczne. Może to doprowadzić do pozostania blizny.
Znacznie bardziej skomplikowane okazuje się leczenie czerniaka. Gdy biopsja potwierdzi diagnozę, należy wyciąć bliznę po biopsji z marginesem zdrowych tkanek. Jeżeli czerniak doprowadził już do przerzutów, np. do węzłów chłonnych, wykonuje się limfadenektomię regionalną. Nierzadko prowadzi się też leczenie uzupełniające, np. immunoterapię. Wykorzystuje się w niej m.in. leki zawierające takie substancje jak: niwolumab czy fabrafemib. W dobieraniu leków kluczową rolę ma również obecność różnych mutacji - wówczas zastosowanie konkretnej substancji daje lepsze rokowania co do skuteczności leczenia.
Co ciekawe, obecnie prowadzone są prace nad szczepionką na czerniaka, która może okazać się przełomem w walce z tą śmiercionośną chorobą.
