Reklama
Czym jest łojotokowe zapalenie skóry?
Łojotokowe zapalenie skóry (ŁZS) jest przewlekłą i nawracającą chorobą dermatologiczną, w przebiegu której na ciele występują wykwity złuszczające na rumieniowym podłożu.
Zmiany te pojawiają się w miejscach, w których jest szczególne nagromadzenie gruczołów łojowych, a więc między innymi na twarzy, czy owłosionej skórze głowy.
ŁZS należy do najczęściej spotykanych schorzeń skórnych. Wedle ostrożnych szacunków dotyka około 3 procent populacji (A. Buczek), aczkolwiek dane epidemiologiczne nie są w tej kwestii dokładne.
Przyczyną tego jest brak jednoznacznych kryteriów diagnostycznych, a także fakt, iż część pacjentów w ogóle nie trafia ze swoim problemem do lekarza, bądź też umawia się na wizytę z dużym opóźnieniem.
Na łojotokowe zapalenie skóry mogą zapaść osoby w każdym wieku, ale w największą liczbę zachorowań notuje się u:
- niemowląt, między 2 a 12 miesiącem życia,
- nastolatków w okresie dojrzewania,
- młodych dorosłych,
- osób po pięćdziesiątym roku życia.
Szczyty zachorowań wiąże się ze wzmożoną aktywnością gruczołów, co ma miejsce w szczególności na początku drugiej dekady życia, w czasie dojrzewania płciowego.
Nasilony łojotok jest bowiem jednym z głównych czynników zwiększających ryzyko ŁZS (choć możliwe jest też zachorowanie w sytuacji, gdy system wydalniczy nie jest szczególnie pobudzony do pracy). Co istotne, ŁZS nieco częściej notuje się u płci męskiej.
W międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń ICD-10, łojotokowe zapalenie skóry oznaczone jest kodem L21. Natomiast w nowszej, jeszcze nie przetłumaczonej na język polski wersji zestawienia, czyli ICD -11, schorzenie to ma symbol EA81 (Seborrhoeic dermatitis and related conditions).
Jakie dokładnie są przyczyny choroby? Jak wygląda łojotokowe zapalenie skóry? Czy istnieją skuteczne metody leczenia ŁZS? Poznaj odpowiedzi na najważniejsze pytania.
Reklama
Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry
Skąd się bierze łojotokowe zapalenie skóry? Przyczyny ŁZS są złożone i nie do końca poznane. Ze wszystkich potencjalnych czynników etiologicznych największą rolę naukowcy przypisują nadaktywności gruczołów łojowych oraz zaburzeniom procesu odnawiania komórek naskórka, czego efektem jest jego przyspieszone rogowacenie.
Świadczy o tym wiele przesłanek, choćby czas występowania ŁZS. Najwięcej zachorowań jest w fazach podwyższonej aktywności wydzielniczej skóry.
Dzieje się tak w okresie noworodkowym i niemowlęcym, pod wpływem hormonów androgenowych przekazanych przez matkę. Problem nasila się również w okresie dojrzewania, a także u pacjentów starszych z zaburzeniami hormonalnymi, których efektem jest łojotok (na przykład kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników).
Powyższą hipotezę jednoznacznie potwierdza też lokalizacja zmian skórnych - występują tam, gdzie nagromadzone są gruczoły. Dowód stanowić też może obserwacja pacjentów dotkniętych niedowładem w przebiegu choroby Parkinsona i padaczki, a także po udarach mózgu i porażeniach nerwu twarzowego.
Po stronie nieczynnej ruchowo częściej występuje skóra łojotokowa, a jednocześnie większa jest skłonność do pojawiania się zmian o charakterze ŁZS.
Drugim czynnikiem, który w patogenezie choroby najprawdopodobniej współgra z łojotokiem, jest aktywność grzybów drożdżopodobnych Malassezia furfur.
Uważa się, iż wnikają one do warstwy rogowej, stymulując kaskadę procesów prowadzących do powstania stanu zapalnego. Nie ma na to bezpośrednich i niezaprzeczalnych dowodów, istnieje jednak kilka silnych przesłanek potwierdzających rolę tych grzybów.
Drobnoustroje te występują na co dzień w naturalnej mikroflorze skóry zdrowego człowieka, jednak u osób chorych na ŁZS stwierdza się większą ich ilość, zwłaszcza w okolicy wykwitów. Pośrednim dowodem jest też duża skuteczność leków przeciwgrzybiczych w terapii łuszczycowego zapalenia skóry, które znacząco obniżają natężenie objawów.
Trzeci czynnik, o którym należy wspomnieć, to zaburzenia immunologiczne. Dobitnie świadczą o tym dane epidemiologiczne dotyczące osób zakażonych wirusem HIV i chorych na AIDS (nabyte upośledzenie odporności). ŁZS występuje aż u 40-80 procent pacjentów dotkniętych tym śmiertelnym schorzeniem (dane: A. Buczek).
Oprócz tego należy wspomnieć o dużej grupie czynników zwiększających nasilenie objawów choroby, którymi są:
- niewłaściwa dieta, uboga w cynk, selen i witaminy z grupy B;
- zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja i bulimia;
- nadużywanie alkoholu;
- stosowanie niektórych leków (psolareny, lit, sole złota, haloperidol, buspiron);
- nieprawidłowa pielęgnacja skóry - nadużywanie kosmetyków, zbyt;
- intensywne usuwanie warstwy rogowej naskórka;
- noszenie obcisłej i nieprzewiewnej odzieży oraz bielizny;
- ekspozycja na stres.
Wiele osób pyta, czy łojotokowe zapalenie skóry jest zaraźliwe. Obecny stan wiedzy naukowej pozwala definitywnie wykluczyć możliwość przenoszenia choroby z człowieka na człowieka.
Nie należy zatem obawiać się kontaktu z osobą dotkniętą tą dolegliwością. Nie ma też potrzeby stosowania jakichkolwiek środków ochronnych i profilaktycznych.
Reklama
Jakie są objawy ŁZS?
Jak objawia się ŁZS? Do najbardziej typowych symptomów należą wykwity rumieniowo-złuszczeniowe, a więc tłuste łuski pojawiające się na zaczerwienionej skórze.
W pierwszej fazie choroby występuje otrębiaste złuszczanie naskórka i niewielkie rumienie. Zmiany te mogą obejmować znaczne partie ciała. W stadium bardziej zaawansowanym rumienie stają się bardzo wyraźne i dobrze wyodrębnione z otoczenia, zaś na ich powierzchni widoczne są żółtawe strupy, niekiedy pojawia się też drobny, surowiczy wysięk.
W skrajnych przypadkach skóra może zostać pokryta zbitą skorupą, zbudowaną ze zbitego łoju oraz warstw złuszczonego i zaschniętego naskórka.
Należy podkreślić, że wypryski łojotokowe różnią się nieco wyglądem i charakterem w zależności od miejsca występowania. Przykładowo, na głowie może występować jedynie drobny łupież. Na twarzy z kolei pojawiają się lepkie strupy, ograniczone zasięgiem do konkretnych lokalizacji (na przykład na czole, brwiach, pomiędzy nosem a wargami).
Czy łojotokowe zapalenie skóry swędzi? Tak, jednym z typowych objawów jest świąd o różnym nasileniu. Jest on nie tylko uciążliwy sam w sobie, ale potencjalnie wiąże się z dalszymi przykrymi konsekwencjami.
Długotrwałe drapanie skóry głowy może doprowadzić do urazów mechanicznych, których następstwem będzie wypadanie włosów. Drugą przyczyną łysienia, które jest obserwowane u części pacjentów dotkniętych ŁZS, jest zapchanie ujść gruczołów przywłosowych. Znaczenie w tym kontekście ma też zmiana składu łoju (szczegóły poniżej).
Reklama
Gdzie najczęściej objawia się ŁZS?
Jakich części ciała najczęściej dotyka ŁZS? Zmiany chorobowe pojawiają się przede wszystkim w pobliżu dużych skupisk gruczołów łojowych.
Wypryski występują zatem głównie:
- na twarzy, uszach i szyi,
- na owłosionej skórze głowy,
- pod pachami i w miejscach intymnych (pachwiny),
- w górnej części pleców i na klatce piersiowej.
Zdecydowanie rzadziej łojotokowe zapalenie skóry występuje na rękach czy nogach, brzuchu w dolnych partiach pleców, a więc wszędzie tam, gdzie nagromadzenie gruczołów łojowych jest dużo mniejsze.
Łojotokowe zapalenie skóry twarzy
ŁZS twarzy uchodzi za jedną z najbardziej dojmujących ze wszystkich postaci choroby, co wiąże się przede wszystkim z lokalizacją zmian w widocznych, wręcz wyeksponowanych miejscach.
Rzucając się w oczy i wyraźnie obniżając estetykę, wykwity mogą być źródłem różnego rodzaju kompleksów, zaburzeń samooceny czy dysfunkcji społecznych.
Ogniska rumieniowe na twarzy koncentrują się w wybranych obszarach, wszędzie tam, gdzie potencjalnie możliwy jest łojotok. Jedną z takich lokalizacji jest czoło.
Wykwity mogą objąć dużą jego część układając się w charakterystyczny kształt tak zwanej „korony łojotokowej”. Może ona przypominać „koronę łuszczycową” i jest to jedno z licznych podobieństw łączących ŁZS z łuszczycą.
Oprócz czoła, wykwity mogą wystąpić w takich miejscach, jak skóra brwi oraz fałdy nosowo-wargowe, niekiedy też powieki, policzki i obszary obok nosa.
Skóra u pacjentów dotkniętych ŁZS twarzy ma nieświeży wygląd. Z reguły jest silnie przetłuszczona. Wystąpienie zmian złuszczająco-rumieniowych poprzedza bowiem silny łojotok.
Dodatkowo dotkliwy świąd prowokuje chęć drapania, czego efektem są kolejne podrażnienia a nawet niewielkie rany oraz wzmożony stan zapalny.
Uwaga: łojotokowego zapalenia twarzy absolutnie nie należy utożsamiać z cerą łojotokową. Pierwsze z wymienionych pojęć odnosi się do jednostki chorobowej, w przebiegu której występuje stan zapalny. Drugie opisuje jedynie pewną cechę skóry, wykazującej zwiększoną tendencję do przetłuszczania się.
To bardzo istotne w kontekście pielęgnacji - na ŁZS nie działają środki stosowane na co dzień przez osoby z cerą łojotokową. Co więcej - część z nich (jak na przykład preparaty wysuszające na bazie alkoholu) mogą potęgować stan zapalny.
Łojotokowe zapalenie skóry głowy
Inną z częstych postaci choroby, jest łojotokowe zapalenie skóry głowy. Także i w tym przypadku, wśród czynników etiologicznych wymienia się nadmierną aktywność gruczołów łojowych, wpływ grzybów Malassezia oraz zaburzenia odporności.
Naukowcy zwracają jednak uwagę na jeszcze jedną kwestię. W okresie intensywnych zmian hormonalnych, nie tylko nasila się łojotok skóry głowy, ale też dochodzi do znaczących zmian w składzie chemicznym wydzieliny produkowanej przez gruczoły.
Maleje zawartość estrów, skwalenu oraz wolnych kwasów tłuszczowych, rośnie zaś trójglicerydów, cholesterolu i frakcji parafinowych. Prawdopodobnie wpływa to na rozwój choroby, a także jest jedną z przyczyn towarzyszącego jej łysienia.
ŁZE głowy często jest utożsamiane z łupieżem. Wśród naukowców nie ma jednak w tej kwestii zgodności. Część z nich uważa łupież za łagodną postać łojotokowego zapalenia skóry, inni wychodzą z założenia, że są to podobne, ale jednak odrębne jednostki chorobowe.
Obraz kliniczny jest bardzo zróżnicowany. W najłagodniejszej postaci występuje jedynie drobne łuszczenie się na delikatnie rumieniowym podłożu.
Jednak wraz z rozwojem choroby, skóra głowy może zacząć przypominać skorupę. Pojawiają się też przeczosy, czyli otarcia będące następstwem drapania. Widoczne też stają się przerzedzenia włosów.
Warto zaznaczyć, że ŁZE często występuje w pierwszej kolejności właśnie na owłosionej skórze głowy, skąd migruje na inne partie ciała, w tym sąsiednie czoło i uszy.
Łojotokowe zapalenie skóry uszu
Stosunkowo często obejmuje też łojotokowe zapalenie skóry ucho, a mówiąc konkretnie, niewielki obszar tuż za uszami, blisko linii włosów.
Zazwyczaj zmiany te są „przeniesione” z owłosionej skóry głowy. Ich przyczyny oraz charakter nie odbiegają od symptomów choroby występujących w innymi miejscu.
ŁZS nie występuje z reguły w uszach - jeśli wewnątrz przewodu słuchowego pojawią się niepokojące zmiany, najprawdopodobniej mają inne podłoże. Z tego też powodu zatkane ucho nie jest kliniczną manifestacją łojotokowego zapalenia skóry.
Reklama
Łojotokowe zapalenie skóry u dzieci
Tak jak zostało wspomniane wyżej, ŁZS u dzieci i nastolatków występuje przede wszystkim w dwóch grupach wiekowych - u noworodków i niemowląt (od 2-10 tygodnia do mniej więcej 12. miesiąca życia), a także w okresie pokwitania, mniej więcej między 11. a 15. urodzinami.
Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt jest wręcz powszechne - w większym lub mniejszym stopniu pojawia się u większości maluchów. Dotyka przede wszystkim centralny obszar głowy, w okolicy ciemiączka, zazwyczaj przybierając postać doskonale znanej rodzicom ciemieniuchy (żółtawej skorupy utkanej ze złuszczonych łusek naskórka, obficie skąpanych w łoju).
ŁZS w tej formie ma lekki przebieg. Nie powoduje u dziecka dyskomfortu, nie swędzi ani nie boli. Stanowi problem przede wszystkim estetyczny, dlatego nie wymaga leczenia, a jedynie pielęgnacji.
Z drugiej strony, ta zaniedbana dolegliwość może być przyczyną poważniejszych kłopotów.
Jeśli nie jest usuwana, następstwem mogą być:
- sklejanie się włosów i znaczna bolesność przy ich rozczesywaniu,
- utrudnione oddychanie skóry głowy,
- rozwój infekcji bakteryjnych i grzybiczych,
- przeniesienie wykwitów na inne partie skóry - w skrajnych przypadkach obejmująca całe ciało erytrodermia.
Rodzice maluchów często pytają, ile trwa i kiedy mija łojotokowe zapalenie skóry. Zazwyczaj sytuacja poprawia się po kilku tygodniach, ale też problem ten może się utrzymywać długimi miesiącami.
Wszystko zależy od tego, jak szybko gruczoły łojowe unormują swoją pracę. Należy pamiętać, że przyczyną ich wzmożonego działania jest wysoki poziom hormonów androgenicznych w organizmie dziecka, które zostały mu przekazane przez matkę.
Duży wpływ ma też... pora roku. Ciemieniucha ze zwiększoną siłą i dłużej może towarzyszyć dziecku latem, gdy jest gorąco, a aktywność wydzielnicza gruczołów rośnie w porównaniu z okresem zimowym.
Co ciekawe, badacze zwracają uwagę, że u niemowląt za rozwój choroby w jakiś sposób mogą też odpowiadać grzyby Candida albicans, które stwierdza się w stolcu niemal każdego dotkniętego chorobą malca.
Oczywiście łagodna ciemieniucha to nie jedyna postać ŁZE w okresie niemowlęcym. Choroba może atakować też inne partie ciała, w tym na przykład miejsca intymne. Co z kolei może być czynnikiem ryzyka innych, podobnych, a nawet poważniejszych problemów zdrowotnych w przyszłości.
A. Buczek przywołuje szacunki, z których wynika, że 5 procent niemowląt dotkniętych ŁZE w okolicy pieluszkowej w przyszłości zachoruje na łuszczycę.
W kolejnych latach życia, aż do wejścia w okres dojrzewania, łojotokowe zapalenie skóry u dzieci występuje zdecydowanie rzadziej. Choroba przypomina o sobie dopiero w wieku nastoletnim. Wówczas jej objawy są już takie same, jak u osób dorosłych.
Reklama
Diagnostyka łojotokowe zapalenie skóry
Diagnostyka ŁZS jest stosunkowo prosta. Do postawienia rozpoznania zazwyczaj wystarczające okazuje się zwykłe badanie dermatologiczne, polegając na naocznej ocenie zmian, wsparte informacjami pozyskanymi w trakcie wywiadu lekarskiego.
Aczkolwiek zdarza się, że niezbędne jest wykonanie biopsji i pobranie wycinków do badania histopatologicznego, którego wyniki pozwalają przeprowadzić różnicowanie między ŁZS, a innymi chorobami, które mają odmienne podłoże, ale podobne objawy.
Wymienić można w tym kontekście takie problemy zdrowotne, jak przed wszystkim:
- Łuszczyca, czyli najczęściej występująca choroba dermatologiczna. Jej przyczyny nie są do końca określone, wiadomo jednak, że w powstawaniu zmian kluczowe znaczenie mają trzy mechanizmy: stan zapalny skóry, nadmierny wzrost komórek naskórka, a także nieprawidłowe ich różnicowanie się. W konsekwencji także powstają łuszczące się wykwity na rumieniowym podłożu. W odróżnieniu od ŁZS, łuski są dużo bardziej wysuszone, grubsze i jaśniejsze, z reguły silniejszy jest też świąd.
- Atopowe zapalenie skóry - tak jak ŁZS, jest schorzeniem dermatologicznym o dużej częstotliwości występowania, przewlekłym i nawracającym. Do podstawowych jego objawów należą: silny świąd, zmiany skórne o charakterze wyprysków oraz zliszajowacenie, czyli pogrubienie i stwardnienie naskórka w miejscach objętych długotrwałym stanem zapalnym. Choroba z reguły objawia się już we wczesnym dzieciństwie. Za główną jej przyczynę uważa się kombinację predyspozycji genetycznych oraz nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego na określone antygeny.
Inne choroby, z którymi różnicuje się ŁZS, to między innymi trądzik łojotokowy (pospolity) oraz różowaty, łupież pstry (aczkolwiek w tym przypadku może też być postawiony znak równości), a także różnego rodzaju zakażenia grzybicze.
Reklama
Leczenie łojotokowego zapalenia skóry
Jak wyleczyć łojotokowe zapalenie skóry i czy w ogóle jest to możliwe? Stosowane terapie mają na celu przede wszystkim łagodzenie i usuwanie objawów, a także działanie przyczynowe związane z ograniczaniem populacji grzybów Malassezia. Są one skuteczne, jednak choroba ma charakter nawracający, zatem możliwa jest jej remisja w późniejszych okresach.
Lekarzem, do którego należy się zwrócić po pomoc, jest dermatolog. Choć część medykamentów dostępnych jest bez recepty, warto skorzystać z fachowej pomocy, zamiast polegać wyłącznie na samoleczeniu i tak zwanych domowych sposobach.
Zwłaszcza, że niewłaściwie dobrana terapia może być nie tylko nieskuteczna, ale wręcz szkodliwa. Należy pamiętać, że dobór efektywnych środków zależy od wieku pacjenta, umiejscowienia zmian oraz ich charakteru i natężenia.
Pacjenci pytają niekiedy o zabiegi na łojotokowe zapalenie skóry głowy i inne partie ciała. Należy więc wyjaśnić, że rekomendacje medyczne ograniczają się do zastosowania środków farmakologicznych o miejscowym i ogólnoustrojowym charakterze.
Jedyne zalecane powszechnie zabiegi, to te czysto pielęgnacyjne, wspomagające leczenie lub mające znaczenie profilaktyczne.
Leki doustne na łojotokowe zapalenie skóry
Przyjmowane doustnie kapsułki i tabletki na łojotokowe zapalenie skóry stosuje się tylko w ostateczności, w przypadku skrajnego natężenia objawów.
W leczeniu ogólnym zalecane są wówczas:
- Itrakonazol lub flukonazol, czyli syntetyczne leki przeciwgrzybicze z grupy pochodnych triazolu. Mechanizm ich działania polega na blokowaniu enzymu odpowiedzialnego za syntezę jednego ze składników błony komórkowej grzyba.
- Retinoidy, czyli pochodne witaminy A w małych dawkach, maksymalnie 10 mg trzy razy w tygodniu. Najczęściej przepisywana jest izotretynoina czyli kwas 13-cis retinowy, która jest lekiem na co dzień stosowanym w terapii trądziku, ale sprawdzającym się też w innych schorzeniach. U pacjentów z ŁZS może zmniejszać nasilenie łojotoku.
Oprócz tego, w niektórych przypadkach niezbędne może być krótkotrwałe przyjmowanie środków sterydowych. Ze względu na silne działanie, wszystkie te preparaty wydawane są jedynie z przepisu lekarza. Na łojotokowe zapalenie skóry nie są stosowane doustne leki bez recepty.
Co bardzo ważne, zarówno wspomniane leki przeciwgrzybicze, jak też retinoidy nie powinny być stosowane w okresie ciąży oraz przez kobiety karmiące piersią.
Przykładowo, izotretynoina przenika przez barierę łożyskową i może powodować wady rozwojowe u płodu. Powinna o tym pamiętać każda aktywna seksualnie kobieta w okresie rozrodczym, nawet jeśli nie jest w ciąży.
Aby nie dopuścić do zapłodnienia w czasie terapii, zaleca się równoczesne przyjmowanie antykoncepcji hormonalnej.
Czym smarować ŁZS? Maści i kremy
Większość przypadków ŁZS kwalifikuje się do leczenia miejscowego. Maść na łojotokowe zapalenie skóry twarzy i tułowia powinna zawierać substancje czynne należące do jednej z następujących grup:
- glikokortykosteroidy o małej lub średniej sile rażenia, w tym na przykład hydrokortyzon, wykazujące działanie przeciwzapalne;
- inhibitory kalcyneuryny, w tym takrolimus i pimekrolimus, mające działanie immunomodulujące i przeciwzapalne;
- pochodne imidazolowe, czyli substancje o działaniu przeciwgrzybiczym, takie jak sertakonazol, klotrimazol, izokonazol, mikonazol, a także metronidazol i podobne, wymierzone w drożdżaki Malassezia.
Z wyżej wymienionych substancji, bez recepty dostępne są kremy zawierające niektóre imidazole, a także niektóre słabe sterydy (hydrokortyzon). Natomiast inhibitory kalcyneuryny są sprzedawane wyłącznie z przepisu lekarza, nawet w postaci preparatów miejscowych.
Oprócz tego wspomagająco i w celach pielęgnacyjnych, na łojotokowe zapalenie skóry mogą być używane preparaty roślinne, takie jak maść nagietkowa czy maść z konopi.
Jeśli chodzi o łojotokowe zapalenie skóry głowy, zaleca się stosowanie:
- szamponów
- płynów,
- żeli,
- kremów
zawierających różne substancje czynne.
Polskie Towarzystwo Dermatologiczne rekomenduje, by w pierwszej kolejności aplikować szampony z cyklopiroksolaminą. Jest to lek grzybobójczy i grzybostatyczny o szerokim spektrum działania.
Zwalcza grzyby, takie jak Malassezia, ale też jest skuteczny przeciw bakteriom oraz wykazuje właściwości przeciwzapalne. Powinien być używany 2-3 razy w tygodniu przez około 1 miesiąc.
Alternatywą są szampony przeciwgrzybicze zawierające ketokonazol, flutrimazol lub klotrimazol, które redukują populację drożdżaków na głowie, a także hamują stan zapalny i złuszczanie się skóry.
Oprócz tego użyć można jeden z szamponów przeciwłupieżowych z siarczkiem selenu, pirytionianem cynku albo dziegciem. Regulują one procesy odnowy komórek warstwy rogowej naskórka, aczkolwiek osiągane efekty nie są szczególnie trwałe.
W stanach poważnych zaleca się też miejscowe glikokortykosteroidy, takie jak dostępny w postaci szamponu klobetazol, a także fluocynolon lub betametazon.
Co na ŁZS? Domowe sposoby
Tak zwane domowe sposoby nie są rekomendowane przez lekarzy w terapii ŁZS, aczkolwiek wiele z nich jest praktykowanych od dziesięcioleci.
W lżejszych przypadkach część z nich może stanowić wsparcie dla profesjonalnego leczenia lub też hamować rozwój choroby na samym jej początku.
- Ocet jabłkowy - może być stosowany na ŁZS głowy z uwagi na zakwaszające właściwości. Dzięki temu powinien hamować wydzielanie sebum przez gruczoły łojowe. Miksturę przyrządzoną z jednej łyżki octu, rozcieńczonej w szklance wody, można zastosować wyłącznie na skórę głowy, ale też na całe włosy, by nadać im blasku i miękkości.
- Soda oczyszczona - jest polecana na łojotokowe zapalenie skóry ze względu na to, że łagodzi objawy grzybicy. Należy jednak wiedzieć, że aplikowana w postaci roztworu na skórę, będzie zaburzać jej naturalne, lekko kwasowe pH.
- Roztwór soli - aplikowany na skórę może hamować łojotok, działa też antyseptycznie, utrudniając nadkażenie objętych stanem chorobowym miejsc.
- Papka cynkowa - biała masa o działaniu wysuszającym i redukującym łojotok, stosowana w wielu schorzeniach związanych z nadmierną aktywnością gruczołów.
- Miód i propolis, a także czosnek - aplikowane bezpośrednio na miejsca zmienione chorobowo, mogą wykazywać delikatne działanie przeciwgrzybicze; wszystkie one zwyczajowo są nazywane naturalnymi antybiotykami.
Leczenie łojotokowego zapalenia skóry ziołami
Czy zioła pomagają na ŁZS? Tak. Naukowcy wskazują szereg roślin, których właściwości mogą się okazać pomocne w terapii schorzenia, zarówno przyczynowo, jak też objawowo.
Wspomagająco w leczeniu farmakologicznym łojotokowego zapalenia skóry można stosować zioła, które:
- hamują wzrost populacji grzybów Malassezia,
- ograniczają aktywność gruczołów łojowych,
- redukują stan zapalny skóry i będące jego następstwem objawy.
A. Buczek podaje, że badania in vitro przeprowadzone na drożdżakach Malassezia wyizolowanych u pacjentów chorych na ŁZS wykazały efektywne działanie o charakterze przeciwgrzybiczym herbaty kombucza, frakcjonowanej octanem etylu.
Ale to zdecydowanie nie wszystko. R. Mustarichie, podsumowując wyniki różnych badań przeprowadzonych na świecie, wśród roślin wykazujących potencjał w terapii ŁZS wymienia następujące gatunki:
- seler zwyczajny (Apium graveolens),
- dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum),
- ananas jadalny (Ananas comosus),
- winorośl właściwa (Vitis vinifera),
- kasztan japoński (Castanea crenata),
- trawa cytrynowa (Cymbopogon citratus),
- lukrecja gładka (Glycyrrhiza glabra),
- zaślaz pospolity (Abutilon theophrasti),
- łoczydło (Thapsia villosa),
- sierpik koronowaty (Serratula coronata),
- ostrożeń głowacz (Cirsium eriophorum),
- mirt zwyczajny (Myrtus communis),
- kwasja gorzka (Quassia amara).
Za lecznicze działanie odpowiadać mają rozliczne substancje znajdujące się w ich składzie, w tym między innymi limonen, ksantony, plumbagina, cytral, hibiskulid C, ekdysteroidy, senkyunolid-A, aldehyd cynamonowy, karwakrol oraz związki naringeniny.
Oprócz tego zwyczajowo przyjęło się uważać, że warte uwagi w kontekście łojotokowego zapalenia skóry są też między innymi szałwia, żyworódka, a także oleje - z czarnuszki, konopny, lniany.
Dieta przy łojotokowym zapaleniu skóry
Ważnym elementem profilaktyki łojotokowego zapalenia skóry jest dieta. Właściwe żywienie może zapobiegać nawrotom choroby, zły zaś dobór składników bywa przyczyną nasilenia jej objawów.
Przy ŁZS warto postawić przede wszystkim na produkty bogate w witaminy z grupy B oraz cynk, których niedobór jest jedną z przyczyn występowania objawów choroby.
W związku z tym zalecane są między innymi:
- Mięso drobiowe, cielęcina, wołowina, jagnięcina, chuda wieprzowina, a także ryby. Najlepiej, by były one ugotowane lub upieczone. Dużo gorszym rozwiązaniem są mięsa i ryby smażone z użyciem większych ilości tłuszczu.
- Kasze i ciemne pieczywo, a także orzechy, pestki, nasiona różnego typu oraz rośliny strączkowe
- Warzywa - najlepiej surowe, a jeżeli poddane obróbce termicznej, to poprzez gotowanie na parze, tak by nie dopuścić do utraty cennych wartości odżywczych.
Oprócz tego w diecie na łojotokowe zapalenie skóry bardzo ważną rolę odgrywa woda, której odpowiednia podaż normalizuje pracę skóry.
Czego nie jeść przy łojotokowym zapaleniu skóry? Rekomendacje w tej materii są zbieżne z ogólnymi zasadami zdrowego żywienia.
Niewskazane są przede wszystkim:
- produkty smażone,
- fast food, przekąski,
- dania gotowe,
- produkty wysokoprzetworzone,
- ciastka i słodycze,
- ostre przyprawy,
- napoje gazowane,
- alkohol,
Generalnie powinno się unikać większych ilości tłuszczów pochodzenia zwierzęcego, a także w cukrów prostych, stanowiących naturalną pożywkę dla grzybów.
Kosmetyki na łojotokowe zapalenie skóry
Bardzo dużą rolę w przypadku ŁZS odgrywają zabiegi kosmetyczne i pielęgnacyjne. W szczególności dotyczy to stanów chorobowych obejmujących owłosioną skórę głowy.
Jaki szampon na łojotokowe zapalenie skóry wybrać? Przede wszystkim przeciwgrzybiczy i przeciwłupieżowy. Popularne na rynku produkty zawierają wspomniane wyżej substancje skuteczne przeciw drożdżakom, takie jak choćby ketokonazol, a także olamina i wiele innych.
Drugą grupę stanowią szampony na ŁZS normalizujące pracę gruczołów łojowych i normalizujące procesy łuszczenia się naskórka.
W ich składzie można znaleźć między innymi witaminy z grupy B (w tym biotynę), witaminę E oraz sole cynku. Na co dzień zalecane są też delikatne preparaty zawierające naturalne wyciągi roślinne z łopianu, szałwii i lukrecji czy olejek herbaciany. Na podobnej zasadzie można też stosować ziołowe wcierki.
Do pielęgnacji twarzy zaleca się kosmetyki lekkie i naturalne, także zawierające witaminy B i E, nie natłuszczające, ale też nie działające silnie wysuszająco. Należy pamiętać, że przesuszenie skóry paradoksalnie może stymulować gruczoły łojowe do jeszcze bardziej wytężonej pracy.
Czym myć twarz i inne partie ciała przy łojotokowym zapaleniu skóry? Przede wszystkim ciepłą wodą i delikatnym, maksymalnie naturalnym mydłem. Niewskazane są silne substancje myjące, które mogą być źródło dodatkowych podrażnień.
Ponieważ ŁZS jest chorobą zapalną, wielu specjalistów nie poleca stosowania różnego mocnych peelingów, których mechaniczne lub chemiczne działanie może podrażniać skórę, zwiększając nasilenie objawów, a nie usuwając przyczyn. Jeśli usuwać złuszczony naskórek, to po wcześniejszym maksymalnym jego zmiękczeniu.
Delikatny powinien być też makijaż. Niewskazane się silnie kryjące podkłady, które mogą wprawdzie maskować niedoskonałości, ale też silnie dodatkowo obciążają skórę. Nie najlepszym rozwiązaniem będą róże, które dodatkowo mogą podkreślić wykwity.
Czego unikać przy łojotokowym zapaleniu skóry?
Dla pacjentów cierpiących na łojotokowe zapalenie skóry ważne jest nie tylko stosowanie określonych leków, kosmetyków czy produktów żywnościowych, ale też konkretne działania eliminacyjne.
Czego należy unikać przy ŁZS? Wśród czynników prowokujących lub zaostrzających objawy choroby wymienia się przede wszystkim:
- alkohol i wymienione wyżej niepożądane składniki diety;
- ostre środki myjące i upiększające - silne detergenty, farbowanie włosów etc.;
- brak ekspozycji na słońce, ale z drugiej strony także przesadne opalanie. Nie jest zalecane korzystanie z solarium;
- stres - objawy ŁZS często nasilają się pod wpływem napięć emocjonalnych;
wszelkie „interwencje” drażniące skórę, na przykład wykonywanie tatuaży - absolutnie nie powinno się tego robić w miejscach objętych procesem chorobowym, ale też lepiej unikać tatuowania innych partii ciała.
