Czym jest otępienie naczyniowe?
Otępienie naczyniowe jest drugim co do częstotliwości występowania rodzajem demencji, stanowiącym wedle różnych szacunków od 13 do 35 proc. wszystkich przypadków otępień i ustępującym w tym względzie jedynie chorobie Alzheimera. Zmaga się z nim około 1-2,5 procent populacji w wieku 65+, a roczna zapadalność wynosi, wedle informacji z różnych krajów, od 2 do nawet 40 na 1000 osób (dane: G. Opala, Obraz kliniczny i różnicowanie otępienia naczyniowego).
Otępienie naczyniowe jest nieodwracalne i postępujące, a także trudno poddające się leczeniu. W odróżnieniu jednak od schorzeń neurozwyrodnieniowych, takich jak choroba Alzheimera, wystąpieniu otępienia naczyniowego można aktywnie zapobiegać, wpływając na jego czynniki etiologiczne, m.in. poprzez kontrolę ciśnienia tętniczego krwi oraz gospodarki lipidowej.
Reklama
Skąd się bierze demencja naczyniowa?
W większości przypadków otępienie naczyniopochodne występuje na skutek gwałtownego, pojedynczego zdarzenia, takiego jak udar czy krwotok wewnątrzczaszkowy, powodującego uszkodzenie naczyń krwionośnych i niedotlenienie mózgu.
Dane statystyczne wykazują, że demencja naczyniowa występuje w ciągu 3 miesięcy u 16-30 procent osób, które przebyły udar - jest to więc powikłanie, które można uznać za powszechnie występujące. Rzadziej otępienie naczyniowe jest wynikiem długotrwałych procesów zachodzących w ośrodkowym układzie nerwowym. W tym kontekście wymienia się przede wszystkim tzw. choroby małych naczyń mózgowych (SVD – small vessel disease), obejmujące tętniczki, żyły i naczynia włosowate, powodowane przed nadciśnienie, a także mutacje genów COL4A1 i COL4A2, NOTCH3, GLA, HTRA1 i TREX1.
Kluczowe znaczenie, jeśli chodzi o pogłębianie się zmian otępiennych, ma uszkodzenie tzw. szlaków cholinergicznych, którego konsekwencją są coraz poważniejsze zaniki pamięci. Czynnik ten stanowi wspólny mianownik dla demencji naczyniowej i choroby Alzheimera.
Objawy otępienia naczyniowego
Typowe objawy otępienia naczyniowego to:
- pogorszenie pamięci,
- osłabienie funkcji poznawczych i możliwości intelektualnych,
- zaburzenie funkcji wykonawczych – utrudnione planowanie i działanie,
- zaburzenia chodu i równowagi, upadki,
- zaburzenia pracy zwieraczy, nietrzymanie moczu i kału,
- zaburzenia afektywne, stany depresyjne,
- zaburzenia osobowości– agresja, apatia, stany lękowe,
- wycofanie z życia społecznego, obniżone zainteresowanie otaczającą rzeczywistością.
Reklama
Etapy rozwoju otępienia naczyniowego
Poszczególne etapy rozwoju otępienia naczyniowego zależne są od patogenezy choroby. Jeśli jest ona następstwem udaru lub innego jednostkowego zdarzenia, symptomy pojawiają się nagle i w dużej ilości. Od samego początku są bardzo wyraźne, a w dalszych etapach pogłębiają się skokowo, w odróżnieniu od choroby Alzheimera, która rozwija się stopniowo, początkowo wręcz niezauważalnie.
W sytuacji natomiast gdy do otępienia dochodzi na skutek choroby małych naczyń, proces jest rozłożony w czasie. Zaczyna się zazwyczaj od zaburzeń pamięci, później stopniowo pojawiają się kolejne objawy.
Reklama
Leczenie otępienia naczyniowego
Leczenie otępienia naczyniowego opiera się przede wszystkim na zastosowaniu tak zwanych inhibitorów esterazy acetylocholinowej, na przykład donepezilu czy rywastygminy. Są to te same leki, które wykorzystuje się w terapii choroby Alzheimera. Środki te zwiększają możliwości poznawcze pacjenta, pozytywnie wpływają na pamięć, a także zachowanie społeczne.
Należy jednak pamiętać, że ich działanie jest wyłącznie objawowe. Ani inhibitory esterazy acetylocholinowej, ani żadne inne leki w przypadku rozwiniętej demencji naczyniowej nie działają przyczynowo. Dużo większą skuteczność medycyna wykazuje natomiast na polu profilaktyki.
Kluczowa jest w tym względzie regulacja takich parametrów, jak:
- ciśnienie tętnicze,
- gospodarka lipidowa (poziom cholesterolu),
- poziom cukru we krwi.
W tym celu stosuje się typowe leki na nadciśnienie, cukrzycę czy miażdżycę, w zależności od wskazań lekarza. Niezbędne jest także ustalenie właściwej diety (ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i cukrów prostych), rezygnacja z używek oraz zmiana trybu życia z siedzącego na bardziej aktywny.
Reklama
Rokowania w otępieniu naczyniopochodnym
Rokowania w otępieniu naczyniopochodnym nie są dobre, podobnie jak we wszystkich innych przypadkach demencji. Ze względu na nieodwracalny charakter zmian, możliwe jest jedynie łagodzenie objawów lub spowalnianie dalszych postępów choroby, nie ma jednak możliwości jej wyleczenia. Należy więc mieć świadomość, że podjęta terapia nie będzie przynosić spektakularnych efektów, co więcej, pierwsze jej doraźne rezultaty mogą być zauważalne dopiero po upływie wielu miesięcy.
Dodatkowo trzeba pamiętać o tym, że stan pacjenta z reguły jest ogólnie zły ze względu na przebyty udar czy zaawansowaną postać chorób współwystępujących – nadciśnienia, cukrzycy, miażdżycy.
