Zespół stresu pourazowego (PTSD) - jakie są objawy, jak pomóc?

Czym jest zespół stresu pourazowego?

PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) dotyka osoby, które doświadczyła traumatycznego przeżycia, wywołującego silne emocje, strach i paniczny lęk. Traumę najczęściej wywołują zdarzenia mające bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia osoby cierpiącej na szok pourazowy. Taka osoba boi się powtórzenia sytuacji, która go wywołała. Unika też związanych z nią bodźców. 

Zespół stresu pourazowego (określany też jako: syndrom stresu pourazowego) jako zaburzenie psychiczne został sklasyfikowany przez Amerykańskie Towarzystow Psychiatryczne w dopiero latach 80. XX w. Umożliwiły to badania kliniczne nad weteranami wojny w Wietnamie, nad osobami dotkniętymi molestowaniem seksualnym oraz nad osobami, któe przeżyły kataklizm. 

PTSD jest orzekany na podstawie wystąpienia co najmniej jednego pojedynczego wydarzenia zewnętrznego, które spowodowało uraz.

Zespół stresu pourazowego w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD11) - obowiązującej od 2022 roku - został przypisany do zaburzeń psychicznych związanych ze stresem.

Przyczyny PTSD - kto jest narażony na stres pourazowy?

Najczęściej zespół stresu pourazowego dotykał żołnierzy, którzy poprzez doświadczenia z pola bitwy, panicznie bali się walczyć. Po zakończeniu wojny wspomnienia powodowały u nich problemy z normalnym funkcjonowaniem. 

Możemy wymienić następujące przykłady PTSD:

• zespół stresu pourazowego u żołnierzy,
• zespół stresu pourazowego u cywilów z terenów objętych działaniami wojennymi, 
• zespół stresu pourazowego po gwałcie,
• zespół stresu pourazowego u strażaków.
• zespół stresu pourazowego u policjantów, 
• zespół stresu pourazowego po wypadku.

Silnie stresującym wydarzeniem może też być kataklizm, taki jak: powódź, tornado, trzęsienie ziemi czy katastrofa pożarowa. Zespół stresu pourazowego występuje także u osób, które nie ucierpiały fizycznie w wyniku danego wydarzenia, ale były jego świadkiem. 

Stany lękowe dotykają także chorych na nowotwory. Co więcej, choroby onkologiczne wręcz sprzyjają występowaniu zaburzeń psychicznych. Szacuje się, że na PTSD cierpieć może nawet co czwarta kobieta, u której wykryto raka piersi, a około 30 procent ogółu pacjentów onkologicznych może mieć problemy psychiczne.

Syndromy stresu pourazowego występują również u osób, które na przykład w wyniku wypadku straciły osobę jej bliską.

Zespół stresu pourazowego - objawy

Objawy zespołu stresu pourazowego mogą wystąpić natychmiast po wystąpieniu traumatycznego wydarzenia, ale znacznie częściej pojawiają się w późniejszym okresie. Objawy PTSD mają najczęściej charakter przewlekły.

Jak rozpoznać osobę z PTSD? U osób z szokiem pourazowym można zaobserwować charakterystyczne objawy jak:

• silne napięcia lękowe,
• zmęczenie,
• drażliwość i agresja,
• uczucie bezsilności,
• koszmary senne,
• bezsenność,
• nawracające obrazy traumatycznego wydarzenia i jego nieustanne przeżywanie,
• strach przed powtórzeniem zdarzenia, które wywołało traumę,
• problemy z koncentracją.

Jak objawia się zespół stresu pourazowego? Na przykład ofiara wypadku samochodowego może wręcz przeraźliwie bać się jazdy samochodem oraz unikać miejsca zdarzenia. Z kolei dla ofiary gwałtu trudnością nie do pokonania może okazać się samotny spacer po zmroku, szczególnie tam, gdzie doszło do aktu przemocy seksualnej.

Lęk może pojawiać się na widok osoby podobnej do napastnika (na przykład wysokiego mężczyzny z długimi włosami, ubranego w granatowy dres).

Takie objawy zaburzają lub poważnie utrudniają normalne funkcjonowanie człowieka. Może to prowadzić do niezdolności wykonywania nawet podstawowych obowiązków w domu czy w pracy.

Leczenie zespołu stresu pourazowego

Zespół stresu pourazowego to długotrwała choroba, która może prowadzić do depresji, nierzadko kończącej się próbami samobójczymi, a więc nawet śmiercią pacjenta. Jeśli w ciągu miesiąca od wystąpienia traumy objawy wstrząsu pourazowego nie ustępują, chory powinien zgłosić się do specjalisty - przewaźnie psychiatrę lub psychologa.

Leczenie zespołu stresu pourazowego można podzielić na:

• terapię PTSD,
• farmakoterapię.

Terapia w leczeniu zespołu stresu pourazowego to terapia poznawczo-behawioralna, zwana nauką oduczania. W czasie terapii pacjent ma zmienić sposób myślenia i zachowania na wywołujące lęki bodźce.

Zdaniem ekspertów jest to bardzo skuteczna metoda, przynosząca pożądane efekty leczenia wśród pacjentów z różnymi problemami i bodźcami, które je wywołały. Ponadto leczenie nie trwa długo. Przeważnie objawy ustępują po kilku miesiącach od rozpoczęcia terapii.

W przypadku, kiedy objawy PTSD nie ustępują, wskazane jest leczenie farmakologiczne. Pacjent zażywa przepisane przez lekarza leki przeciwdepresyjne (leki psychotropowe). Te najnowszej generacji nie wywołują zbyt wielu skutków ubocznych.