Depresja - przyczyny, objawy, rodzaje, leczenie, test

Depresja, chociaż znana jest od stuleci i dotknęła tysiące ludzi, dopiero od niedawna jest bardziej akceptowana społecznie. Niewątpliwie duże znaczenie w zaakceptowaniu depresji jako choroby miały liczne kampanie społeczne zachęcające do niebagatelizowania objawów.

Co to jest depresja?

Zaliczana jest do chorób związanych z zaburzeniami nastroju. W przeciwieństwie jednak do depresji dwubiegunowej, w której występują okresy manii (radosnego podniecenia), depresja jednobiegunowa łączy się tylko z silnie obniżonym nastrojem oraz ogólnym obniżeniem poziomu aktywności zarówno pod względem czynności codziennych, jak i na poziomie aktywności poznawczej (np. obniżenie koncentracji).

Pierwsze wzmianki o tej chorobie pochodzą już z czasów starożytnych. Opis depresji możemy znaleźć np. w dziełach Homera czy Hipokratesa.

Typy depresji

Istnieje wiele rodzajów depresji. Klasyfikacja ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych) wyróżnia:

• zaburzenia afektywne dwubiegunowe,
• zaburzenia afektywne jednobiegunowe,
• epizody depresyjne (trwają krócej niż dwa lata),
• zaburzenia depresyjne nawracające (powtarzające się epizody depresyjne, w tym depresja endogenna i egzogenna),
• dystymie.

Poniższe informacje dotyczą przede wszystkim depresji jednobiegunowej. Choroba afektywna dwubiegunowa, w przebiegu której występuje epizod depresji, opisana jest oddzielnie na naszym portalu.

1. Depresja endogenna bywa określana również jako depresja ciężka, duża czy też epizod depresyjny o znacznym nasileniu. Nazwa endogenna nawiązuje do domniemanego źródła obniżenia nastroju. Zazwyczaj nie można wskazać konkretnej przyczyny pojawienia się choroby. Może być uwarunkowana biologicznie. W przypadku depresji endogennej konieczna jest farmakoterapia, a nawet hospitalizacja.

2. Depresja egzogenna (inaczej reaktywna) pojawia się w odpowiedzi na doznane stresy i ciężkie wydarzenia życiowe. Trzeba jednak zaznaczyć, że żałoba po śmierci bliskiej osoby nie jest zaliczana do depresji egzogennej, chyba że obniżenie nastroju i inne objawy przedłużają się w stan permanentny i powodują negatywne zmiany w życiu chorego.

3. Depresja sezonowa – należy do zaburzeń depresyjnych nawracających, częściej pojawia się u kobiet niż u mężczyzn, początek zazwyczaj przypada na przełom jesieni i zimy (rzadziej na przełomie zimy i wiosny). Niektórzy badacze łączą depresje sezonową z depresją dwubiegunową. Jest częstsza u osób młodych, a jej występowanie zazwyczaj wiąże się z małą ilością słońca. Cierpiący na depresję sezonową sprawiają wrażenie sennych (istotnie więcej śpią), pozbawionych energii, nie podejmują aktywności, mają zaostrzony apetyt. W kontakcie z chorym dominuje poczucie bierności i apatii. W związku z teoriami na temat połączenia depresji sezonowej oraz ilości słońca, stosuje się fototerapię.

4. Dystymie – są to przewlekłe (dłużej niż 2 lata) zaburzenia nastroju, znów występujące częściej u kobiet niż u mężczyzn. Objawy dotyczą złego samopoczucia fizycznego (różnego rodzaju bóle) i psychicznego, ze znaczną przewagą emocji negatywnych: smutku, złości, lęku. Pacjenci są napięci, apatyczni, nisko oceniają własne możliwości. Cechą charakterystyczną depresji przewlekłych jest nieustające, subiektywne poczucie zmęczenia i osłabienia. Początek i przebieg dystymicznych zaburzeń nastroju nie jest tak gwałtowny jak w przypadku dużej depresji, chociaż nie sposób nie dostrzec zachowania chorego i jego wycofania z życia społecznego (praca, kontakty interpersonalne).

5. Depresja poporodowa – w klasyfikacji ICD-10 jest osobnym zaburzeniem, poza wyżej przytoczoną klasyfikacją depresji. Depresja poporodowa dotyka matek, tuż po porodzie. Często bywa mylona z tzw. baby blues, czyli wahaniami nastroju przypominającymi objawy depresji. Młoda matka jest zmęczona, smutna, płacze, nie ma siły na zajmowanie się dzieckiem, często nie cieszy się maluchem. Baby blues trwa zazwyczaj kilkanaście dni (ok. dwóch tygodni) i związany jest ze znacznymi zmianami hormonalnymi w okresie ciąży, a także już po urodzeniu dziecka. Może się jednak zdarzyć, że stany depresyjne nie mijają po dwóch tygodniach, obniżony nastrój wciąż się utrzymuje, a stosunek do dziecka jest raczej negatywny (obojętność, myśli o krzywdzie dziecka). Nieodzowna wtedy staje się konsultacja z lekarzem psychiatrą.

Depresja - przyczyny

Głównymi przyczynami depresji są czynniki biologiczne (na poziomie przekaźnictwa między neuronami, zaburzenia hormonalne, zmiany w biologii snu, zaburzenia immunologiczne, teorie genetyczne), czynniki psychologiczne oraz psychospołeczne. Przyjmuje się, że depresja ma wiele źródeł.

Przyczyny biologiczne

1. Zakłócenia w neuroprzekaźnictwie – dysfunkcje w zakresie neuroprzekaźnictwa dotyczą przede wszystkim neuronów noradrenergicznych, serotoninergicznych, dopaminergicznych, cholinergicznych oraz innych o mniejszym znaczeniu. Leki przeciwdepresyjne działają właśnie na procesy związane z niektórymi z tych neuronów.

• Noradrenalia - zmniejszona aktywność niektórych receptorów tej substancji w ośrodkowym układzie nerwowym współwystępuje z zaburzeniami depresyjnymi.
• Serotonina - ten neuroprzekaźnik jest najczęściej utożsamiany z depresją. Dzieje się to w związku z faktem, iż duża ilość popularnych i skutecznych leków przeciwdepresyjnych - SSRI, działa na przekaźnictwo serotoninowe w mózgu.
• Dopamina - według badaczy odgrywa pewną rolę w etiologii depresji. Aktywność dopaminy może być zmniejszona w czasie epizodu depresji, niektóre leki zmniejszające ilość dopaminy w organizmie mogą prowokować pojawienie się objawów depresji. Leki zwiększające koncentrację dopaminy zmniejszają objawy depresji.
• Acetylocholina - przypisuje się jej niewielkie znaczenie, związane z niektórymi objawami depresji, głównie z niechęcią do aktywności psychicznej i fizycznej.

2. Zaburzenia hormonalne – badania nad związkiem depresji z układem hormonalnym dotyczą głównie związków stresu z depresją.

• Oś podwzgórze – przysadka – nadnercza (PPN) - badania na zwierzętach wskazują, iż ciężki stres doświadczony w młodości, ma wpływ na funkcjonowanie osi PPN, powodując jej nadaktywność. Często towarzyszą temu zmiany strukturalne w korze mózgowej (zmniejszenie objętości). Poziom kortyzolu, jednego z hormonów osi PPN jest podniesiony u wielu pacjentów leczących się z powodu depresji.
• Hormony tarczycy - między 5 a 10 procent pacjentów z depresją miało wcześniej zbyt wysokie poziomy hormonu TSH. Prawidłowa diagnostyka i leczenie depresji uwzględnia badanie funkcjonowania tarczycy, bez tego nie możliwe jest odpowiednie leczenie, u osób z niedoczynnością tarczycy często mamy do czynienia z objawami depresyjnymi (patrz Niedoczynność tarczycy).
• Mniejsze znaczenie przypisuje się hormonowi wzrostu oraz prolaktynie.

3. Zmiany w biologii snu – depresja współwystępuje z nieprawidłową zmianą faz snu polegającą na zbyt wczesnej zmiany snu głębokiego w sen płytki. Większe jest też pobudzenie nocne, częstsze są wybudzenia, mniejsza ogólna ilość przespanego czasu. Zwiększa się liczba faz REM oraz temperatura ciała śpiącej osoby.

4. Zmiany immunologiczne u pacjentów z depresją, często są utożsamiane z zaburzeniami hormonalnymi i przewlekłym stresem, powodującym zmniejszoną odporność organizmu. Istnieją badania potwierdzające wzajemny wpływ procesów psychicznych, hormonalnych i procesów odpornościowych w organizmie.

5. Czynniki genetyczne – depresji nie dziedziczy się genetycznie w sposób prosty (nie każda osoba cierpiąca z powodu depresji, czy para z takim problemem będzie miała chore dziecko). Czynniki genetycznie mają jednak znaczenie i szczególnie dobrze widoczne są w przypadku zaburzeń depresyjnych występujących u dzieci i młodzieży.

Przyczyny psychologiczne

Przyczyny psychologiczne dotyczą różnego rodzaju sytuacji stresowych, kłopotów w relacjach interpersonalnych, utraty bliskiej osoby, problemów w pracy. W zależności od podejścia teoretycznego, przeżywanie depresyjne chorego jest tłumaczone w różny sposób.

• Podejście poznawcze – chorzy prezentują specyficzny, irracjonalny rodzaj myślenia o sobie, świecie oraz przyszłości. W myśleniu tym dominują: negatywny obraz swojej osoby, niewiara we własne możliwości, niedostrzeganie własnych sukcesów, spostrzeganie jedynie własnych wad, a pomijanie zalet. W wyniku takich przekonań pojawiają się konkretne, negatywne w swojej treści myśli, które z kolei wywołują negatywne emocje. Chory popełnia przy tym szereg błędów jak np. generalizowanie złych przekonań (np. jestem cały beznadziejny), czy patrzenie czarno-białe (np. oni są dobrzy, ja jestem zły).

• Podejście psychodynamiczne – obecnie przede wszystkim nawiązuje do związku dziecka z obiektem - najczęściej rodzicem. Poczucie utraty rodzica (utraty realnej - fizycznej lub straty emocjonalnej) powoduje rozwijającą się depresję. Niektórzy badacze zwrócili uwagę na poczucie własnej wartości dziecka. Jeżeli rodzice nie odpowiadają na potrzeby dziecka (tak, jak ono tego pragnie), poczucie własnej wartości nie rozwija się prawidłowo i może prowadzić do depresji. Prawidłowy związek matki i dziecka: depresja jest także rozpatrywana jako skierowanie na siebie agresywnych (nieakceptowanych) uczuć żywionych pierwotnie wobec obiektu (matki).

Przyczyny psychospołeczne

Trudne i stresujące wydarzenia życiowe, szczególnie w okresie dzieciństwa, mogą powodować trwałe uszkodzenia synaps neuronalnych w mózgu, powodować narastanie konkretnych, negatywnych przekonań i być przyczyną depresji. Brak zatrudnienia oraz utrata bliskiej osoby również wpływają na wystąpienie depresji. Jednak powszechne przekonanie, że to przykre wydarzenia życiowe są przyczyną depresji nie ma potwierdzenia w badaniach, gdyż należy odróżnić uczucie smutku, gorszy nastrój związany ze stratą i będący normalną reakcją, od choroby, jaką jest depresja. Wydarzenia życiowe jako izolowany czynnik mają niewielkie znaczenie, dużo mniejsze niż przyczyny genetyczne.

Depresja - zmiany w organizmie

W depresji dochodzi do zmian w biochemii, strukturze i czynności mózgu.

Zmiany biochemii mózgu – zaburzenia przekaźnictwa neuronalnego wielu różnych rejonów mózgu.

Zmiany struktury mózgu – u niektórych pacjentów depresja współwystępuje ze zmniejszeniem objętości kory mózgowej w okolicach przedczołowych.

Zmiany czynności mózgu – w niektórych przypadkach wykryto mniejszą aktywność lewej półkuli mózgu związanej z emocjami pozytywnymi, przy większej aktywności prawej półkuli (emocje negatywne). Dochodzi również do zmian w biologii snu. Pojawiają się zakłócenia w funkcjonowaniu m.in. układu limbicznego, podwzgórza oraz układu siatkowatego.

Depresja - występowanie i czynniki ryzyka

Depresja należy do najczęściej występujących chorób w psychiatrii. Przyjmuje się, że średnio 12% ludności może doświadczyć epizodu depresyjnego w ciągu życia.

Depresja jednobiegunowa dwa razy częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Tak różna zachorowalność może być spowodowana gospodarką hormonalną kobiet, która znaczniej bardziej wpływa na funkcjonowanie kobiet, niż jest to w przypadku mężczyzn. Nie bez znaczenia też pozostają wymagania społeczne stawiane kobietom, szczególnie w ostatnich czasach, kiedy naciski na karierę i niezależność zawodową zaczynają dorównywać naciskom na macierzyństwo i poświęcenie się rodzinie. Teorie behawioralne, tj. związane z badaniem wyuczonych zachowań, mówią o modelu wyuczonej bezradności kobiet, które społeczeństwo stereotypowo pragnie widzieć jako delikatne i wymagające opieki, co zarówno wzmacnia postawy dyrektywne u mężczyzn, jak i manipulacje przez słabość u kobiet.

Depresja dotyka osób w różnym wieku, jednak najwięcej zachorowań jest pomiędzy 20 a 50 rokiem życia. Depresje jednak zdarzają się również bardzo często u osób dorastających czy też starszych.

Depresja u nastolatków często jest odpowiedzią na wymagania stawiane im w tym wieku. Dokonywanie wyborów, ustalanie własnej tożsamości i próba odpowiedzi na pytanie „kim jestem?” nierzadko prowadzą właśnie do depresji.

U osób starszych depresja jest często związana z ujemnym bilansem życiowym. Starszy człowiek częściej myśli o przeszłości niż o przyszłości, co może zaowocować nadmierną koncentracją nad tym co zrobił, bądź jakiej szansy nie wykorzystał. Poczucie winy oraz krzywdy dominują w obrazie depresji u osób starszych. Innym źródłem depresji w tym wieku jest utrata współmałżonka oraz przejście na emeryturę, a więc konieczność zmierzenia się z ograniczoną aktywnością towarzyską, a także wypełnieniem sobie wolnego czasu.

Badania, chociaż nie potwierdzają wpływu statusu socjoekonomicznego na prawdopodobieństwo wystąpienia depresji, mówią jednak o wpływie pozostawania w bliskiej relacji. Ludzie będący w małżeństwie rzadziej zapadają na depresje niż ci rozwiedzeni lub w separacji. Odkryto także większe ryzyko zachorowania na depresje u bezrobotnych kobiet, które posiadają co najmniej trójkę dzieci i nie są w stałym związku.

Niewątpliwie ważnym czynnikiem ryzyka wystąpienia depresji jest długotrwała i poważna choroba fizyczna (np. choroba Parkinsona, choroby nowotworowe), choć czasami w takich przypadkach depresja ma związek z obciążeniami genetycznymi bądź osobowościowymi pacjenta i niekoniecznie musi być odpowiedzią na chorobę ciała.

Bardziej narażone na ryzyko zachorowania na depresje są osoby z trudną przeszłością, traumatycznym dzieciństwem. Alkoholizm (matki, ojca) w domu rodzinnym, wykorzystywanie seksualne, kazirodztwo czy inne skrajnie patologiczne sytuacje zaistniałe w dzieciństwie, mogą zaowocować w późniejszym wieku zaburzeniami depresyjnymi. Depresja może występować także w połączeniu ze schizofrenią (depresja poschizofreniczna), z anoreksją, bulimią czy zaburzeniami osobowości.

Objawy depresji

1. Głównym i podstawowym objawem depresji jest obniżenie nastroju. Dominuje uczucie smutku, bez względu na wydarzenia w ciągu dnia. Najczęściej najgorszy nastrój jest rankiem, w ciągu dnia może się poprawiać. Wraz ze smutkiem pojawia się także lęk tzw. wolno płynący. Rzadko jest to strach przed czymś konkretnym, lęk ten raczej związany jest z napięciem, ogólnym brakiem poczucia bezpieczeństwa. Mogą pojawiać się bóle napięciowe różnych części ciała, ale także bóle organów wewnętrznych. Chorzy często skarżą się na uciski w okolicach serca (mają wtedy poczucie duszności), bądź bóle w nadbrzuszu (poczucie „chwytania” i „puszczania” bólu).

2. Pojawia się anhedonia, czyli trudności z odczuwaniem przyjemności. Choremu nic nie sprawia radości, traci zainteresowania, hobby. Zaprzestaje czynności, które kiedyś wykonywał z zapałem. Wszelkie przejawy aktywności, nawet najmniejsze typu sprzątanie, zaczynają być problemem. Z czasem pojawiają się kłopoty z obowiązkami. Chory może cały dzień nie wstawać z łóżka, co owocuje zaniedbaniem pracy lub szkoły.

3. Ten brak energii objawia się zarówno w aktywności umysłowej jak i fizycznej. Pojawia się niemożność podejmowania decyzji, trudności w udzielaniu odpowiedzi oraz brak koncentracji. Myśli czasami są nawracające, dotyczą tego samego tematu, a nierzadko jest to tematyka bardzo trudna i przykra dla chorego, dotycząca doznania krzywdy. W skrajnych przypadkach pojawiają się urojenia winy. Obserwowalne jest spowolnienie ruchowe oraz opóźnienie psychomotoryczne. Często zanika popęd seksualny, chorzy nie mają ochoty na seks.

4. Waga ciała może się zmienić, z tymże kierunek tych zmian jest uzależniony od konkretnej osoby. Niektórzy gwałtownie chudną, mimo niestosowania diet (nie dotyczy to pacjentów z zaburzeniami jedzenia), inni przybierają na wadze.

5. Charakterystycznym objawem depresji są problemy ze snem, również występujące w różnych formach. Niektórzy chorzy mają problemy z zaśnięciem, niektórzy budzą się w nocy i już nie mogą zasnąć, jednak najczęściej w depresji występuje wczesne, ranne budzenie się.

6. Wśród emocji, oprócz smutku, dominuje poczucie winy, czasami rozdrażnienie, poczucie pustki i bezsensu życia. Chory nie ma nadziei, nie może powstrzymać płaczu. Jest często rozdrażniony (co jest efektem problemów ze snem i ogólnym osłabieniem organizmu), niecierpliwy.

Oprócz tych podstawowych objawów, pojawiają się wtórne:

• jak utrata znajomych 
• niechęć do przebywania wśród ludzi
• ogólny brak zaangażowania i aktywności.

Myśli samobójcze są częste w depresji, konkretne plany i próby samobójcze występują już nieco rzadziej, chociaż dokonane próby samobójcze są przyczyną śmierci 15-25% chorych na depresję.

W każdym przypadku, jeżeli dojdzie do sytuacji, w której chory zagraża sobie bądź komuś ze swojego otoczenia, należy niezwłocznie wezwać pomoc (pogotowie ratunkowe – 999), szczególną uwagę należy poświęcić myślom, impulsom i czynom o charakterze samobójczym – samobójstwo u osób chorujących na depresję to bardzo poważny problem!

Depresja - kiedy iść do lekarza?

Lekarzem, który zajmuje się leczeniem depresji jest psychiatra. Po informacje gdzie znajduje się najbliższy gabinet najlepiej udać się do oddziału Narodowego Funduszu Zdrowia lub do swojego lekarza POZ. Do lekarza psychiatry można iść bez skierowania od lekarza rodzinnego, jednak aby zostać przyjętym do szpitala należy wcześniej przejść badanie psychiatryczne (często szpitale mają przyszpitalne poradnie). Często to rodzina lub najbliżsi motywują chorego, aby zgłosił się do lekarza.

Kiedy smutek i przygnębienie stają się ciężkie do wytrzymania, prowadzą do dezorganizacji życia, należy niezwłocznie udać się do lekarza. Rozmowa z psychiatrą ma na celu:

• ustalenie obecności i nasilenia objawów,
• zbadanie motywacji oraz nastawienia do leczenia.

W związku z tym na pewno pojawią się pytania o ewentualne konkretne okoliczności czy wydarzenia życiowe, z którymi pacjent wiąże swój stan zdrowia.

Tematem podstawowym też będzie codzienne funkcjonowanie pacjenta, tzn.

• czy dobrze sypia,
• jaki ma nastrój w ciągu dnia,
• jakie emocje (pozytywne, negatywne) w ogóle dominują w przeżywaniu pacjenta;
• czy pojawiają się również dolegliwości somatyczne.

Lekarz zazwyczaj pyta o wcześniejszą historię choroby, czyli ewentualne wystąpienie depresji we wcześniejszych latach. Ważne są też informacje nt. zażywanych do tej pory leków. Zazwyczaj stwierdzenie depresji u chorego przez lekarza psychiatrę skutkuje:

• przepisaniem leków przeciwdepresyjnych
• sugestią dotyczącą dalszego leczenia (hospitalizacja, leczenie ambulatoryjne), która uzależniona jest od indywidualnej historii i decyzji pacjenta.

Po rozmowie z psychiatrą, jeżeli zapisze on jakieś leki, warto zapytać o następujące kwestie:

• Jak nazywa się choroba, na którą cierpię?
• Jak nazywają się lekarstwa, które mam brać, jak często, w jakiej dawce?
• Czy lekarstwo brać rano czy wieczorem, z jedzeniem czy między posiłkami?
• Na ile wystarczy to lekarstwo, kiedy zgłosić się po kolejne?
• Czego unikać podczas przyjmowania tego lekarstwa?
• Czy mogę jednocześnie brać inne leki, pić alkohol?
• Co mam zrobić, jeśli zapomnę dawki leku?
• Ile lek działa, jakie są jego efekty, jakie są działania niepożądane?
• Czy są inne metody pomocy (psychoterapia, hospitalizacja, oddział dzienny, leczenie środowiskowe?

Depresja - diagnoza

Zdiagnozowanie depresji opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie. Chory może się spotkać z pytaniami o objawy, jakie wydarzenia poprzedziły pogorszenie stanu zdrowia, jaka jest obecna sytuacja chorego (materialna, życiowa), czy podejmowane są obecnie jakieś ważne decyzje (typu ślub).

Często, choć nie jest to regułą, stosuje się testy mające pomóc w postawieniu diagnozy. Najczęściej jest to:

• Skala Depresji Becka,
• Skala Montgomery-Asberg,
• Skala Depresji Hamiltona.

Ostatecznie badający stawia wstępne rozpoznanie i kwalifikuje zaburzenie do rozpowszechnionej w Polsce klasyfikacji ICD-10. Lekarze innych specjalności włączeni są w diagnostykę depresji. Konieczne jest ustalenie, czy przyczyną obniżonego nastroju nie jest np.:

• niedoczynność tarczycy,
• choroba Addisona,
• choroba Cushinga,
• AIDS,
• toczeń rumieniowy układowy,
• choroba Parkinsona,
• nowotwory mózgu,
• borelioza,
• uzależnienie od alkoholu i innych substancji,
• inne choroby.

Leczenie depresji

Farmakoterapia

Farmakoterapia jest jedną z podstawowych terapii w leczeniu depresji, chociaż zazwyczaj łączona jest z psychoterapią grupową lub indywidualną, o odpowiednim profilu teoretycznym (poznawczy, psychodynamiczny) i psychoedukacją. Wciąż stosuje się w leczeniu depresji elektrowstrząsy. Celem leczenia farmakologicznego jest kontrola objawów, zmniejszenie cierpienia spowodowanego chorobą i zapobieganie nawrotom.

Na rynku w użyciu jest wiele leków przeciwdepresyjnych, należących najczęściej do jednej z trzech grup:

1. Inhibitory zwrotnego wychwytu monoamin – do tej grupy należy najwięcej leków, m.in.

• Leki trójpierścieniowe - blokują wychwyt zwrotny serotoniny i katecholamin przez neurony presynaptyczne (wtedy neuroprzekaźnik dłużej działa) - popularnym lekiem z tej grupy jest np. imipramina.
• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (angielskie skrót SSRI) działają podobnie jak leki trójpierścieniowe, lecz oddziaływają na zakończenie presynaptyczne. Do SSRI należy sertralina, citalopram lub paroksetyna.
• Inne leki tej grupy to inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI) – należy do nich np. wenlafaksyna, inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny (NRI) (reboksetyna), inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy (NDRI) - (bupropion).

2. Leki działające bezpośrednio na receptory neuronów związanych z przebiegiem depresji – do tych leków należy np. mianseryna, mirtazapina.

3. Inhibitory monoaminooksygenazy (iMAO) zatrzymują proces przekształcania serotoniny i katecholamin w nieaktywne związki. Przykładowym lekiem jest fenelzyna.

Leki o innych mechanizmach działania np. tianeptyna, a także leki stabilizujące nastrój i leki przeciwpsychotyczne.

Efekty leczenia lekami przeciwdepresyjnymi pojawiają się dopiero po ok. 2 tygodniach.

Psychoterapia

Psychoterapia opiera się na konkretnym modelu teoretycznym. W podejściu poznawczym pracuje się nad irracjonalnymi przekonaniami o sobie i o świecie, a raczej nad ich zmianą. Możliwa jest terapia grupowa lub praca indywidualna.

Terapia psychodynamiczna skoncentrowana jest natomiast na emocjach chorego, a szczególnie na jego przeżywaniu relacji z obiektami znaczącymi (rodzicami), częstsza jest w tym przypadku terapia indywidualna.

Psychoedukacja

Psychoedukacja ma za zadanie nauczyć chorego radzić sobie z chorobą, pomaga zrozumieć, co się dzieje podczas choroby z pacjentem, jego rodziną i bliskimi. Chory i jego rodzina mogą się dowiedzieć gdzie uzyskać pomoc w związku z depresją, do jakich instytucji się zwrócić w różnych sprawach. Psychoedukacja często prowadzona jest w ramach oddziałów szpitalnych.

Elektrowstrząsy

Elektrowstrząsy, chociaż źle się kojarzą, od lat stosowane są w leczeniu psychiatrycznym, szczególnie w leczeniu depresji. Polegają na dostarczaniu impulsów elektrycznych do mózgu pacjenta i wywoływania napadów drgawkowych. Zabieg jest krótki, wymagana jest zgoda pacjenta na ten rodzaj terapii, a wstrząsy aplikuje się zazwyczaj co drugi dzień przez tydzień lub dwa. Efekty są widoczne nieco szybciej niż w przypadku leków przeciwdepresyjnych.

Depresja - jak sobie radzić?

Trudno przeciwdziałać depresji, jeżeli jest to pierwszy epizod choroby w historii pacjenta. W przypadku nagłych, stresujących wydarzeń, które niejako automatycznie wzbudzają negatywne emocje, warto obserwować siebie i własne przeżywanie. W takich sytuacjach żaden człowiek nie powinien być pozostawiony samemu sobie, ale nie powinien też odgradzać się od innych i zamykać się ze swoim smutkiem.

Żałoba po śmierci bliskiej osoby nie jest równoznaczna z depresją, mimo, że wiele z objawów jest podobnych. Trzeba jednak być czujnym i obserwować czy to siebie, czy też osobę w kryzysie, gdyż przedłużające się stany obniżenia nastroju mogą już być początkiem depresji. W momencie niechęci wobec wizyty u lekarza można porozmawiać o swoim samopoczuciu z najbliższą osobą. Wtajemniczenie drugiej osoby w swoje stanu uczuciowe daje oparcie i większe poczucie bezpieczeństwa.

Jeżeli epizody depresyjne już kiedyś wystąpiły, to nie można wykluczyć nawrotów choroby. Zazwyczaj takim pacjentom łatwiej rozpoznać u siebie objawy, ponieważ już taki stan przechodzili. Podobnie jak w przypadku pierwszego epizodu, absolutnie nie należy takich stanów depresyjnych lekceważyć. Kontakt z drugim człowiekiem, a w razie potrzeby z lekarzem psychiatrą jest niezbędnym, choć niewystarczającym warunkiem do rozpoczęcia, a także pomyślnego zakończenia leczenia.

Na depresję chorowało wielu znanych artystów min.:

• Jackson Pollock,
• Sylwia Plath,
• Judy Garland,
• Jim Carrey,
• Elton John,
• Marlon Brando.

Życie z depresją nie jest łatwe. Jednak jeżeli objawy już wystąpiły, należy udać się do lekarza psychiatry i pozostawać z nim w kontakcie przez cały okres choroby. Decyzja o pójściu do lekarza i powiedzenie o swoich uczuciach bywa bardzo trudna, lecz depresja jest poważną chorobą, która sama nie przejdzie.

Niekiedy konieczna jest hospitalizacja i w czasie pobytu w szpitalu zapewniona jest pełna opieka psychiatryczna i psychoterapeutyczna. W przypadku leczenia ambulatoryjnego, w czasie pomiędzy kolejnymi wizytami u swojego lekarza, warto samemu się aktywizować i podejmować próby utrzymania kontaktów towarzyskich, wykonywania codziennych czynności domowych, czy wypełniania sobie czasu zajęciami (czytanie gazety, oglądanie telewizji).

Osoba cierpiąca z powodu depresji po edukacji ma możliwość samodzielnego rozpoznawania i reagowania na objawy epizodów choroby. Służyć do tego mogą prowadzone regularnie:

• karty samoobserwacji,
• notatki i zapiski dotyczące własnego nastroju, aktywności, reakcji na leki.

Ważne jest przestrzeganie zaleceń lekarskich oraz stosowanie się do metod prewencji.

Bez kontaktu z lekarzem leczenie nie jest możliwe.

Zdarza się, że ktoś z naszych bliskich zaczyna dziwnie się zachowywać, jest zmęczony, rozdrażniony, bez energii. Zapewne jest to nawet sytuacja częsta, jednakże czasami zachowanie takie zaczyna się przedłużać i obejmować coraz więcej sfer życia. Ważne jest, aby próbować nawiązać kontakt z takimi osobami.

Pacjenci z depresją mają tendencje do zamykania się w swoim cierpieniu, co utrudnia udzielenie pomocy. Nie powinno to zniechęcać do dyskretnego zainteresowania stanem psychicznym chorego. Kiedy dochodzi do dezorganizacji w codziennym funkcjonowaniu, smutek jest bardzo widoczny, można rozmawiać z chorym o poszukaniu pomocy u specjalistów. Trzeba jednak pamiętać, że ostateczną decyzję w sprawie leczenia należy pozostawić choremu, chyba że zagraża on sobie czy komuś ze swojego otoczenia.