Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗
Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗
Zmiany w programie Profilaktyka 40 PLUS. Co nowego w 2024 roku? Sprawdź❗

Rogowacenie mieszkowe - objawy, leczenie

Rogowacenie mieszkowe to choroba, która jest dziedziczona z pokolenia na pokolenie. Do jej głównych objawów należą: grudki, zaczerwienienie oraz suchość skóry. Podstawą w diagnostyce jest wizyta u dermatologa. Jak przebiega wizyta u specjalisty i jak wygląda leczenie rogowacenia mieszkowego?
Dziecko z rogowaceniem mieszkowym
Źródło: 123RF
Spis treści

Rogowacenie mieszkowe jest częstym w polskiej populacji schorzeniem, u podstawy którego leży zaburzenie procesów keratynizacji naskórka z nadmiernym tworzeniem substancji rogowej, niedostatecznym jej usuwaniem z powierzchni skóry oraz odkładaniem w bezpośrednim sąsiedztwie mieszków włosowych. Rogowacenie mieszkowe należy do chorób dziedziczonych z pokolenia na pokolenie, w literaturze wskazuje się na tzw. dominujący typ dziedziczenia, w którym objawy choroby widoczne są zarówno u rodzica, jak i u dzieci.

Reklama

Rogowacenie mieszkowe - przyczyny

Najważniejszą przyczyną rozwoju objawów rogowacenia mieszkowego jest osobnicza skłonność uwarunkowana genetycznie. W literaturze opisywany jest dominujący typ dziedziczenia. Polega on na ujawnianiu się choroby w każdym pokoleniu, tzn. potwierdzone występowanie objawów u:

  • dziadka,
  • mamy,
  • dzieci.

Jest to tzw. pionowe przekazywanie nieprawidłowego allelu.

Najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia objawów rogowacenia mieszkowego jest obecność schorzenia u członków najbliższej rodziny. Interesujące są przede wszystkim te przypadki choroby, które pojawiły się u krewnych pierwszego stopnia oraz wszystkich z tej samej linii, np.: u matki, jej ojca, ciotki lub babci.

Wśród innych czynników mogących mieć wpływ na pojawienie się objawów choroby wymienia się:

  • nadmierną suchość skóry,
  • zaburzenia endokrynologiczne – w tym głównie niedoczynność tarczycy
  • zaburzenia naczynioruchowe – polegające na nadmiernym skurczu mięśniówki gładkiej drobnych naczyń krwionośnych skóry, w wyniku którego dochodzi do ograniczenia przepływu krwi w danym obszarze i tym samym do zaburzeń w procesach wewnątrzkomórkowych keratynocytów.

Wymienione wyżej możliwe czynniki ryzyka rogowacenia mieszkowego opierają się głównie na zaburzeniu procesu keratynizacji komórek naskórka oraz ich eliminacji z powierzchni skóry.

Reklama

Rogowacenie mieszkowe - objawy

Do najważniejszych objawów rogowacenia mieszkowego zalicza się:

  • grudki – mnogie, drobne (zaledwie kilkumilimetrowe), skupiające się ze sobą, zlokalizowane głównie w obrębie skóry kończyn górny, dolnych oraz twarzy; zmiany młode, kilkutygodniowe mogą być niekiedy niewidoczne gołym okiem, a jedynie badane palpacyjnie, wykwity starsze, wieloletnie są zwykle czerwone lub ciemnobrunatne; wykwity są zlokalizowane charakterystycznie w miejscu ujścia drobnych włosów;
  • zaczerwienienie – ledwo zauważalne, nie zawsze obecne, zlokalizowane ściśle w miejscu występowania zmian grudkowych; stanowi wyraz toczącego się w obrębie skóry stanu zapalnego;
  • suchość skóry – związana głównie z obecnością hiperkeratotycznych nawarstwień tworzących grudki.

Wśród najważniejszych objawów rogowacenia mieszkowego wymienia się obecność na skórze:

  • mnogich,
  • drobnych,
  • zaledwie kilkumilimetrowych

grudek zlokalizowanych w miejscach, gdzie włosy wychodzą na powierzchnię skóry. Barwa wykwitu zależy od czasu, jaki upłynął od momentu pojawienia się go na skórze.

Grudki kilkutygodniowe są w większości wypadków:

  • słabo widoczne,
  • barwy otaczającej skóry,
  • badalne praktycznie wyłącznie palpacyjnie.

Zmiany starcze, wieloletnie, są:

  • ciemniejsze,
  • łatwo zauważalne,
  • mają też większe rozmiary.

Grudki mogą lokalizować się w każdym miejscu, najczęściej zajęte są kończyny dolne, górne oraz twarz (okolice brwi). Stopniowe złagodzenie objawów obserwuje się w miesiącach wiosennych i letnich, jako skutek działania promieniowania słonecznego.

Objawy rogowacenia mieszkowego pojawiają się już w najmłodszych latach, choroba najczęściej dotyka dzieci oraz młodzież. Nie obserwuje się zwiększonej predylekcji do płci.

Skóra - budowa

Aby w pełni zrozumieć procesy patologiczne doprowadzające do powstawania objawów rogowacenia mieszkowego warto zapoznać się z prawidłową budową skóry oraz mieszka włosowego.

Skóra każdego zdrowego człowieka składa się z trzech warstw. Idąc od najbardziej zewnętrznej jest to:

  • naskórek, 
  • skóra właściwa,
  • tkanka podskórna.

Najgłębszą warstwą naskórka jest warstwa podstawna. To właśnie w jej obrębie zlokalizowane są między innymi komórki macierzyste, które dzielą się i przesuwają ku górze w obręb bardziej powierzchownych warstw. Podlegają procesowi rogowacenia i po przedostaniu się na powierzchnię skóry ulegają złuszczeniu. Zaburzenie tego procesu stanowi podstawę do rozwoju zmian grudkowych w rogowaceniu mieszkowym.

Mieszek włosowy - budowa

Budowa mieszka włosowego przedstawia się następująco. Składa się on z tzw. części nabłonkowej, która w górnych warstwach skóry tworzy osłaniającą włos pochewkę, w dolnych natomiast stanowi źródło dzielących się komórek, które również podlegają procesowi rogowacenia i przyczyniają się do wydłużenia łodygi włosa. Część łącznotkankowa mieszka włosowego w głębszych warstwach skóry, w okolicy macierzy włosa, nosi nazwę brodawki włosa. W jej obrębie zlokalizowane są naczynia krwionośne oraz włókna nerwowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania macierzy włosa. Zrogowaciałe komórki naskórka, które nie uległy w odpowiednim czasie eliminacji z powierzchni skóry, skupiają się w okolicy mieszków włosowych, tworząc charakterystyczny dla choroby obraz drobnych, mnogich grudek.

Reklama

Choroby dziedziczone autosomalnie

Choroby dziedziczone autosomalnie dominująco spotykane są znacznie częściej w populacji niż jednostki o odmiennym typie dziedziczenia (autosomalnie recesywnym lub sprzężonym z płcią). Wynika to przede wszystkim z faktu, iż do ujawnienia się objawów choroby w typie dominującym wystarczy jeden zmutowany allel danego genu. W dziedziczeniu autosomalnie recesywnym natomiast wymagane są dwie wadliwe wersje genu. Sytuacja ma się nieco inaczej w dziedziczeniu sprzężonym z płcią, w którym jeden zmutowany allel wystarczy, aby wywołać objawy choroby u mężczyzn. U kobiet, w zależności od jednostki chorobowej, zazwyczaj konieczne są dwie nieprawidłowe wersje genu.

Reklama

 Rogowacenie mieszkowe - diagnostyka

W przypadku stwierdzenia pierwszych objawów rogowacenia mieszkowego wskazana jest wizyta u dermatologa. Z racji tego, iż schorzenie nie zagraża bezpośrednio zdrowiu i życiu konsultacja w trybie planowym w zupełności wystarczy.

W razie wątpliwości co do przebiegu choroby, jej przyczyn oraz patomechanizmu warto zadać lekarzowi szereg pytań, które pozwolą uzupełnić dotychczasową wiedzę. Oto kilka przydatnych propozycji:

  1. Jestem pierwszą osobą w rodzinie u której pojawiły się objawy rogowacenia mieszkowego. Jaka jest tego możliwa przyczyna?
  2. Jaki model terapii należy zastosować w moim przypadku?
  3. Czy w trakcie terapii rogowacenia mieszkowego mogę planować ciążę bez obaw o negatywne oddziaływanie przyjmowanych leków na rozwijający się płód?
  4. Jaki jest procent szans, że u mojego dziecka podobnie jak u mnie rozwiną się objawy rogowacenia mieszkowego

Najważniejszymi i w zasadzie jedynymi powszechnie stosowanymi elementami diagnostyki rogowacenia mieszkowego są wywiad lekarski oraz badanie fizykalne.

Wywiad, czyli rozmowa lekarza z pacjentem powinna uwzględnić:

  • główne dolegliwości będące przyczyną konsultacji,
  • inne zaburzenia w obrębie skóry,
  • schorzenia dodatkowe, w tym przewlekłe, obejmujące inne niż skóra narządy (jak np. cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, niedoczynność lub nadczynność tarczycy),
  • alergie
  • stosowane leki oraz używki.

Każdy element wywiadu lekarskiego jest niezmiernie ważny w procesie stawiania diagnozy. Jednak dla wszystkich schorzeń o charakterze dziedzicznym najważniejsze wydaje się zebranie informacji na temat obecności objawów u członków rodziny, czyli stworzenie tzw. rodowodu. Aby był on wykonany prawidłowo i miał odpowiednią wartość diagnostyczną powinien zawierać informacje na temat co najmniej trzech pokoleń wstecz oraz wszystkich kolejnych pokoleń. Dla rogowacenia mieszkowego charakterystyczne jest występowanie choroby w każdym pokoleniu, czyli tzw. pionowy model dziedziczenia.

Badanie fizykalne opiera się przede wszystkim na oglądaniu oraz palpacji zajętych okolic. Skóra jest:

  • nadmiernie sucha,
  • szorstka w dotyku,
  • niekiedy zaczerwieniona.

Reklama

 Rogowacenie mieszkowe - leki

Terapia rogowacenia mieszkowego opiera się na metodach zachowawczych. Leki stosowane miejscowo to przede wszystkim:

  • maści zawierające mocznik – jest to substancja silnie keratolityczna, usuwa nadmiar zrogowaciałego naskórka;
  • gorące kąpiele z dodatkiem soli kuchennej – podobnie jak mocznik ma za zadanie zredukować nadmiar zrogowaciałego naskórka.

Rzadziej od terapii miejscowej stosowana jest terapia ogólna (doustna) preparatami witaminy A oraz C. Witamina A ingeruje głównie w proces keratynizacji komórek naskórka, znacznie go ograniczając. Witamina C natomiast działa protekcyjnie na naczynia krwionośnie usprawniając przepływ krwi.

 Rogowacenie mieszkowe - zapobieganie

Ze względu na dziedziczny charakter choroby nieznane są obecnie sposoby zapobiegania rogowaceniu mieszkowemu. Istnieją natomiast metody mogące pozytywnie wpłynąć na przebieg schorzenia:

  • regularne stosowanie kremów intensywnie nawilżających – zapobiega nadmiernemu wysuszeniu skóry,
  • diagnozowanie oraz skutecznie leczenie zburzeń endokrynologicznych (ze szczególnym,
    uwzględnieniem suplementacji hormonalnej w niedoczynności tarczycy),
  • w miesiącach wiosennych i letnich regularne wystawianie skóry na działanie promieni słonecznych – WAŻNE: nie należy zastępować naturalnego promieniowania wizytami w solarium, gdyż sztuczne światło częściej sprzyja rozwojowi nowotworów złośliwych (przewaga szkody nad korzyścią).

Terapia schorzeń o podłożu naczynioruchowym nie zawsze jest możliwa, gdyż większość z nich, podobnie jak samo rogowacenie mieszkowe, również ma charakter dziedziczny.

Rogowacenie mieszkowe w żadnym przypadku nie jest schorzeniem obciążającym pacjenta. Decyzję o wprowadzeniu leczenia podejmuje się stosunkowo rzadko, gdyż objawy zwykle są umiarkowanie rozwinięte.

 Rogowacenie mieszkowe - najczęściej zadawane pytania

Jakie są główne objawy rogowacenia mieszkowego?

Wśród najważniejszych objawów rogowacenia mieszkowego wymienia się obecność na skórze mnogich, drobnych, zaledwie kilkumilimetrowych grudek zlokalizowanych w miejscach, gdzie włosy wychodzą na powierzchnię skóry. Barwa w zależności od czasu pojawienia się zmian waha się od jasnej, zbliżonej do koloru skóry po ciemnobrunatną. Skóra w obrębie zmian jest nadmiernie sucha.

Jaki schemat leczenia jest najskuteczniejszy?

Nie istnieje leczenie w pełni skuteczne, gdyż podstawą rozwoju objawów rogowacenia mieszkowego są czynniki genetycznie, których przy obecnym stanie wiedzy medycznej nie jesteśmy w stanie modyfikować. Środki łagodzące stosowane miejscowo to preparaty mocznika działającego keratolitycznie oraz gorące kąpiele z dodatkiem niewielkiej ilości soli kuchennej.

Czytaj też:

Bibliografia

  • Ashton R., Leppard B.,Rogowacenie mieszkowe, w: Diagnostyka różnicowa w dermatologii, s. 296,Wydawnictwo Lekarskie PZWL,Warszawa, 2009
  • Jabłońska S., Majewski S.,Rogowacenie mieszkowe, w : Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, s. 361,Wydawnictwo Lekarskie PZWL,Warszawa, 2008
Olga Tomaszewska
Artykuł napisany przez
Olga Tomaszewska
Dyplom dziennikarza zdobyła w 2009 roku, a od 2005 r. nieprzerwanie pisze i redaguje. Pracowała dla „Mojego Miasta Pabianice”, jako dziennikarz, redaktor, zastępca redaktora naczelnego i PR-owiec, współpracowała z „Nowym Życiem Pabianic" i licznymi portalami o tematyce zdrowotnej, tworząc dla tych podmiotów artykuły. Jej konikiem jest tworzenie treści z zakresu profilaktyki zdrowia, szeroko pojętej psychologii oraz pediatrii. Jeśli nie pisze, wygina się na macie ćwicząc hatha jogę jako nauczyciel i dozgonny uczeń.
Pokaż więcej
Czy ten artykuł był dla Ciebie pomocny?
Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca.
Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na
temat zdrowia i zdrowego stylu życia,
zapraszamy na nasz portal ponownie!
Więcej z kategorii Dermatologia
Swędzenie pleców - przyczyny. Dlaczego swędzą?
Kobieta drapie się po plecach
Jak wygląda gronkowiec skórny? Objawy, leczenie i badania
Wizualizacja gronkowca skórnego
Antyseptyka i aseptyka - jakie są między nimi różnice?
Personel medyczny stosuje antyseptykę i aseptykę
Podobne artykuły
Młoda kobieta z osutką na ręce
Osutka - co to jest i czym zwalczać? Objawy i rodzaje
Ropień na skórze
Ropień na skórze - objawy i leczenie. Ile trwa?
Piecząca skóra przedramienia
Pieczenie skóry - w różnych miejscach. Jak złagodzić?
Kobieta drapie się pod pachą
Swędzenie pod pachami: przyczyny. Jak łagodzić i leczyć?

Reklama