Zapalenie mieszka włosowego jest schorzeniem rozwijającym się w wyniku zakażenia bakteryjnego powierzchownych warstw skóry. Uwidacznia się jako pojedyncza lub mnoga, niewielkich rozmiarów krosta (pęcherzyk wypełniony ropną wydzieliną) o żywoczerwonej, zapalnej podstawie, zlokalizowana w obrębie skóry owłosionej. Wykwity mogą umiejscawiać się praktycznie wszędzie, najbardziej typową lokalizacją są kończyny dolne, tułów (głównie plecy i kark) oraz twarz, zajęta częściej u mężczyzn.
Reklama
Mieszek włosowy - budowa
Aby w pełni zrozumieć procesy prowadzące do rozwoju choroby warto zapoznać się z budową prawidłowego mieszka włosowego. Składa się on z tzw. części nabłonkowej, która w górnych warstwach skóry tworzy osłaniającą włos pochewkę, w dolnych natomiast stanowi źródło dzielących się komórek, które następnie podlegają procesowi rogowacenia i przyczyniają się do wydłużenia łodygi włosa. Część łącznotkankowa mieszka włosowego w głębszych warstwach skóry, w okolicy macierzy włosa, nosi nazwę brodawki włosa. W jej obrębie zlokalizowane są naczynia krwionośne oraz włókna nerwowe niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania macierzy włosa.
Bakterie wnikają w obręb mieszka włosowego od strony powierzchownych warstw skóry. Wiąże się to często z uszkodzeniem tych struktur, tym samym z nieodwracalną utratą włosa.
Reklama
Zapalenie mieszka włosowego - kogo dotyka?
Choroba może rozwinąć się w każdym wieku, z równą częstością dotyka mężczyzn, jak i kobiety. Istotny jest fakt, iż objawy choroby rozwijają się oraz ustępują niezwykle szybko, bez pozostawienia blizn, nie są bolesne przy ucisku. Objawy choroby rozwijają się oraz ustępują niezwykle szybko, bez pozostawienia blizn, nie wywołują dolegliwości bólowych.
Reklama
Zapalenie mieszka włosowego - przyczyny
Przyczyną rozwoju zmian zapalnych jest bakteria gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus). Część z nas jest bezobjawowym nosicielem tego drobnoustroju, bytuje on czasowo na skórze i błonach śluzowych, np. jamy nosowej. Jednak tylko u nielicznych wywołuje objawy choroby.
Do najważniejszych czynników ryzyka zapalenia mieszka włosowego zalicza się:
- utrzymującą się kolonizację Staphylococcus aureus;
- zaburzenia odporności – białaczki, chłoniaki, wrodzone i nabyte niedobory immunologiczne;
- choroby metaboliczne – cukrzyca, niewydolność nerek;
- wyniszczenie organizmu – choroba nowotworowa, alkoholizm, narkomania;
- błędy dietetyczne – hipowitaminozy, niedobory pokarmowe;
- nieprawidłową higienę;
- przewlekłe uszkodzenia skóry.
Reklama
Upośledzenie funkcjonowania układu odpornościowego - schorzenia
U ogromnej ilości osób prawidłowo funkcjonujący układ immunologiczny zapobiega rozwojowi infekcji gronkowcowej. Po różnie długim czasie bytowania w obrębie skóry lub błon śluzowych patogen ten zostaje wyeliminowany. Jednak u pacjentów z obniżoną odpornością może dojść do rozwoju zakażenia.
Wśród stanów związanych z upośledzeniem funkcjonowania układu immunologicznego wymienia się:
- schorzenia hematologiczne – białaczki, chłoniaki nieziarnicze, choroba Hodgkina;
- wrodzone niedobory immunologiczne – np. zespół Di Georga (związany z niedorozwojem lub całkowitym brakiem grasicy) lub ostry złożony niedobór odporności (obok niedorozwoju grasicy upośledzona jest również funkcja szpiku kostnego);
- nabyte niedobory immunologiczne – np. AIDS jako najcięższa postać;
- schorzenia ogólnoustrojowe o podłożu metabolicznym – cukrzyca, niewydolność nerek;
- stany przebiegające z ogólnym wyniszczeniem organizmu – choroba nowotworowa, błędy żywieniowe, alkoholizm, narkomania.
Kolejnym istotnym elementem patogenezy zapalenia mieszka włosowego są mechaniczne uszkodzenia skóry. Stąd wykwity w obrębie twarzy częstsze są u mężczyzny pozbywających się regularnie zarostu. Zaniedbywanie higieny również sprzyja infekcji (charakterystyczna lokalizacja zmian na karku i w obrębie pleców).
Zaistnienie wyżej wymienionych czynników doprowadza do powstania głównego, miejscowego objawu zapalenia mieszka włosowego - krosty.
Reklama
Zapalenie mieszka włosowego - objawy
Do najważniejszych cech zalicza się:
- drobny pęcherzyk o napiętej powierzchni z ropną wydzieliną;
- obecność żywoczerwonej, zapalnej obwódki;
- u szczytu zmiany widoczny pojedynczy włos;
- lokalizacja w obrębie kończyn dolnych, twarzy, tułowia, karku;
- zmiany mogą być pojedyncze lub mnogie;
- zwykle nie są bolesne przy dotyku;
- wykwity pojawiają się w ciągu kilkunastu godzin;
- ustępują po kilku dniach bez pozostawienia blizn.
U osób ze znacznie obniżoną odpornością mogą rozwinąć się objawy ogólne, jak osłabienie i wzrost temperatury ciała. Mają one swe odzwierciedlenie w wynikach badań dodatkowych (wzrost leukocytozy, OB, białka C-reaktywnego CRP).
Reklama
Zapalenie mieszka włosowego - zapobieganie
Najwłaściwsze metody profilaktyki zapalenia mieszka włosowego to:
- unikanie wymienionych czynników ryzyka,
- regularna kontrola parametrów w cukrzycy i niewydolności nerek,
- stosowanie diety odpowiedniej do zapotrzebowania.
Reklama
Zapalenie mieszka włosowego - diagnostyka
Zmiany skórne w zapaleniu mieszków włosowych są bardzo charakterystyczne. Zwykle w celu postawienia diagnozy i wprowadzenia odpowiedniego leczenia wystarcza jedynie wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. W przypadku wyjątkowo nasilonych zmian konsultacja u dermatologa może okazać się konieczna.
Oto kilka pytań, które można zadać specjaliście w celu uzyskania dokładniejszych informacji o chorobie:
- Czy w moim przypadku konieczne jest wykonywanie badań w celu potwierdzenia diagnozy lub określenia przyczyny choroby?
- Czy istnieje groźba zainfekowania osób z mojego otoczenia, np. poprzez korzystanie z tego samego ręcznika, przyrządów toaletowych?
- Jakie leczenie jest najkorzystniejsze w moim przypadku?
- Jak długo należy przyjmować przepisane leki i jaki jest przybliżony koszt terapii?
Oto kilka pytań, które może zadać specjalista. Warto przeanalizować je przed wizytą, gdyż skrupulatne odpowiedzi mogą znacznie ułatwić diagnozę i przyspieszyć odpowiednie leczenie.
- Kiedy i w jakiej lokalizacji po raz pierwszy zaobserwował/-a Pan/-i pojawienie się krost?
- Czy dolegliwości pojawiły się po raz pierwszy w życiu, czy może występowały w przeszłości?
- Czy zauważył/-a Pan/-i, aby cokolwiek zmniejszało lub zwiększało częstość pojawiania się zmian? Jeśli tak, proszę wymienić.
- Czy cierpi Pan/-i na choroby przewlekłe, w tym cukrzycę, choroby nowotworowe, schorzenia przewodu pokarmowego? Jeśli tak, to jakie?
Zapalenie mieszka włosowego - badania
Podstawowe badanie fizykalne, składające się z oglądania i palpacji (badanie dotykiem) jest zwykle wystarczające do postawienia diagnozy. W razie wątpliwości, głównie dotyczących czynnika sprawczego, należy pobrać wymaz ze zmiany. Preparat bezpośredni oglądany pod mikroskopem po wcześniejszym wybarwieniu pozwala uwidocznić obecność bakterii w postaci charakterystycznych fioletowych ziarenek skupionych w większych grupach. Po pobraniu wymazu należy również założyć hodowlę na specjalnych pożywkach bakteryjnych. Umożliwia ona określenie wrażliwości danego szczepu na dostępne na rynku antybiotyki, tym samym zwiększa skuteczność terapii.
Przydatne jest również wykonanie morfologii krwi z rozmazem (leukocytoza z dominacją granulocytów obojętnochłonnych), OB (wzrost), CRP (wzrost).
Zapalenie mieszka włosowego - leczenie
Zasadniczo w większości przypadków leczenie zapalenia mieszka włosowego polega na miejscowej terapii antybiotykowej kremami zawierającymi:
- mupirocynę,
- kwas fusydowy,
- neomycynę
przez okres około 2 tygodni. W sytuacji nasilonych zmian oraz u osób z zaburzeniami odporności wskazana jest antybiotykoterapia doustna, zwykle makrolitami przez około tydzień.
Zapalenie mieszka włosowego - domowe sposoby leczenia
W leczeniu domowym istotne jest zaniechanie stosowania wszelkich preparatów natłuszczających skórę produkowanych na bazie wazeliny (maści). Dozwolone są wyłącznie kremy. Ponadto wskazane jest oczyszczanie skóry 2 lub 3 razy dziennie spirytusem salicylowo-rezorcynowym.
Zapalenie mieszka włosowego - zapobieganie nawrotom choroby
Pojedyncze wykwity zapalne nie powinny być dla pacjenta większym obciążeniem. Stosowanie się do zaleceń specjalisty, regularne przyjmowanie leków, unikanie - jeśli to możliwe - czynników ryzyka oraz kontrola schorzeń towarzyszących (choroba nowotworowa, cukrzyca, niewydolność nerek) skutecznie zapobiega nawrotom choroby i zapewnia odpowiedni komfort życia. Bezpieczne stosowanie antybiotyków, zarówno miejscowo, jak i ogólnie, wymaga znajomości kilku faktów.
Zapalenie mieszka włosowego - najczęściej zadawane pytania
Co jest najczęstszą przyczyną zapalenia mieszka włosowego?
Przyczyną zmian zapalnych jest bakteria gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus).
Czy zmiany są bolesne i ustępują z pozostawieniem blizny?
Wykwity zwykle są bezbolesne i po wyleczeniu nie obserwuje się blizn.
Jak należy leczyć zapalenie mieszka włosowego?
Zasadniczo w większości przypadków leczenie zapalenia mieszka włosowego polega na miejscowej terapii antybiotykowej kremami zawierającymi mupirocynę, kwas fusydowy lub neomycynę przez okres około 2 tygodni.
