Złamanie kości jest to przerwanie ciągłości zdrowej tkanki kostnej na skutek urazu mechanicznego przekraczającego jej mechaniczną wytrzymałość. Lecz złamanie kości to nie tylko przerwanie jej ciągłości. To także rozdarcie okostnej (tkanki pokrywającej kość), wylew krwawy oraz uszkodzenie przyległych stawów i mięśni. Do najczęstszych przyczyn złamań należą uderzenia, zmiażdżenia, upadki, przygniecenia i postrzały.
Reklama
Złamania kości - rodzaje
Ze względu na przebieg szczeliny złamania wyróżnia się:
- złamanie skośne,
- złamanie poprzeczne,
- złamanie spiralne.
Uraz powodujący złamanie kości może być bezpośredni (w miejscu zadziałania siły) lub pośredni (z dala od miejsca zadziałania siły). Mechanizm bezpośredni prowadzi zazwyczaj do rozległego zmiażdżenia tkanek miękkich (skóry, mięśni) i powstania w obrębie kości złamania poprzecznego. Złamania z mechanizmu pośredniego zazwyczaj powodują mniejsze obrażenia tkanek miękkich a szczelina złamania kości jest spiralno-skośna. Bardzo silne urazy mogą spowodować zmiażdżenie lub rozkawałkowanie kości.
Złamania można również podzielić na:
- proste - gdy dochodzi do uszkodzenia tylko kości,
- powikłane - gdy oprócz kości uszkodzeniu ulegają też inne tkanki, np. nerwy lub naczynia krwionośne,
- wieloodłamowe - gdy kość łamie się na wiele części.
Reklama
Złamanie otwarte - co to jest?
W przypadku, gdy złamaniu kości towarzyszy uszkodzenie powłok skórnych w okolicy złamania - nazywa się to złamaniem otwartym, w przeciwieństwie do złamania zamkniętego, gdy powłoki skórne nie zostały uszkodzone. Znacznie niebezpieczniejsze są złamania otwarte przebiegające z uszkodzeniem skóry, gdyż towarzyszy im duże krwawienie i istnieje ryzyko zakażenia rany. Zakażenie uniemożliwi prawidłowe gojenie się złamania, a także może prowadzić do powikłań w postaci sepsy.
Gdy złamanie dotyczy kości, której wytrzymałość uległa zmniejszeniu w wyniku wcześniejszych zmian chorobowych (zapalnych, nowotworowych lub innych), to takie złamanie nazywa się złamaniem patologicznym. Często do takiego złamania dochodzi w wyniku błahego urazu o niewielkiej sile, niewystarczającej do złamania zdrowej kości.
Reklama
Złamania kości - podział
W zależności od mechanizmu urazu, złamania dzielimy na:
- Złamania zgięciowe – w wyniku urazu powodującego bezpośrednie zgięcie kończyny pod dużym kątem. Dotyczące najczęściej trzonów kości długich.
- Na skutek skręcenia; dochodzi do nich wówczas gdy działająca siła powoduje rotacje kończyny. Obie części złamanej kości są wobec siebie obrócone wzdłuż osi kości.
- Na skutek oderwania, zwane także złamaniami awulsyjnymi – dochodzi do nich gdy przyczepy więzadeł i mięśni są mocniejsze niż kość. Nagłe napięcie więzadła czy ścięgna powoduje, zamiast jego przerwania, oderwanie przyczepu kostnego.
- Na skutek przesunięcia – uraz powoduje przesunięcie jednej części kości względem drugiej.
Pod wpływem urazu może dojść także do niepełnego złamania kości nie obejmującego całego przekroju poprzecznego kości. Mamy wtedy do czynienia z nadłamaniem kości lub jej pęknięciem. Gdy natomiast dojdzie do pełnego złamania kości możemy mieć do czynienia z przemieszczeniem odłamów lub z brakiem przemieszczenia. W złamaniach z przemieszczeniem odłamy kostne mogą być ułożone względem siebie pod różnym kątem, lub przemieszczone do boku - często z jednoczesnym skręceniem.
Reklama
Złamania kości - kogo dotykają?
Do złamań dochodzi w różnym wieku.
W wieku dziecięcym najczęściej dochodzi do:
- złamania kości piszczelowej,
- złamania kości ramiennej,
- złamania kości przedramienia.
U dzieci istnieje szczególny typ złamania, jest to złamanie podokostnowe, zwane czasami złamaniem "typu zielonej gałązki". W tym typie złamania silna i gruba okostna nie ulega uszkodzeniu, przez co nie dochodzi do przemieszczenia odłamów do boku. Uszkodzeniu ulega cała wewnętrzna struktura kości lecz nie jest to widoczne w postaci przerwania jej ciągłości.
U ludzi dorosłych, a zwłaszcza w starszym wieku, najczęstszymi złamaniami są te związane z osteoporozą kości. Są to głównie złamania dalszej nasady kości promieniowej, złamanie kompresyjne (zgniecenie) trzonów kręgów i złamanie szyjki kości udowej.
Reklama
Złamania kości - przyczyny
Większość złamań u dzieci powstaje między siódmym a dziesiątym rokiem życia. Są one głównie powodowane przez upadki na ziemi bądź upadki z wysokości. W przeciwieństwie do tkanki kostnej osób dorosłych, dzieci mają bardzo dużą zawartość tkanki chrzęstnej która nadaje jej dużą elastyczność i sprężystość. Dlatego też u dzieci powstają głównie złamania typu „zielonej gałązki”.
U małych dzieci bardziej podatny na złamanie jest trzon kości niż okolica nasadowa. Charakterystyczne także dla tego wieku jest urazowe uszkodzenie chrząstki nasadowej, które prowadzi do jej oddzielenia od kości i tzw. „złuszczenia nasady”. Są one bardzo niebezpieczne, gdyż mogą prowadzić do zahamowania wzrostu kończyny. Jednakże złamania u dzieci leczą się wyjątkowo szybko ze względu na duży potencjał i biologiczne siły młodej rosnącej kości.
Ludzie starsi częściej ulegają upadkom, a następstwa błahych często urazów mogą być przyczyną bezpośredniego zagrożenia życia. Starsze osoby szczególnie źle znoszą opatrunki gipsowe i unieruchomienie, dlatego też preferuje się u nich postępowanie operacyjne. Wymagają oni specjalnej opieki zarówno przed, jak i pooperacyjnej.
U tych chorych znacznie częściej występują też złamania patologiczne. Na złamania spowodowane procesem osteoporozy narażone są głównie kobiety w wieku pomenopauzalnym. Spowodowane jest to spadkiem estrogenów (żeńskich hormonów płciowych), które stymulują tworzenie tkanki kostnej. U pacjentów starszych niezbędne są ćwiczenia ruchowe ogólne i oddechowe oraz oddziaływanie psychoterapeutyczne zmniejszające lęk tych osób.
Reklama
Złamania kości - objawy i powikłania
Objawami złamania kości są:
- zniekształcenie zarysów kończyny,
- patologiczna ruchomość wzdłuż kości długich,
- trzeszczenie i tarcie odłamów kostnych,
- zaburzenie czynności i nienaturalne ułożenie kończyny,
- ból i bolesność przy ruchach,
- krwiak, zasinienie i obrzęk.
Powikłaniami złamań kości są głównie:
- Powikłania miejscowe:
- złamanie otwarte (rana w pobliżu złamania),
- zakażenie kości (urazowe zapalenie kości),
- uszkodzenie stawu,
- uszkodzenie nerwów,
- uszkodzenie naczyń krwionośnych,
- uszkodzenie narządów sąsiednich.
- Powikłania późne:
- pourazowe zapalenie kości,
- powikłania zrostu kości,
- przykurcze stawowe i zaniki mięśniowe,
- przewlekłe zespoły bólowe,
- późne zespoły zakrzepowe i zatorowość z nimi związana.
- Powikłania ogólne:
- wstrząs urazowy,
- powikłania płucne o charakterze zakrzepowo-zatorowym,
- zatory tłuszczowe w krążeniu płucnym i mózgowym,
- zapalenie płuc,
- odleżyny.
Reklama
Złamania kości - leczenie
Leczenie złamań kości polega w skrócie na:
- nastawieniu odłamów kości w anatomicznym lub zbliżonym do anatomicznego ustawieniu,
- unieruchomienie do czasu powstania zrostu kostnego,
- rozpoczęcie w porę procesu rehabilitacji.
Sposób postępowania polega zatem na ręcznym nastawieniu odłamu obwodowego w osi odłamu głównego i unieruchomieniu dwóch sąsiadujących stawów w opatrunku gipsowym. W przypadku braku możliwości uzyskania kontaktu końców odłamów nastawienia dokonuje się drogą operacyjną a odłamy łączy się metalowymi płytkami, wkrętami lub gwoździami śródszpikowymi.
Złamania kości - operacja
Operacyjnie leczy się zawsze wszystkie:
- złamania otwarte,
- złamania powikłane z uszkodzeniem nerwów lub naczyń,
- złamania zamknięte w których nie daje się utrzymać nastawienia odłamów.
Długotrwałe unieruchomienie w opatrunku gipsowym wymaga intensywnego usprawniania, które i tak nie zawsze zapewnia powrotu do pełnej sprawności. Dlatego też coraz częściej lekarze ortopedzi preferują stabilną osteosyntezę (zespolenie odłamów) z dociskiem, która pozwala na uniknięcie opatrunku gipsowego. Coraz częściej wykorzystywane są aparaty umożliwiające zewnętrzne unieruchomienie odłamów kostnych. Należy pamiętać aby nie obciążać kończyny do czasu pełnego zrostu, gdyż może to prowadzić do powikłań lub pęknięcia łącznika.
Złamanie kości promieniowej - co to jest?
Złamania dalszej nasady kości promieniowej – zwane powszechnie złamaniem kości promieniowej w miejscu typowym lub złamaniem Collesa. Powstaje w wyniku upadku z własnej wysokości na wyprostowaną rękę. Odłamy zwykle są umieszczone po stronie grzbietowej dłoni. Nastawienia dokonuje się w znieczuleniu nasiękowym lub przewodowym, czas unieruchomienia wynosi od czterech do ośmiu tygodni. W tym czasie należy prowadzić ćwiczenia barków, stawu łokciowego i palców ręki. Opatrunek gipsowy zwykle obejmuje rękę i przedramię, czasem przy złamaniu wieloodłamowym unieruchamia się także ramię.
Złamanie szyjki kości udowej i przezkrętarzowe - czym są?
Złamanie szyjki kości udowej - są najczęstszymi złamaniami bliższego odcinka tej kości. Występują głównie u kobiet po 70. roku życia. Złamanie jest zwykle skutkiem upadku, objawia się bólem w okolicy biodra i ograniczeniem ruchu w tym stawie. W zależności od przebiegu szczeliny złamania lekarze wyróżniają trzy rodzaje złamań szyjki kości udowej i są one wyznacznikiem sposobu leczenia. Zawsze należy dążyć do tego, aby unieruchomienie pacjenta było jak najkrótsze.
Pacjentów, których nie można leczyć operacyjnie, należy leczyć czynnościowo na tzw. wyciągu bezpośrednim. Chorych w ciężkim stanie ogólnym należy od razu usprawniać i pionizować gdyż unieruchomienie w takim stanie może prowadzić nawet do zgonu.
Złamania przezkrętarzowe – są częstymi złamaniami bliższego odcinka kości udowej u mężczyzn powyżej 70. roku życia. W odcinku bliższym kości udowej wyróżniamy dwie struktury: krętarz większy i krętarz mniejszy. Złamania tej okolicy rokują lepszy zrost samoistny niż złamania szyjki ze względu na dużą ilość tkanki gąbczastej oraz dobre ukrwienie. Złamanie też jest zwykle skutkiem upadku, a objawy są podobne do złamania szyjki. Złamania stabilne u pacjentów wydolnych oddechowo i krążeniowo leczy się czynnościowo na wyciągu bezpośrednim. Unieruchomienie trwa 6-10 tygodni, a zakaz obciążania kończyny trwa przez kolejne 4-6 miesięcy. Złamanie niestabilne u pacjentów z obciążeniami leczymy operacyjnie.
Złamanie bliższego odcinka kości ramiennej - kogo dotyka?
Powstają zwykle u starszych kobiet w wyniku urazu pośredniego podczas upadku na rękę. Wśród objawów dominuje ból i ograniczenie ruchomości w stawie ramiennym a w dole pachowym można wyczuć odłamy złamania. Bliska obecność naczyń i nerwów niesie ze sobą ryzyko ich uszkodzenia (najczęściej są to uszkodzenia tzw. „splotu barkowego”).
Czas unieruchomienia kończyny wynosi od 4 do 6 tygodni. Złamania tez zwykle goją się dobrze ze względu na dobre ukrwienie i dużą ilość tkanki gąbczastej.
Złamanie kręgosłupa - przyczyny, objawy i leczenie
Może dotyczyć wszystkich jego fragmentów. Zawsze powstają na skutek urazów – zwykle są to wypadki komunikacyjne, upadki na plecy, upadki z wysokości bądź skoki do wody. Złamanie objawia się ogromnym bólem promieniującym do kończyn, brzucha lub klatki piersiowej. Towarzyszy mu ograniczenie wszelakich ruchów.
Złamanie kręgosłupa niesie ze sobą wysokie ryzyko uszkodzenia rdzenia kręgowego lub korzeni nerwowych, dlatego też pacjenci są poddawani wnikliwej obserwacji neurologicznej. W diagnostyce prócz zdjęć radiologicznych szerokie zastosowanie ma tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. W złamaniach stabilnych prowadzi się leczenie nieoperacyjne. Na kręgosłup szyjny zakłada się gorset gipsowy na okres 4-6 miesięcy. W złamaniach odcinka piersiowo-lędźwiowego stosuje się leczenie czynnościowe polegające na leżeniu i wykonywaniu ćwiczeń izometrycznych mięśni grzbietu i brzucha.
Po 2 tygodniach pionizuje się chorego i zakłada gorset ortopedyczny. Gorset nosi się przez okres od 4 do 6 miesięcy. W złamaniach niestabilnych ale bez objawów neurologicznych stosuje się gorsety gipsowe. Wszystkie złamania niestabilne z objawami ucisku na nerwy oraz złamania dwóch pierwszych kręgów szyjnych leczy się operacyjnie. Wykonuje się odbarczenie rdzenia oraz unieruchomienie złamania łącznikami metalowymi. Złamanie kręgosłupa jest wyjątkowo niebezpiecznym rodzajem złamania, gdyż może skutkować różnymi objawami uszkodzenia rdzenia kręgowego łącznie z jego przerwaniem.
