Białko pełni w organizmie szereg istotnych funkcji, dlatego jego ilość w diecie musi być odpowiednia. Szczególną wagę do jego spożycia powinny przykładać osoby cierpiące na nowotwory, gdyż podczas choroby zapotrzebowanie na ten składnik może istotnie wzrosnąć, a odpowiednie spożycie białka może pomóc m.in. w utrzymaniu masy mięśniowej.
Jaka jest rola białka w organizmie?
Białko to główny element budulcowy komórek i drugi, po wodzie, najbardziej rozpowszechniony w organizmie składnik. Białko przyczynia się do wzrostu masy mięśniowej i pomaga w jej utrzymaniu. Składnik ten wchodzi bowiem m.in. w skład włókien mięśniowych w postaci aktyny i miozyny.
Jest to niezwykle ważne, ponieważ masa mięśniowa wpływa nie tylko na zdolność do podejmowania aktywności fizycznej i codziennych czynności, ale także przebieg reakcji metabolicznych w organizmie. (Wolfe, 2006) Ze względu na liczne pełnione przez białko funkcje, jego odpowiednia ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Niestety, nawet u zdrowych osób każdego dnia pewna ilość białka jest tracona, konieczne jest więc regularne dostarczanie go z dietą. (Jarosz M., 2012; Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., 2008)
Dlaczego u pacjentów onkologicznych zapotrzebowanie na białko zmienia się?
W przypadku osób chorych na nowotwór, przemiany białka w organizmie ulegają zaburzeniu – wzrasta jego rozkład i zużycie, a tworzenie nowych cząsteczek białka jest mniej efektywne (Nitenberg G., Raynard B., 2000).
Konieczne jest w związku z tym dostarczanie pacjentowi tego ważnego składnika w ilościach pozwalających na zaspokojenie jego zwiększonego zapotrzebowania. Szczególnie ważne jest to u osób poddawanych leczeniu przeciwnowotworowemu: zabiegom operacyjnym, chemio- lub radioterapii, u których zapotrzebowanie na białko może być szczególnie wysokie.
- Zobacz też: Dieta w chorobie nowotworowej – zasady żywienia
Ile białka powinna dostarczać dieta osoby z nowotworem?
Każdego dnia do organizmu zdrowej dorosłej osoby powinno być dostarczane nieco ponad 0,8 g białka na każdy kilogram masy ciała (Jarosz M., 2012). Oznacza to, że osoba o masie ciała 70 kg powinna spożywać minimum 56 g białka dziennie. Dostarczenie takich ilości z dietą nie jest trudne, problemem wśród osób zdrowych jest raczej zbyt wysokie niż zbyt niskie spożycie tego składnika.
Zupełnie inaczej sprawa wygląda w przypadku pacjentów onkologicznych. U nich, by zaspokoić zwiększone na skutek obecności nowotworu zapotrzebowanie, zalecane jest przyjmowanie każdego dnia nawet 2-krotnie większych ilości białka niż u osób zdrowych.
Co ważne, by białko mogło zostać wykorzystane jako składnik budulcowy, konieczne jest także dostarczenie odpowiedniej ilości energii, dopasowanej do potrzeb pacjenta. (Arends J. i in., 2016)
| Zalecane spożycie białka u pacjentów onkologicznych | Zalecane spożycie białka u pacjenta onkologicznego o masie ciała 70 kg | |
|---|---|---|
| Tab.1 Zapotrzebowanie pacjentów onkologicznych na białko. (opracowanie własne na podstawie Arends J. i in., 2016) | ||
| Minimalne | 1 g/ kg masy ciała/ dzień | 70 g/ dzień |
| Optymalne | 1,5 g/ kg masy ciała/ dzień | 105 g/ dzień |
| Maksymalne | 2 g/ kg masy ciała/ dzień | 140 g/ dzień |
Gdzie szukać białka?
Białko znaleźć można w większości produktów spożywczych, jednak to najcenniejsze, pełnowartościowe białko, które w największym stopniu może zostać wykorzystane przez organizm, zawarte jest w produktach zwierzęcych: mięsie i jego przetworach, rybach, jajach oraz mleku i produktach mlecznych. Zawartość białka w poszczególnych produktach może się jednak znacznie różnić – kilka przykładowych wartości znaleźć można w tabeli poniżej.
| Produkt | Zawartość białka w 100 g / 100 ml |
|
|---|---|---|
| Tab.2. Zawartość białka w wybranych produktach spożywczych (w wersach produkty ułożone wg malejącej zawartości białka) (opracowanie własne na podstawie Kunachowicz H. i in., 2005) | ||
| Sery: Myśliwski, Ementaler, Gouda, Trapistów, Tylżycki, Edamski | 26-29 g | |
| Cielęcina: sznyclówka, łopatka, udziec | 20-21 g | |
| Wołowina: rostbef, pieczeń, polędwica, szponder | 19-22 g | |
| Mięso drobiowe: z piersi kurczaka, z udźca indyka, z ud kurczaka | 18-22 g | |
| Ser twarogowy: chudy, półtłusty, tłusty | 18-20 g | |
| Wieprzowina: schab, szynka | 18-21 g | |
| Ryby: sardynki, halibut, łosoś, pstrąg, sandacz, makrela, dorsz, sola, mintaj | 17-21 g | |
| Jaja kurze | 13 g | |
| Mleko i napoje mleczne: jogurt, kefir, maślanka, mleko | 3-4 g | |
Nawet z wykorzystaniem najbogatszych w białko produktów, dostarczenie organizmowi osoby z nowotworem odpowiednio dużej porcji białka, nie jest łatwe. Wynika to głównie ze zmniejszonego apetytu, efektów ubocznych stosowanego leczenia takich jak mdłości, biegunki, zmiana odczuwania zmysłu smaku i zapachu czy bolesność jamy ustnej.
Jak dostarczyć pacjentowi onkologicznemu odpowiednią ilość białka?
Korzystne może być skorzystanie z pomocy dietetyka, który na podstawie oceny jadłospisu określi spożycie białka i zaproponuje rozwiązania, które pozwolą je zwiększyć. Może być to wzbogacanie diety, np. poprzez dodatek do potraw preparatu białka w proszku (np. Resource Instant Protein). W 1 łyżce produktu zawarte jest aż 4,5 g białka, a dzięki neutralnemu smakowi nie wpływa on na smak gotowego dania.
Preparat może być stosowany zarówno do potraw ciepłych, jak i zimnych, potencjalne sposoby jego wykorzystania w kuchni są niezliczone – można dodawać go do zup, sosów, deserów, przecierów lub napojów.
Do diety włączyć można również specjalne wysokobiałkowe preparaty odżywcze. Dostępne są zwykle w formie płynu w buteleczkach wielkości około 200 ml, a do wyboru jest kilka wersji smakowych.
Produkty te mogą być spożywane w niewielkich porcjach w formie deseru po każdym posiłku lub popijane między posiłkami. Szczególnie dobre źródło białka stanowią te z nich, które w nazwie zawierają słowo „Protein”, np. Resource Protein, który w 200 ml dostarcza prawie 18,8 g białka. Wszystkie tego typu produkty powinny być stosowane pod kontrolą lekarza.
- Czytaj także: Dieta przeciwnowotworowa, czyli zdrowie na talerzu
Bibliografia
- Arends J., Bachmann P., Baracos V., Barthelemy N., Bertz H., Bozetti F., Fearon K., Hutterer E., Isenring E., Kaasa S., Krznaric Z., Laird B., Larsson M., Laviano A., Muhlebach S., Muscariotoli M., Oldervoll L., Ravasco P., Solheim T., Strasser F., de van der Schueren M., Preiser J.-C.: ESPEN guidelines on nutrition in cancer patients. Clinical Nutrition xxx (2016) 1-38.
- Kunachowicz H., Przygoda B., Nadolna I., Iwanow K.: Tabele Składu i Wartości Odżywczej Żywności. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2005.
- Nitenberg G., Raynard B.: Nutritional support of the cancer patient: issues and dilemmas. Critical Reviews in Oncology/Hematology, 2000, 34:137-168.
- Praca zbiorowa (red.) Jarosz M.: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa, 2012.
- Praca zbiorowa (red.) Gawęcki J., Hryniewiecki L.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2008.
- Praca zbiorowa (red.) Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B.: Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa, 2008.
- https://www.cancer.org/treatment/survivorship-during-and-after-treatment/staying-active/nutrition/nutrition-during-treatment/benefits.html dostęp 29.05.2017
Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować po kontrolą lekarza. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Resource Instant Protein: Do postępowania dietetycznego u pacjentów ze zwiększonym zapotrzebowaniem na białko i/lub zmniejszonym spożyciem białka.
