Jaka jest rola białka w organizmie?
Białko to główny element budulcowy komórek i drugi, po wodzie, najbardziej rozpowszechniony w organizmie składnik. Białko przyczynia się do wzrostu masy mięśniowej i pomaga w jej utrzymaniu. Składnik ten wchodzi bowiem m.in. w skład włókien mięśniowych w postaci aktyny i miozyny.
Jest to niezwykle ważne, ponieważ masa mięśniowa wpływa nie tylko na zdolność do podejmowania aktywności fizycznej i codziennych czynności, ale także przebieg reakcji metabolicznych w organizmie. (Wolfe, 2006) Ze względu na liczne pełnione przez białko funkcje, jego odpowiednia ilość jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Niestety, nawet u zdrowych osób każdego dnia pewna ilość białka jest tracona, konieczne jest więc regularne dostarczanie go z dietą. (Jarosz M., 2012; Jarosz M., Bułhak-Jachymczyk B., 2008)
Dlaczego u pacjentów onkologicznych zapotrzebowanie na białko zmienia się?
W przypadku osób chorych na nowotwór, przemiany białka w organizmie ulegają zaburzeniu – wzrasta jego rozkład i zużycie, a tworzenie nowych cząsteczek białka jest mniej efektywne (Nitenberg G., Raynard B., 2000).
Konieczne jest w związku z tym dostarczanie pacjentowi tego ważnego składnika w ilościach pozwalających na zaspokojenie jego zwiększonego zapotrzebowania.
Szczególnie ważne jest to u osób poddawanych leczeniu przeciwnowotworowemu: zabiegom operacyjnym, chemio- lub radioterapii, u których zapotrzebowanie na białko może być szczególnie wysokie.
Ile białka powinna dostarczać dieta osoby z nowotworem?
Każdego dnia do organizmu zdrowej dorosłej osoby powinno być dostarczane nieco ponad 0,8 g białka na każdy kilogram masy ciała (Jarosz M., 2012). Oznacza to, że osoba o masie ciała 70 kg powinna spożywać minimum 56 g białka dziennie.
Dostarczenie takich ilości z dietą nie jest trudne, problemem wśród osób zdrowych jest raczej zbyt wysokie niż zbyt niskie spożycie tego składnika
Zupełnie inaczej sprawa wygląda w przypadku pacjentów onkologicznych. U nich, by zaspokoić zwiększone na skutek obecności nowotworu zapotrzebowanie, zalecane jest przyjmowanie każdego dnia nawet 2-krotnie większych ilości białka niż u osób zdrowych.
Co ważne, by białko mogło zostać wykorzystane jako składnik budulcowy, konieczne jest także dostarczenie odpowiedniej ilości energii, dopasowanej do potrzeb pacjenta. (Arends J. i in., 2016)
| Zalecane spożycie białka u pacjentów onkologicznych | Zalecane spożycie białka u pacjenta onkologicznego o masie ciała 70 kg | |
|---|---|---|
| Tab.1 Zapotrzebowanie pacjentów onkologicznych na białko. (opracowanie własne na podstawie Arends J. i in., 2016) | ||
| Minimalne | 1 g/ kg masy ciała/ dzień | 70 g/ dzień |
| Optymalne | 1,5 g/ kg masy ciała/ dzień | 105 g/ dzień |
| Maksymalne | 2 g/ kg masy ciała/ dzień | 140 g/ dzień |
Gdzie szukać białka?
Białko znaleźć można w większości produktów spożywczych, jednak to najcenniejsze, pełnowartościowe białko, które w największym stopniu może zostać wykorzystane przez organizm, zawarte jest w produktach zwierzęcych: mięsie i jego przetworach, rybach, jajach oraz mleku i produktach mlecznych. Zawartość białka w poszczególnych produktach może się jednak znacznie różnić – kilka przykładowych wartości znaleźć można w tabeli poniżej.
| Produkt | Zawartość białka w 100 g / 100 ml |
|
|---|---|---|
| Tab.2. Zawartość białka w wybranych produktach spożywczych (w wersach produkty ułożone wg malejącej zawartości białka) (opracowanie własne na podstawie Kunachowicz H. i in., 2005) | ||
| Sery: Myśliwski, Ementaler, Gouda, Trapistów, Tylżycki, Edamski | 26-29 g | |
| Cielęcina: sznyclówka, łopatka, udziec | 20-21 g | |
| Wołowina: rostbef, pieczeń, polędwica, szponder | 19-22 g | |
| Mięso drobiowe: z piersi kurczaka, z udźca indyka, z ud kurczaka | 18-22 g | |
| Ser twarogowy: chudy, półtłusty, tłusty | 18-20 g | |
| Wieprzowina: schab, szynka | 18-21 g | |
| Ryby: sardynki, halibut, łosoś, pstrąg, sandacz, makrela, dorsz, sola, mintaj | 17-21 g | |
| Jaja kurze | 13 g | |
| Mleko i napoje mleczne: jogurt, kefir, maślanka, mleko | 3-4 g | |
Nawet z wykorzystaniem najbogatszych w białko produktów, dostarczenie organizmowi osoby z nowotworem odpowiednio dużej porcji białka, nie jest łatwe. Wynika to głównie ze zmniejszonego apetytu, efektów ubocznych stosowanego leczenia takich jak mdłości, biegunki, zmiana odczuwania zmysłu smaku i zapachu czy bolesność jamy ustnej.
Jak dostarczyć pacjentowi onkologicznemu odpowiednią ilość białka?
Korzystne może być skorzystanie z pomocy dietetyka, który na podstawie oceny jadłospisu określi spożycie białka i zaproponuje rozwiązania, które pozwolą je zwiększyć. Może być to wzbogacanie diety, np. poprzez dodatek do potraw preparatu białka w proszku (np. Resource Instant Protein). W 1 łyżce produktu zawarte jest aż 4,5 g białka, a dzięki neutralnemu smakowi nie wpływa on na smak gotowego dania.
Preparat może być stosowany zarówno do potraw ciepłych, jak i zimnych, potencjalne sposoby jego wykorzystania w kuchni są niezliczone – można dodawać go do zup, sosów, deserów, przecierów lub napojów.
Do diety włączyć można również specjalne wysokobiałkowe preparaty odżywcze. Dostępne są zwykle w formie płynu w buteleczkach wielkości około 200 ml, a do wyboru jest kilka wersji smakowych.
Produkty te mogą być spożywane w niewielkich porcjach w formie deseru po każdym posiłku lub popijane między posiłkami. Szczególnie dobre źródło białka stanowią te z nich, które w nazwie zawierają słowo „Protein”, np. Resource Protein, który w 200 ml dostarcza prawie 18,8 g białka. Wszystkie tego typu produkty powinny być stosowane pod kontrolą lekarza.
Dietetyczne środki spożywcze specjalnego przeznaczenia medycznego. Stosować po kontrolą lekarza. Resource Protein: Do postępowania dietetycznego w stanach niedożywienia i/lub w przypadku ryzyka niedożywienia. Resource Instant Protein: Do postępowania dietetycznego u pacjentów ze zwiększonym zapotrzebowaniem na białko i/lub zmniejszonym spożyciem białka.
