Czym jest ból przewlekły?
Ból jest doznaniem zmysłowym i emocjonalnym, wynikającym z rzeczywistego lub potencjalnego uszkodzenia tkanek. Wyróżnia się bardzo wiele rodzajów bólu, a ponadto stanowi on doznanie subiektywne i indywidualne, co oznacza, że ból spowodowany takimi samymi uszkodzeniami może być różnie odczuwany przez różne osoby.
Wymienia się ból tępy, drący, piekący, kłujący itd. Jeden z głównych podziałów wyróżnia ból ostry i chroniczny. Co to znaczy? Są to terminy o przeciwstawnym znaczeniu.
Ból ostry to taki, który pojawia się nagle, jest od razu nasilony, ale nie trwa długo.
Co to jest ból chroniczny? Nazywany inaczej bólem przewlekłym, wg definicji ma charakter długotrwały, często pojawia się i nasila stopniowo. Może towarzyszyć różnym chorobom lub występować samodzielnie.
W Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 różne rodzaje bólu przypisane są rozmaitym chorobom, urazom, dolegliwościom. Punkt R52 obejmuje jednak „Ból niesklasyfikowany gdzie indziej”, wraz z dwoma podpunktami obejmującymi ból chroniczny:
- R52.1 - przewlekły ból nieustępujący,
- R52.2 - inny ból przewlekły
Nowsza wersja Klasyfikacji WHO, czyli ICD-11 poświęca bólowi chronicznemu punkt MG30, wraz z podziałem:
- MG30.0 - przewlekły ból pierwotny;
- MG30.1 - przewlekły ból wywoływany przez chorobę nowotworową;
- MG30.2 - przewlekły ból pooperacyjny lub pourazowy;
- MG30.3 - przewlekły wtórny ból mięśniowo-szkieletowy;
- MG30.4 - przewlekły wtórny ból trzewny;
- MG30.5 - przewlekły ból neuropatyczny;
- MG30.6 - przewlekły wtórny ból głowy lub ból ustno-twarzowy;
- MG30Y - inny określony ból przewlekły;
- MG30Z - ból przewlekły nieokreślony.
Jakie są przyczyny bólu przewlekłego?
Jak powstaje ból przewlekły? Najczęściej jest on wywoływany przez schorzenia, które również mają charakter chroniczny, ewentualnie poważne urazy mechaniczne wywołujące głębokie lub trwałe uszkodzenia tkanek.
Choroby przyczyniające się do długotrwałych dolegliwości bólowych bywają zarówno somatyczne, jak i psychiczne.
Jakie mogą być przyczyny:
- przewlekłego bólu gardła - do najczęstszych należy chroniczne zapalenia błony śluzowej gardła. Może być ono spowodowane czynnikami zewnętrznymi, takimi jak dym papierosowy, suche powietrze, skrajne temperatury, lub wewnętrznymi (choroby tarczycy, menopauza, przewlekłe zapalenie migdałków lub zatok, covid);
- przewlekłego bólu głowy - nadużywanie leków, alkoholu, kofeiny lub nikotyny, bezsenność, depresja, nadciśnienie, problemy z kręgosłupem;
- przewlekłego bólu kolana - przyczyną bólu stawów często są stany zwyrodnieniowe. Z wiekiem chrząstka stawowa ulega zużyciu i wycieraniu, co upośledza funkcjonowanie połączeń stawowych i powoduje ból. Na przewlekły ból nóg, w tym również kolan, najbardziej narażeni są pacjenci z otyłością i osoby intensywnie uprawiające sporty takie jak bieganie, jeżdżenie na nartach czy na rowerze
- przewlekłego bólu pleców - choroby zwyrodnieniowe lokalizują się również w kręgosłupie, co jest częstą przyczyną bólu pleców o charakterze chronicznym. Jego podłożem bywa też zwykłe przeciążenie lub nadmierne spięcie mięśni sąsiadujących z kręgosłupem;
- przewlekłego bólu brzucha - układ pokarmowy narażony jest na wiele chorób przewlekłych. Są to chociażby stany zapalne - trzustki, jelit, wątroby. Przewlekły ból żołądka może być spowodowany chorobą wrzodową, zapaleniem wywołanym bakterią Helicobacter pylori, a także długotrwałym stresem;
- przewlekłego bólu jąder - wśród podłoży znajdują się stany zapalne, choroby nowotworowe, skręt jąder, żylaki.
To jest lek. Dla bezpieczeństwa stosuj go zgodnie z ulotką dołączoną do opakowania. Nie przekraczaj maksymalnej dawki leku. W przypadku wątpliwości skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą.
Rodzaje bólu przewlekłego
Gdzie ból chroniczny może się umiejscawiać? W zależności od przyczyny może być on zlokalizowany w różnych partiach ciała.
Najczęściej występującymi jego rodzajami są jednak:
- przewlekły ból gardła - może to być ból drapiący lub np. kłujący. Często nasila się przy przełykaniu;
- przewlekły ból głowy - punktowy lub obejmujący zasięgiem całą głowę. Chroniczny ból głowy może być zlokalizowany w obrębie czoła, skroni czy np. tyłu głowy. Ten ostatni może wiązać się np. z problemami z kręgosłupem - krzywizną, przeciążeniem, przepukliną itd. U niektórych występuje też przewlekły ból pourazowy, utrzymujący się niekiedy miesiące, a nawet lata od momentu powstania urazu;
- przewlekły ból ucha - wywołany np. nawracającym zapaleniem ucha środkowego. Zwykle objawia się jako dokuczliwy, tępy ból, który może promieniować do innych partii głowy i twarzy;
- przewlekły ból zatok - spowodowany głownie stanem zapalnym i związanymi z nim takimi dolegliwościami jak obrzęk, ciśnienie, nadmiar wydzieliny. Ból zatok często promieniuje i obejmuje swym zasięgiem całą głowę i twarz;
- przewlekły ból brzucha - podbrzusza lub górnej części brzucha, w zależności od podłoża. Ból podbrzusza często opisywany jest jako skurczowy, kłujący, natomiast ten zlokalizowany na wysokości żołądka - tępy i mdlący, choć oczywiście wiele zależy od przyczyny. Dolegliwości w dole brzucha mogą mieć związek np. ze stanem zapalnym jajnika lub pęcherza, te wyżej - dysfunkcjami układu pokarmowego. Wiele kobiet (choć zdarza się również u mężczyzn) dotyka zespół przewlekłego bólu miednicy, będący częstym powodem wizyt u ginekologa. Ból jest wówczas bardzo nasilony i promieniuje - do nadbrzusza, a nawet pleców lub kończyn dolnych;
- przewlekły ból mięśni i stawów - bóle mięśniowo-stawowe wynikają przede wszystkim ze stanów zwyrodnieniowych, zapalnych, przeciążeniowych. Najczęstszymi są ból kolana, barku, ramienia, nadgarstka czy karku. Chroniczny ból nóg wywołany ich przeciążeniem opisywany jest przeważnie jako drący i dotyczy często pacjentów z nadwagą i otyłością. Osoby o wysokiej masie ciała narażone są również na przewlekły ból pięty, utrudniający normalne poruszanie się;
- chroniczny ból pleców. Najczęściej związany z którymś odcinkiem kręgosłupa - lędźwiowym, piersiowym lub szyjnym. Dolegliwości odcinka lędźwiowego objawiają się niekiedy jako ból kości ogonowej - piekący, nasilający się przy poruszaniu.
Istnieją też mniej oczywiste i rzadziej występujące rodzaje chronicznych dolegliwości bólowych, takie jak przewlekły idiopatyczny ból twarzy, którego podłoże nie jest wyjaśnione, czy przewlekły ból w klatce piersiowej będący objawem refluksu żołądkowo-przełykowego.
Charakter przewlekły miewa także ból pooperacyjny, utrzymujący się po zakończonym procesie gojenia tkanek. Zwykle jego przyczyną jest uszkodzenie obwodowego układu nerwowego, powstałe podczas zabiegu chirurgicznego.
Ile trwa ból przewlekły?
Jak już zostało wspomniane, ból dzieli się na ostry i przewlekły, choć terminy te w medycynie odnoszą się nie tylko do dolegliwości bólowych, ale też np. stanów zapalnych i wielu innych chorób.
W każdym przypadku „ostry” oznacza nagły i krótkotrwały, natomiast „przewlekły” - długotrwały, często również rozwijający się stopniowo.
Ile trwać musi ból, by został nazwany mianem przewlekłego? Minimalny czas trwania bólu chronicznego to trzy miesiące. Czas maksymalny nie jest określony, ponieważ niekiedy ból może trwać całe życie. Są pacjenci cierpiący latami, borykający się z nieuleczalnymi schorzeniami lub z bólem idiopatycznym, czyli takim, którego podłoże nie jest znane.
Ból idiopatyczny - mimo, że nie wynika z uszkodzenia tkanek - może być tak nasilony, że utrudnia codzienne funkcjonowanie i wymaga specjalistycznego leczenia.
Ból przewlekły u dzieci. Jak sobie radzić?
Dzieci stanowią szczególną grupę pacjentów, ponieważ ich organizmy wciąż się rozwijają, w związku z czym nie wszystkie środki - nawet te bezpieczne dla osób dorosłych - mogą być im podawane. Tymczasem u dzieci również może występować ból przewlekły, utrudniający lub wręcz uniemożliwiający im normalne funkcjonowanie. Co wówczas robić? Pierwszym krokiem jest zawsze przeprowadzenie dokładnej diagnostyki celem ustalenia przyczyn dolegliwości.
Jeśli przyczyna jest już znana, należy podjąć leczenie, by ją wyeliminować. W przypadku chorób przewlekłych, u dzieci stosuje się nieco inne leczenie bólu, niż u pacjentów dorosłych. WHO zaleca leczyć ból zgodnie z tzw. drabiną analgetyczną, która posiada trzy szczeble:
- leki nieopioidowe,
- słabe opioidy,
- silne opioidy.
Początkowo dzieci leczone były wg tego samego schematu, co dorośli, jednak w 2012 roku WHO podjęło decyzję o usunięciu z drabiny analgetycznej drugiego szczebla w przypadku najmłodszych pacjentów. Silne opioidy są oczywiście podawane rzadko, tylko w razie konieczności - w przypadku głębokich urazów lub poważnych schorzeń.
Często jednak ból u dzieci ma charakter idiopatyczny i nie wynika z groźnych chorób lub mechanicznych uszkodzeń tkanki. Bywa, że skarżą się one na przewlekły ból brzucha czy głowy, tymczasem badania obrazowe nie wykrywają żadnych nieprawidłowości. Wówczas zaleca się niefarmakologiczne metody leczenia - fizjoterapii, psychoterapii, metod relaksacyjnych.
Przewlekły ból brzucha u dziecka może mieć podłoże psychiczne i wiązać się np. ze stresem szkolnym. Przewlekły ból gardła bywa niekiedy wywołany podrażnieniem śluzówki wynikającym z nadmiernej suchości powietrza, co ma miejsce szczególnie zimą, w sezonie grzewczym, ale też na skutek używania klimatyzacji latem.
Mimo jednak, że niekiedy przyczyny dolegliwości są błahe, nigdy nie można ich lekceważyć i objawy zawsze należy konsultować z lekarzem.
Leczenie bólu przewlekłego
Czy ból przewlekły zawsze poddaje się takiemu samemu leczeniu, czy też zależy ono od przyczyny lub lokalizacji dolegliwości? Jak już zostało powiedziane, zgodnie z wytycznymi WHO zaleca się leczenie bólu zgodnie ze szczeblami drabiny analgetycznej.
W pierwszej kolejności podaje się więc choremu leki nieopioidowe. Jeśli nie przynoszą one spodziewanych rezultatów, kolejnym wyborem są słabe opioidy, takie jak tramadol czy kodeina.
Początek treści sponsorowanej
W momencie silnego bólu potrzebna jest niezwłoczna reakcja. Warto sięgnąć po lek, który ma w składzie dexketoprofen. To substancja, o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym, która działa szybko i na długo uśmierza dolegliwości. Kliknij tutaj aby szybko pozbyć się ostrego bólu
Koniec treści sponsorowanej.Jeśli mimo ich stosowania ból utrzymuje się lub nasila, do terapii włączone zostają opioidy silne - morfina, fentanyl, metadon itd. Te ostatnie podaje się głównie po operacjach, silnych urazach, w leczeniu paliatywnym.
Jeśli chodzi o leki nieopioidowe, substancjami najczęściej stosowanymi są paracetamol i ibuprofen. Ze względu na różny mechanizm ich działania, niekiedy stosuje się je naprzemiennie, choć istnieją też leki łączące obie substancje, co zwiększa ich skuteczność.
Jak leczyć ból przewlekły - głowy, gardła lub brzucha? Kiedy przyczyną bólu gardła jest suchość, wyleczyć go można środkami o działaniu miejscowym - nawilżającymi podrażnioną śluzówkę i przyspieszającymi jej gojenie.
Co na przewlekły ból gardła spowodowany nawracającym stanem zapalnym? Lekarze zalecają wówczas leki przeciwzapalne lub antybiotykoterapię. Leczenie miejscowe stosuje się też niekiedy przy przewlekłym bólu odbytu, zatok, ucha.
W leczeniu przewlekłego bólu kręgosłupa (głównie odcinka lędźwiowego, który najczęściej daje tego rodzaju objawy) czy też napięciowego bólu głowy, oprócz środków przeciwbólowych, istotne są metody niefarmakologiczne, takie jak fizjoterapia, psychoterapia.
Metody leczenia bólu przewlekłego
Leczenie bólu przewlekłego - neuropatycznego, idiopatycznego i innych jego rodzajów - nie ogranicza się do farmakoterapii. Istnieją liczne poradnie oraz kliniki leczenia bólu, proponujące pacjentom rozmaite metody alternatywne.
Są to przede wszystkim:
- programy rehabilitacyjne - np. na ból kręgosłupa wynikający z wad postawy lub ból pourazowy,
- terapie poznawczo-behawioralne - działają np. na napięciowe bóle głowy, pomagając pacjentowi radzić sobie ze stresem czy negatywnymi myślami prowadzącymi do dodatkowych napięć wzmagających dolegliwości,
- fizjoterapia - pomocna przy przewlekłych bólach miednicy, bólach kostno-stawowych i mięśniowych,
- krioterapia i termoterapia - techniki wykorzystujące ekstremalne temperatury (np. na bóle reumatyczne i zwyrodnieniowe),
- neurostymulacje - polegające na rażeniu prądem odpowiednich nerwów i pobudzaniu ich do działania.
Domowe sposoby na przewlekły ból
Ból pełni wobec organizmu funkcję ostrzegawczą, dlatego jest niezwykle ważny. Dzięki niemu człowiek wie, że tkanki uległy uszkodzeniu lub że rozwija się w nich jakaś choroba.
Dzięki bólowi można odpowiednio wcześnie zareagować i rozpocząć leczenie. Bólu nigdy zatem nie można lekceważyć i zawsze należy przeprowadzić diagnostykę celem ustalenia jego podłoża.
Jeśli jednak przyczyna objawów jest błaha, można wypróbować domowych sposobów uśmierzania bólu.
Domowe sposoby na przewlekły ból głowy czy brzucha mogą być też traktowane wspomagająco i stosowane równocześnie ze specjalistyczną terapią.
Jakie są najpopularniejsze?:
- domowe sposoby na przewlekły ból żołądka to np.: picie na czczo siemienia lnianego lub naparów ziołowych - z mięty, rumianku, melisy. Metodą zawsze zalecaną przy bólu żołądka jest także odpowiednia dieta - lekkostrawna i delikatna dla podrażnionej błony śluzowej przewodu pokarmowego. Przy dolegliwościach bólowych z diety należy wykluczyć potrawy tłuste, fast-foody, napoje gazowane, alkohol, słodycze, słone przekąski;
- na ból głowy - wśród sprawdzonych domowych sposobów są przede wszystkim okłady, techniki relaksacyjne, odpoczynek i sen, masaż skroni, okolic karku i szyi;
- na przewlekły ból gardła - gdy jest on spowodowany przesuszeniem śluzówki, jej podrażnieniem lub nawracającymi infekcjami, można zastosować takie domowe sposoby jak inhalacje i płukanie gardła - solą fizjologiczną, naparami ziołowymi o działaniu przeciwzapalnym (rumiankiem, szałwią), lepkimi substancjami nawilżającymi (naparem z siemienia lnianego, mlekiem z dodatkiem masła lub miodu).
