Glikemia - normy. Na czczo, poposiłkowa i przygodna

Spis treści

• Co to jest glikemia?
• Normy glikemii
• Glikemia przygodna
• Glikemia na czczo
• Glikemia poposiłkowa

Co to jest glikemia?

Glikemia to stężenie glukozy (cukru) we krwi. Wskaźnik ten najczęściej znajduje zastosowanie w diagnostyce oraz leczeniu cukrzycy. To groźna i przewlekła choroba metaboliczna, będąca efektem zaburzonej syntezy lub niewrażliwości organizmu na insulinę, czyli hormonu regulującego gospodarkę węglowodanową. 

Określa się też ten parametr u pacjentów cierpiących na zaburzenia pracy nadnerczy oraz przysadki mózgowej, niewydolność nerek, zespół Cushinga, a także u kobiet w ciąży (pod kątem tzw. cukrzycy ciążowej). 

Glikemia wyrażana jest w dwóch jednostkach, jakimi są:

• Mmol/l (milimol na litr)
• Mg/dl (miligram na decylitr)

Wskaźniki te używane zamiennie, a w celu porównania wartości podanych w różnych jednostkach stosuje się przelicznik 1 mmol/l = 18 mg/dl. Stan, w którym poziom cukru przekracza ustalone normy, nazywa się hiperglikemią, zaś niskie wartości uzyskane w badaniu oznaczają hipoglikemię. Należy pamiętać, że różne wartości są pożądane przed i po spożyciu posiłku oraz o różnych porach dniach. 

Wyróżnia się w związku z tym takie parametry, jak:

• glikemia na czczo;
• glikemia poposiłkowa;
• glikemia przygodna.

Normy glikemii

Normy glikemii zależą od rodzaju wykonywanego badania. Wedle zaleceń formułowanych między innymi przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne, przyjmuje się następujące kryteria:

• oznaczenie glikemii przygodnej:

o   powyżej 200 mg/dl (11 mmol/l) – bezwzględne rozpoznanie cukrzycy;

o   poniżej 200 mg – jeśli pacjent ma objawy kliniczne uprawdopodobniające; rozpoznanie cukrzycy, powinien być skierowany na badanie poziomu glukozy; na czczo. Jeśli symptomów brak, podejrzenie choroby może być oddalone.

• stężenie glukozy na czczo: 

o   70-99 mg/dl (3,9 – 5,5 mmol/l) - prawidłowa glikemia na czczo;

o   100-125 mg/dl (5,6 – 6,9 mmol/l) – stan przedcukrzycowy;

o   powyżej 125 mg/dl (6,9 mmol/l) – cukrzyca;

• doustny test obciążenia glukozą (badanie glikemii poposiłkowej):

o   poniżej 140 mg/dl (7,8 mmol/l) – wynik w normie;

o   140-200 mg/dl (7,8 – 11,1 mmol/l) – nieprawidłowa tolerancja glukozy;

• powyżej 200 mg/dl (11,1 mmol/l) – uprawdopodobniona cukrzyca.

Glikemia przygodna

Badania laboratoryjne mające określić poziom glukozy we krwi wykonuje się zarówno u osób chorych, jak też zdrowych (profilaktyka) oraz z podejrzeniem cukrzycy. W ostatnim z wymienionych przypadków procedurę testowania rozpoczyna się od określenia parametru znanego jako glikemia przygodna. 

Wartość tę określa się o dowolnej porze dnia, niezależnie od tego, ile czasu upłynęło od ostatniego posiłku. Wskaźnik ten nie jest precyzyjny, dlatego jego interpretacja w dużej mierze zależy od oceny ewentualnych objawów. 

Cukrzycę na jego podstawie stwierdza się niemal bezwarunkowo dopiero po przekroczeniu normy 200 mg/dl, w przypadku wartości niższych pod uwagę brane zaś są takie symptomy, jak:

• częstomocz, ciemniejsza barwa uryny;
• uczucie suchości w ustach, wzmożone pragnienie;
• zamglone, niewyraźne widzenie;
• początkowa utrata masy ciała mimo wzmożonego apetytu;
• zaburzenia potencji u mężczyzn, suchość w pochwie u kobiet;
• osłabienie, senność, męczliwość. 

Jeśli objawy te są wyraźne, a wynik glikemii przygodnej lokuje się poniżej 200 mg/dl, stanowi to wskazanie do pogłębionej diagnostyki pod kątem cukrzycy.

Glikemia na czczo

Drugim w kolejności badanym parametrem jest glikemia na czczo. Test wykonuje się dwukrotnie, w odstępie kilku dni. Próbka krwi, która trafi do laboratorium, powinna być pobrana od pacjenta w przedziale czasowym 8 do 14 godzin od ostatniego posiłku. W praktyce badanie najczęściej odbywa się wcześnie rano, po przespanej nocy, bez śniadania. 

Cukrzycę bezwzględnie stwierdza się w przypadku przekroczenia normy 125 mg/dl w obu pobranych próbkach. Jeśli wynik będzie niejednoznaczny (np. parametr będzie wyraźnie podwyższony w jednym badaniu, a w drugim będzie się mieścić w średnim przedziale 100-125 mg/dl), wykonać należy trzeci test, jakim jest określenie glikemii poposiłkowej. 

Glikemia poposiłkowa

Poziom cukru we krwi, co do zasady rośnie po posiłku, swoje maksymalny poziom osiągając po około 2 godzinach. Najdokładniejszą, najbardziej miarodajną i wystandaryzowaną metodą pomiaru glikemii poposiłkowej jest tak zwany doustny test obciążenie glukozą (OGTT od ang. oral glucoze tolerance test).

Na badanie pacjent zgłasza się rano, także będąc na czczo. W pierwszej kolejności pobierana jest krew. Następnie należy wypić specjalnie przygotowany roztwór glukozy. Po 120 minutach krew pobiera się ponownie. W przypadku mężczyzn oraz kobiet nie będących w ciąży, obowiązują normy podane powyżej. 

U ciężarnych, które badaniu poddawane są rutynowo w drugim trymestrze, i u których krew pobiera się trzykrotnie, przyjmuje się natomiast za wynik prawidłowy następujące wartości:

• poniżej 100 mg/dl – na czczo;
• poniżej 180 mg/dl – 60 minut po wypiciu roztworu glukozy;
• poniżej 140 mg/dl – 120 minut od rozpoczęcia badania.

Czytaj też: