Płeć a obojnactwo
Nauka rozróżnia kilka rodzajów płci, które mogą zostać przypisane człowiekowi. Istnieje kilka takich klasyfikacji. Jedna z nich wygląda następująco:
- genetyczna - zależna jest od posiadanych chromosomów, żeńskie XX, męskie XY;
- biologiczna (gonadalna) - zależna jest od posiadanych gonad, czyli jajników lub jąder;
- psychiczna - zależna jest od identyfikacji płciowej.
Kim zatem jest hermafrodyta? Czym jest obojnactwo? Czy są to różne określenia na interpłciowość? Odpowiedź na te, i na inne pytania znajdziesz w dalszej części tekstu.
Reklama
Co to znaczy hermafrodyta?
Hermafrodyta oznacza organizm łączący w sobie zarówno narządy płciowe męskie jak i żeńskie. Inaczej określa się takiego człowieka jako obojnaka.
Obojnactwo występuje u ludzi rzadziej (raz na 1000 przypadków, a w niektórych źródłach podaje się, że raz na 500 urodzeń), natomiast w świecie przyrody (u roślin i zwierząt) pojawia się dość często.
Termin „hermaphroditus” z języka łacińskiego tłumaczony jest jako obupłciowy, czyli interseksualny. Swoją nazwę hermafrodyci zawdzięczają odwołaniu do greckiego mitu o nimfie Salmakis, która nieszczęśliwie zakochała się w synu Hermesa i Afrodyty, i poprosiła bóstwa, by połączyły ciała młodych w jeden twór. Tak powstała Hermafrodyta o cechach narządów rozrodczych męskich i żeńskich jednocześnie.
Czy hermafrodytyzm to choroba? Obojnactwo nie jest chorobą, jednak od 2006 jest klasyfikowane jako zaburzenie rozwoju płciowego. Może być zdiagnozowane u noworodków i niemowląt, jeśli obraz zewnętrznych narządów płciowych jest nieprawidłowy. Odwrócenie płci, czyli prawidłowy wygląd zewnętrzny niezgodny z płcią genetyczną, jest natomiast wykrywana znacznie później.
Reklama
Jak wygląda obojnactwo?
Obojnak rodzi się jako osoba interpłciowa. Posiada zatem zarówno narządy płciowe żeńskie, jak i męskie. Mowa tutaj o organach płciowych zewnętrznych, które widać gołym okiem po urodzeniu, jak i o wewnętrznych (takich jak np. jajniki), które wytworzyły się jeszcze podczas życia płodowego.
Trudno zgadnąć, jak płciowo będzie się utożsamiała taka osoba kiedy dorośnie. We wczesnym dzieciństwie z reguły jest na taką obserwację jeszcze zbyt wcześnie.
Dopiero w okresie dojrzewania płciowego u hermafrodyty ustala się podążanie w stronę tożsamości z płcią żeńską lub męską. Bardzo często jednak tuż po urodzeniu lekarz wraz z rodzicami obojnaka decydują o płci dziecka i orzekają o operacji korygującej narządy płciowe dziecka zgodnie z podjętymi ustaleniami.
Nierzadko rodzice nieświadomie szykują w ten sposób swojemu potomkowi piekło na ziemi, ponieważ kiedy dorośnie może się okazać, że jego tożsamość płciowa jest odmienna od tej, którą wybrali mu opiekunowie.
Reklama
Przyczyny powstawania obojnactwa
Za występowanie zjawiska jakim jest hermafrodytyzm u ludzi podejrzewa się czynniki genetyczne lub hormonalne.
Ściślej za obojnactwo u ludzi pod względem genetycznym mogą odpowiadać m.in. chromosomy, których liczba oraz struktura odbiega od prawidłowej.
Do zaburzenia dochodzi około 7. tygodnia życia płodowego. Do tego momentu gonady u każdego płodu są takie same. Dopiero po tym czasie w wyniku ujawnienia się lub też nie chromosomu Y, zarodki dzielą się na męskie bądź żeńskie. Gonady zaczynają stawać się różne, a w jądrach dochodzi do produkcji testosteronu.
U zarodka znajdują się dwie struktury:
- przewody przyśródnerczowe Mullera (u kobiet rozwiną się jajowody, macica i górna część pochwy),
- przewody śródnerczowe Wolffa (u mężczyzn rozwiną się m. in. nasieniowód i przewód wytryskowy).
Obojnactwo u człowieka może być także spowodowane zaburzeniami hormonalnymi występującymi w życiu płodowym. Może do tego dojść, kiedy kobieta ciężarna przyjmuje niektóre leki, np. preparaty androgenne, zwłaszcza w pierwszym stadium ciąży.
Innym powodem może być przerost nadnerczy u płodu, a także występowanie nowotworów, które wytwarzają androgeny:
- wrodzony przerost nadnerczy - jest powodem braku pewnych enzymów, które są potrzebne do produkcji hormonów sterydowych (m.in. kortyzolu i aldosteronu), a więc organizm zaczyna wytwarzać więcej androgenów;
- defekt aromatazy (specjalny enzym) - przyczyną jest mutacja genu w chromosomie 15, co może prowadzić do produkcji androgenów w nadmiernej ilości.
Reklama
Obojnactwo rzekome i prawdziwe
Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje hermafrodytyzmu, jednak obserwuje się też hybrydy poniżej wymienionych:
- obojnactwo prawdziwe - cechą wyróżniającą tego najrzadziej występującego typu hermafrodytyzmu jest istnienie zarówno jajnika jak i jądra, często po jednym organie płciowym na każdą stronę oraz obojnaczych narządów płciowych zewnętrznych, widocznych zaraz po urodzeniu;
- obojnactwo rzekome żeńskie - polega na tym, że wewnętrzne organy płciowe odpowiadają żeńskim narządom, a zewnętrzne narządy wyglądają jak u mężczyzny, np. przerośnięta łechtaczka przypomina małe prącie;
- obojnactwo rzekome męskie - to sytuacja kiedy wewnętrzne narządy płciowe są męskie, a zewnętrzne wyglądają jak żeńskie.
U hermafrodytów zarówno narządy płciowe zewnętrzne, jak i wewnętrzne, zazwyczaj są obojnacze, choć w różnym stopniu. Ich stopień zmiany zależy od rodzaju wydzielanych hormonów przez gonady.
Może się też zdarzyć, że płeć psychiczna również będzie niezgodna z tą widoczną czy nawet genetyczną.
Postacie nieprawidłowego rozwoju jąder
W przypadku hermafrodytów nieprawidłowe jądra znajdują się w miednicy mniejszej. Najczęściej są wycinane, gdyż istnieje wysokie ryzyko powstania nowotworu.
Nieprawidłowy rozwój jąder rozróżnia się następująco:
- czysta dysgenezja gonad (zespół Swyera) - narządy zewnętrzne i wewnętrzne są żeńskie, podobnie jak tożsamość płciowa, a w miednicy zamiast jąder tworzy się pasmo tkanki łącznej (gonady dysgenetyczne);
- mieszana dysgenezja gonad - z jednej strony jest gonada dysgenetyczna, a z drugiej słabo rozwinięte jądro, a narządy oraz tożsamość płciowa zależne są od produkowanego testosteronu;
- częściowa dysgenezja gonad - jądra wykształcają się po obu stronach, jednak produkcja testosteronu i plemników może być zaburzona, a narządy oraz tożsamość płciowa zależne są od produkowanego testosteronu.
Reklama
Jak wygląda diagnostyka obojnactwa?
Diagnostyka zaburzeń rozwoju płciowego jest skomplikowana. Często potrzeba wielu badań, by z całą pewnością potwierdzić interpłciowość. W zależności od rodzaju zaburzenia, diagnostyka może być szybsza bądź dłuższa. Wiąże się ona z:
- przeprowadzeniem dokładnego badania fizykalnego pacjenta,
- oznaczeniem stężenia hormonów płciowych oraz FSH i LH,
- przeprowadzeniem badań genetycznych (zwłaszcza określenia kariotypu)
- wykonaniem badań obrazowych jamy brzusznej i miednicy (USG, TK).
Po diagnostyce niezwykle ważne jest podjęcie dobrej dla siebie decyzji. Warto zatem poważnie zastanowić się przed zdecydowaniem na operację i terapię hormonalną.
Reklama
Czy obojnactwo się leczy?
Leczenie hermafrodytyzmu jest kwestią dyskusyjną. Obojnactwo określa się jako zaburzenie płciowe, podczas gdy hermafrodyci pragną często postrzegania ich jako odrębnej płci i pozwolenia na to, by byli akceptowani takimi jakimi są.
Niektóre ustawodawstwa dopuszczają taką ewentualność. Jednak większość państw normuje tylko dwie płcie: żeńską i męską.
Obojnactwo u ludzi często jest operowane zaraz po urodzeniu, o czym była mowa wcześniej. Wówczas lekarz w porozumieniu z opiekunami decydują, która płeć jest dominująca u dziecka i tę pozostawiają.
W przypadku hermafrodytyzmu prawdziwego jest to często dostrzegalne gołym okiem. Natomiast w dwóch pozostałych sytuacjach wybór płci nie jest taki łatwy.
Jeśli po operacji pozostawione gonady wydzielają hormony płciowe, nie ma konieczności przyjmowania leków. W innym przypadku jest konieczna terapia hormonalna (doustna, zastrzykami lub plastrami).
Zabiegi plastyczne narządów płciowych zewnętrznych są natomiast wieloetapowe i służą nadaniu im odpowiedniego wyglądu. Nie każda osoba z takimi zaburzeniami chce się ich podejmować.
Tożsamość płciowa zarówno u hermafrodytów rzekomych męskich, jak u obojnaków rzekomych żeńskich wykształca się dopiero w trakcie dojrzewania płciowego. Stąd głosy, aby wstrzymać się z operacją do tego czasu, a nawet do jeszcze późniejszego okresu, kiedy świadomość własnej płci będzie ewidentna.
W przypadku gonady obojnaczej (ovotestis), która jest połączeniem jądra i jajnika, wymaga ona bezwzględnego usunięcia chirurgicznego. Zwiększa bowiem ryzyko powstania tzw. nowotworów zarodkowych.